1
PORADNIK
Z KONTROLI ELEKTRONARZĘDZI
Warszawa, luty 2010
1. Polski rynek elektronarzędzi
Rynek elektronarzędzi w Polsce w ostatnich latach dynamicznie się rozwija – według różnych źródeł wzrost sprzedaży wynosi około 7 proc. rocznie. Rynek ten dzieli się na dwa podstawowe segmenty – narzędzi i osprzętu dla profesjonalistów oraz narzędzi dla majsterkowiczów.
Można odnieść wrażenie, że narzędzia profesjonalne i amatorskie niewiele się różnią, chociaż ceny tych pierwszych są znacząco wyższe. Wyższa cena zwykle wynika z lepszych parametrów, takich jak: większa moc, lepsza wydajność i trwałość wyrobów. Przykładowo narzędzia wykorzystywane w firmach budowlanych poddawane są znacznie większym obciążeniom przez dłuższy czas, natomiast narzędzia dla majsterkowiczów używane są do drobnych prac wykonywanych okazjonalnie.
W ostatnich latach to właśnie ten ostatni segment rozwijał się najszybciej. Wynika to w głównej mierze z poprawiającej się sytuacji materialnej nabywców i zmiany ich stylu życia, a także z pojawienia się szerokiej oferty wyrobów w sprzedaży detalicznej (główniew marketach budowlanych). Z kolei rozwój segmentu narzędzi przeznaczonych dla profesjonalistów ma swoją genezę w poprawiającej się koniunkturze w budownictwie, przemyśle i usługach.
Znaczący wzrost popytu powoduje, że na rynku – obok uznanych producentów i marek – pojawiają się także nowi gracze. Chcąc znaleźć swoje miejsce na nim próbują konkurować z dotychczasowymi liderami przede wszystkim ceną, co niejednokrotnie może wiązać się z obniżeniem jakości oferowanych narzędzi.
Jest to szczególnie niebezpieczne, gdyż nieprawidłowo zaprojektowana lub wykonana maszyna może stać się źródłem poważnego zagrożenia dla zdrowia i życia użytkownika (np. okaleczenia kończyn, porażenia prądem) czy stać się przyczyną pożaru. Równie istotne dla bezpieczeństwa użytkowania elektronarzędzi jest dołączanie prawidłowo sporządzonej instrukcji i umieszczenie właściwych ostrzeżeń. Nawet najlepiej wykonane urządzenie, jeśli nie będzie prawidłowo eksploatowane, może być przyczyną poważnych wypadków.
2. Podstawy prawne kontroli i kompetencje Inspekcji Handlowej
Inspekcja Handlowa jest wyspecjalizowanym organem kontroli powołanym do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1a) ustawy z 15 grudnia 2000 roku o Inspekcji Handlowej, do jej zadań należy kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi lub innymi wymaganiami określonymi w przepisach odrębnych, z wyłączeniem produktów podlegających nadzorowi innych właściwych organów.
Podstawę prawną prowadzenia kontroli elektronarzędzi stanowią następujące akty prawne:
§ ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 roku o systemie oceny zgodności (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 roku, nr 204, poz. 2087, z późn. zm.) – dalej: ustawa,
§ rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 259, poz. 2170), wdrażające postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/37/WE z dnia 22 czerwca 1998 roku w sprawie zbliżenia prawa Państw Członkowskich, dotyczącego maszyn (Dz. Urz. WE L 207 z 23.07.1998, str. 1-46; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 20, str. 349),
§ rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego (Dz. U. nr 155, poz. 1089), wdrażające postanowienia dyrektywy 2006/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 roku w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia (Dz. Urz. UE L 374 z 27.12.2006, str. 10-19),
§ ustawa z dnia 12 grudnia 2003 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. nr 229, poz. 2275, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 38 ust. 2 pkt 1) ustawy, wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej prowadzą kontrolę spełniania przez wyroby zasadniczych lub innych wymagań określonych w dyrektywach nowego podejścia. Celem ustawy jest eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń dla środowiska (art. 2 ustawy). Stosownie do art. 40g ustawy przedmiotem kontroli może być wyrób, prawidłowość jego oznakowania oraz dokumentacja techniczna. Osoba kontrolująca może w toku kontroli żądać od osoby zobowiązanej do przechowywania dokumentów związanych z oceną zgodności przedstawienia, w wyznaczonym terminie, w szczególności:
- deklaracji zgodności;
- nazwy i adresu producenta wyrobu;
- wykazu uwzględnionych norm zharmonizowanych, specyfikacji zharmonizowanych lub rozwiązań przyjętych w celu stwierdzenia zgodności wyrobu z zasadniczymi wymaganiami;
- ogólnego opisu wyrobu, schematu wyrobu oraz instrukcji obsługi wyrobu.
W przypadku uzasadnionych wątpliwości co do zgodności wyrobu z zasadniczymi wymaganiami, osoba kontrolująca może dodatkowo zażądać od osoby zobowiązanej do przechowywania dokumentów związanych z oceną zgodności przedstawienia, w wyznaczonym terminie:
- sprawozdania z przeprowadzonych badań,
- informacji o systemie zarządzania jakością.
W przypadku gdy kontrolowany wyrób stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, osoba kontrolująca może zażądać od osoby zobowiązanej do przechowywania dokumentów związanych z oceną zgodności przedstawienia, w wyznaczonym terminie, pełnej dokumentacji technicznej wyrobu.
Zgodnie z art. 40h ustawy, w przypadku gdy osoba zobowiązana do przechowywania dokumentów związanych z oceną zgodności nie przedstawi tych dokumentów osobie kontrolującej lub z przedstawionych dokumentów nie wynika, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania, organ wyspecjalizowany może poddać wyrób badaniom lub zlecić ich przeprowadzenie akredytowanemu laboratorium w celu ustalenia, czy wyrób spełnia zasadnicze wymagania. W celu stwierdzenia, czy wyrób spełnia zasadnicze wymagania, organ wyspecjalizowany może również poddać wyrób badaniom, z pominięciem weryfikowania dokumentów związanych z oceną zgodności.
3. Cel kontroli
Podstawowym celem kontroli było sprawdzenie wprowadzonych do obrotu elektronarzędzi i maszyn ogrodniczych pod kątem spełniania wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa. Urządzenia przeznaczone do użytkowania przy napięciu nominalnym od 50 V do 1 000 V prądu przemiennego lub od 75 V do 1 500 V prądu stałego, powinny być również zgodne z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 roku w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego.
Oceny maszyn dokonywano w oparciu m.in. o następujące normy:
§ PN-EN ISO 12100-1:2005 Maszyny. Bezpieczeństwo – Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Podstawowa terminologia, metodologia;
§ PN-EN ISO 12100-2:2005 Maszyny – Bezpieczeństwo – Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania – część II: Zasady techniczne;
§ PN-EN 60745-1:2009 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 1: Wymagania ogólne;
§ PN-EN 60745-2-1:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-1: Wymagania szczegółowe dotyczące wiertarek i wiertarek udarowych;
§ PN-EN 60745-2-2:2007 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-2: Wymagania szczegółowe dotyczące wkrętarek i kluczy udarowych;
§ PN-EN 60745-2-3:2007 Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym – Część 2-3: Wymagania szczegółowe dotyczące szlifierek, polerek i szlifierek dyskowych;
§ PN-EN 60745-2-4:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-4: Wymagania szczegółowe dotyczące szlifierek i polerek innych niż dyskowe;
§ PN-EN 60745-2-5:2007 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania –- Część 2-5: Wymagania szczegółowe dotyczące pilarek tarczowych;
§ PN-EN 60745-2-6:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-6: Wymagania szczegółowe dotyczące młotków.;
§ PN-EN 60745-2-8:2007 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-8: Wymagania szczegółowe dotyczące nożyc do blach i wycinarek do blach;
§ PN-EN 60745-2-9:2004 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania - Część 2-9: Wymagania szczegółowe dotyczące gwinciarek;
§ PN-EN 60745-2-11:2007 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-11: Wymagania szczegółowe dotyczące pilarek brzeszczotowych (kątowych i prostych);
§ PN-EN 60745-2-13:2009 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym - Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-13: Wymagania szczegółowe dotyczące pilarek łańcuchowych;
§ PN-EN 60745-2-14:2006 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania - Część 2-14: Wymagania szczegółowe dotyczące strugarek;
§ PN-EN 60745-2-17:2007 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym – Bezpieczeństwo użytkowania – Część 2-17: Wymagania szczegółowe dotyczące frezarek żłobiących i frezarek okrawających;
§ PN-EN 50144-2-7:2002 Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym - Część 2-7: Wymagania szczegółowe dotyczące pistoletów natryskowych;
§ PN-EN 50144-2-9:2001 Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym - Część 2-9: Wymagania szczegółowe dotyczące gwinciarek;
§ PN-EN 50144-2-13:2006 Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym - Część 2-13: Wymagania szczegółowe dotyczące pilarek łańcuchowych;
§ PN-EN 50144-2-16:2007 Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym - Część 2-16: Wymagania szczegółowe dotyczące zszywaczy;
§ PN-EN ISO 14121-1:2008 Bezpieczeństwo maszyn - Ocena ryzyka - Część 1: Zasady.
§ PN-EN 60204-1:2006 Bezpieczeństwo maszyn - Wyposażenie elektryczne maszyn - Część 1: Wymagania ogólne;
§ PN-EN ISO 19432:2008 Maszyny i urządzenia budowlane - Ręczne przecinarki spalinowe - Wymagania bezpieczeństwa i badania;
§ PN-EN ISO 10517:2009 Przycinarki do żywopłotów silnikowe ręczne - Wymagania dotyczące bezpieczeństwa;
§ PN-EN 709:2002 Maszyny rolnicze i leśne. Ciągniki jednoosiowe z glebogryzarką i glebogryzarki silnikowe, prowadzone przez operatora pieszego. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa;
§ PN-EN 774:2002 Maszyny ogrodnicze. Przycinarki do żywopłotów silnikowe ręczne. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa;
§ PN-EN 786:2001 Maszyny ogrodnicze. Elektryczne przycinarki trawnikowe prowadzone przez operatora i ręczne oraz krawędziarki trawnikowe. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa;
§ PN-EN 836:2001 Maszyny ogrodnicze. Kosiarki trawnikowe silnikowe. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa.
Ponadto podczas kontroli sprawdzano legalność działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji i handlu.
4. Zakres przedmiotowy kontroli
Kontrole wynikały z Planu kontroli Inspekcji Handlowej na rok 2009. Ponadto realizowane były kontrole interwencyjne, wynikające z informacji otrzymywanych przede wszystkim od konsumentów, dotyczących zagrożeń stwarzanych przez wyroby. Kontrolowane elektronarzędzia oceniano pod kątem:
§ prawidłowości oznakowania znakiem CE,
§ prawidłowości wystawienia i dołączenia do wyrobu deklaracji zgodności,
§ prawidłowości dołączonych do wyrobu ostrzeżeń, instrukcji oraz informacji,
§ prawidłowości zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych.
W przypadku stwierdzenia mniej istotnych niezgodności (np. niekompletna instrukcja obsługi), przedsiębiorcom wprowadzającym zakwestionowane wyroby do obrotu umożliwiano podjęcie dobrowolnych działań naprawczych.
Łącznie skontrolowano 885 wyrobów, w tym:
§ 77 elektrycznych przycinarek trawnikowych,
§ 3 frezarki,
§ 35 glebogryzarek silnikowych,
§ 87 kosiarek trawnikowych elektrycznych,
§ 216 kosiarek trawnikowych spalinowych,
§ 10 młotowiertarek,
§ 3 opalarki,
§ 17 pilarek,
§ 50 przycinarek do żywopłotów silnikowych,
§ 131 szlifierek,
§ 109 wiertarek,
§ 11 wkrętarko-wiertarek,
§ 9 wkrętarek,
§ 33 wyrzynarki,
§ 94 inne elektronarzędzia i maszyny ogrodnicze.
Czasami nie było możliwe stwierdzenie rzeczywistego kraju pochodzenia wyrobu. W przypadku braku określenia na wyrobie miejsca produkcji, inspektorzy kierowali się pochodzeniem podmiotu odpowiedzialnego za wprowadzenie do obrotu na terenie Unii Europejskiej. Można zatem przypuszczać, że wiele produktów zakwalifikowanych jako pochodzące z Polski lub innych krajów Unii Europejskiej, w rzeczywistości zostało wyprodukowanych w krajach trzecich, przede wszystkim w Chinach i wprowadzonych do obrotu na terenie UE przez podmioty unijne, które oznaczyły je własnymi markami handlowymi.
Wykres 2 przedstawia rozkład procentowy wyrobów zakwestionowanych podczas kontroli, ze względu na ich pochodzenie. Jak widać, co trzecie skontrolowane narzędzie było importowane z krajów trzecich.
Zakwestionowano 197 wyrobów (22,3 proc. skontrolowanych), w tym:
§ 21 elektrycznych przycinarek trawnikowych (27,3 proc. skontrolowanych),
§ 14 glebogryzarek silnikowych (40 proc. skontrolowanych),
§ 26 kosiarek trawnikowych elektrycznych (29,9 proc. skontrolowanych),
§ 44 kosiarek trawnikowych spalinowych (20,4 proc. skontrolowanych),
§ 5 młotowiertarek (50 proc. skontrolowanych),
§ 3 pilarki (17,6 proc. skontrolowanych),
§ 12 przycinarek do żywopłotów silnikowych (24 proc. skontrolowanych),
§ 28 szlifierek (21,4 proc. skontrolowanych),
§ 21 wiertarek (19,3 proc. skontrolowanych),
§ 1 wkętarko-wiertarkę (9,1 proc. skontrolowanych),
§ 3 wkrętarki (33,3 proc. skontrolowanych),
§ 6 wyrzynarek (18,2 proc. skontrolowanych),
§ 13 innych elektronarzędzi i maszyn ogrodniczych (13,8 proc. skontrolowanych).
Na wykresie 3 przedstawiono porównanie liczby zakwestionowanych wyrobów do ogólnej liczby narzędzi skontrolowanych w danej grupie.
Skontrolowane wyroby kwestionowano ze względu na:
§ brak lub nieprawidłowa deklaracja zgodności – 89 wyrobów (10%),
§ inne nieprawidłowości wynikające z norm zharmonizowanych – 13 wyrobów (1,5%),
§ niezgodności z zasadniczymi wymaganiami:
§ brak wymaganych oznaczeń – 68 wyrobów (7,7%),
§ brak lub nieprawidłową instrukcję – 105 wyrobów (11,9%),
§ nieprawidłowe rozwiązania konstrukcyjne – 2 wyroby (0,2%).
Wykres 4 przedstawia procentowy rozkład nieprawidłowości stwierdzonych w poszczególnych grupach wyrobów podczas kontroli. Inspektorzy Inspekcji Handlowej stwierdzali nieprawidłowości najczęściej w grupach: młotowiertarek (w połowie ze skontrolowanych wyrobów stwierdzono nieprawidłowości), glebogryzarek silnikowych (40 proc. skontrolowanych narzędzi nie spełniało wymagań) i wkrętarek (co trzeci wyrób był niezgodny z wymaganiami).
5. Zakres podmiotowy kontroli
W pierwszej kolejności kontrolą obejmowano importerów, producentów i pierwszych dystrybutorów, czyli podmioty wprowadzające wyroby do obrotu na terenie Polski. W drugiej do kontroli typowano przedsiębiorców prowadzących sprzedaż hurtową i placówki oferujące największą gamę artykułów. Pozwalało ...
igor4102