dostac-sie-do-sezamu,67.pdf

ZYCIE WEWN¢TRZNE | TO NIE BAJKA | ALIBABA I CZTERDZIESTU ROZBOJNIKOW

˚YCIE WEWN¢TRZNE | TO NIE BAJKA | ALIBABA I CZTERDZIESTU ROZBÓJNIKÓW

Z Katarzynà Miller rozmawia Tatiana Cichocka Ilustracja Joanna Szachowska

Dostaç si´ do Sezamu

Alibaba jako jedyny rozumie tajemnic´ Sezamu: pozwala,

by złoto i klejnoty zachwyciły go swym pi´knem, ale

nie dopuszcza, by go zniewoliły. Nie musi mieç, ˝eby ˝yç.

Dlatego wygrywa, choç przeciw sobie ma i czterdziestu

zbójów, i skàpego brata Kasima. Pomaga mu w tym

te˝ wierna słu˝àca Morgana – uosobienie intuicji

Katarzyna Miller: Gdy si´ umawiałyÊmy, ˝e b´dziemy

rozmawiaç o „Alibabie i czterdziestu rozbójnikach”, oczekiwa-

łam, ˝e spotkamy du˝à dawk´ m´skiej energii. Ale czytajàc

baÊƒ na nowo, odkryłam ze zdziwieniem, ˝e jest jej tam zaska-

kujàco mało. Zupełnie niezb´dna okazała si´ natomiast ener-

gia kobieca. To raczej baÊƒ o tym, ˝e łatwiej coÊ znaleêç, ni˝ to

potem utrzymaç…

Tatiana Cichocka: Dlaczego?

– Alibaba łatwo znajduje swój skarb. Póêniej ma jednak

z tego powodu kłopoty. A właÊciwie miałby ich sporo, kto wie

nawet, czy tak jak brat nie przypłaciłby tego ˝yciem, gdyby

nie màdroÊç słu˝àcej Morgany, która go ochrania.

– Rozbójnicy chcà go zabiç, bo odkrył tajemnic´ Sezamu.

– Wszystko działa przeciwko niemu. Poczynajàc od naiw-

nej ˝ony, która ˝eby wiedzieç, ile ma pieni´dzy, po˝ycza miar-

k´ od szwagierki, po czym nie zauwa˝a, ˝e przykleił si´

do dna złoty pieniàdz. I tak zazdrosny Kasim dowiaduje si´

o skarbie. Ów jedzie tam i ginie z ràk zbójów. Alibaba zaÊ za-

chowuje si´ tak, jakby nie docierało do niego zagro˝enie. Czy˝

nie powinien pomyÊleç, ˝e rozbójnicy nie pozwolà, by ktoÊ ich

okradał w najlepsze?

– Gdyby ciało Kasima zostało w Sezamie, zbójcy nie wiedzieliby, ˝e

ktoÊ jeszcze zna tajemnic´ ich kryjówki. I nie szukaliby go. A tak było oczy-

wiste, ˝e b´dà. Ale Alibaba, b´dàc człowiekiem prawym, nie mógł zosta-

wiç ciała brata. On kieruje si´ w ˝yciu prostymi zasadami. Ufa Êwiatu.

– Mówisz, ˝e to bajka o dobrym człowieku. Tyle tylko ˝e

tam si´ niewiarygodnie g´sto Êciele trup... Nie sà to Êmierci

z jego r´ki, nie z jego winy, ale na jego korzyÊç.

– Czy to jest wi´c bajka o kimÊ, kto umie si´ posługiwaç ˝yciem? Tak

˝eby jemu słu˝yło?

– Bardziej lubi´ jej wersj´ spisanà przez LeÊmia-

na w „Klechdach sezamowych”. Dzi´ki niej zrozumiałam, dla-

czego Alibaba wygrywa. LeÊmian niezwykle pi´knie opisał

Sezam. Kiedy Alibaba wszedł do jaskini, oszołomiło go pi´k-

no klejnotów, które dla niego Êpiewały i taƒczyły. Malachity

grały, perły si´ przetaczały, diamenty Êwieciły, a on stał, sły-

szał muzyk´ klejnotów, zachwycał si´, ale nie zaznał chciwo-

Êci. Wziàł tylko troch´. Kasim zaÊ, gdy przyjechał do jaskini,

w ogóle nie patrzył na to pi´kno, nie słuchał muzyki, tylko

napychał wory. Tu jest ta ró˝nica w postawach ludzkich. Ten,

kto cieszy si´ tym, co przynosi Êwiat, bywa czasem biedny,

ale przy tym jest jednoczeÊnie bogaty.

ZWIERCIADŁO

kwiecieƒ 2006

ZWIERCIADŁO

˚YCIE WEWN¢TRZNE | TO NIE BAJKA | ALIBABA I CZTERDZIESTU ROZBÓJNIKÓW

– Bo jest wolny. Jest panem siebie, nic nim nie włada. A Kasim na-

tychmiast oddaje si´ w niewol´ tych bogactw.

– Alibaba to typ człowieka, który wychodzi na dwór i widzi:

o, jaki pi´kny wieczór, jakie liÊcie na drzewie, jaki pi´kny Ênieg

dzisiaj napadał. Nie ma pretensji, ˝e jest zimno albo ˝e nie wia-

domo, co wło˝y do garnka. Przyjmuje to. Współgra z naturà,

z rytmem ˝ycia.

– Jak wschodni m´drzec: akceptuje i przyjmuje to, co przychodzi,

ale nic nie zatrzymuje na dłu˝ej, pozwala odejÊç...

– To bardzo trudna w naszej kulturze konsumpcyjnej, rzad-

ka postawa. MyÊl´, ˝e jesteÊmy cz´Êciej tacy jak Kasim. Daje-

my si´ zaÊlepiç rzeczom, sprawom. Oddajemy im swoje ˝y-

cie. I w ten sposób skazujemy si´ na Êmierç – bo nie ˝yjemy

naprawd´.

– Fascynuje mnie Sezam jako taki. Dlaczego ludzie tak lubià groma-

dziç rzeczy i chowaç je przed innymi. Mieç skarb. Nie u˝ywaç, tylko mieç.

W jakimÊ sensie ta bajka to zaj´cie stanowiska w słynnym sporze, co jest

jego, jego osiàgni´cia nie stanowià o nim. Musi mieç namacal-

ne rzeczy, które sà równie˝ wa˝ne dla innych – pieniàdze, sa-

mochody, stanowisko. DoÊwiadczyç, jeÊli nawet tylko przez se-

kund´, gdy „połyka” kolejnà rzecz, ˝e jego głód jest

zaspokojony. To buduje stan uzale˝nienia. Mo˝e tu chodziç

o prób´ okreÊlenia własnej to˝samoÊci: jestem tym, który po-

siada to i to. Kasim zainwestował w to swoje ˝ycie.

– Był tym bogatszym z braci, czyli w powszechnym rozumieniu bardziej

udanym, tym, któremu szcz´Êcie sprzyja, którego ludzie szanujà. Na to, ˝e

Alibaba si´ wzbogacił, Kasim zareagował złoÊcià, zazdroÊcià i agresjà. Po-

czuł, ˝e traci wszystko, choç w rzeczywistoÊci przecie˝ niczego mu nie uby-

ło. Jego własne bogactwo przestało mieç dla niego wartoÊç. Dlaczego?

– Budował na tej opozycji poczucie własnej wartoÊci. To był

ustalony układ. A tu nagle zmiana! Chce mieç wszystko, czyli

jeÊli ktoÊ inny coÊ ma, to jakby zabierał, co jemu si´ nale˝y.

W gł´bi siebie czuje si´ ostatnim z ostatnich. I ˝eby sobie to

zrekompensowaç, musi byç na zewnàtrz pierwszym z pierw-

zejÊç, bo inaczej nigdy si´ nie odbij´ od dna, ciàgle mnie b´-

dzie coÊ pod spodem straszyło. Nawet znalazłam w połowie

drogi kładk´, dzi´ki której bym mogła wyjÊç. Ale zrozumia-

łam, ˝e jak wyjd´ w połowie drogi, to tamto ni˝ej zostanie.

Wi´c zdecydowałam si´ iÊç dalej. To tym trudniejsze, ˝e nie

wiesz, co tam ci´ czeka. To jest przygoda baÊni. Ile tam b´dzie

ognia, potworów, zimna, zapomnienia. Ale wyobra˝enie jest

zawsze gorsze od rzeczywistoÊci. Jak w horrorach. Kiedy zo-

baczysz potwora, to ju˝ widzisz, ˝e np. on ma tylko cztery kły.

Niemniej, by wreszcie staç si´ człowiekiem, który „ma sie-

bie”, musisz przed tym potworem stanàç. Alternatywà jest

umieranie za ˝ycia tak jak Kasim – wieczne niespełnienie.

– A jak wchodzisz do tej dziury, a tam same złoto i klejnoty?

– Fajne pytanie! To albo to jest iluzja, albo naprawd´ jesteÊ

bogatym wewn´trznie człowiekiem, tylko nikt ci dotàd nie

pozwalał na to spojrzeç i tego u˝ywaç. ZostałeÊ odseparowa-

ny od swojego bogactwa. Znam mnóstwo takich ludzi. Wy-

– Morgana jest intuicjà, animà. Alibaba to m´˝czyzna, któ-

ry rozwinàł swojà anim´ – cz´Êç kobiecà. Ona go prowadzi. Tyl-

ko dzi´ki niej ˝yje.

– Zauwa˝yłaÊ, ˝e Morgana była najpierw słu˝àcà Kasima? Stała si´

własnoÊcià Alibaby, gdy ten przejàł dom brata po jego Êmierci i o˝enił

si´ z jego ˝onà.

– Ka˝dy ma mo˝liwoÊç korzystania z takiej ochrony, jakà

daje intuicja. Ale Kasim nawet nie wiedział, ˝e jà ma.

– Ciekawa rzecz – w wersji tej bajki, którà pami´tam z dzieciƒstwa,

nie było ani słowa o Morganie. OpowieÊç koƒczyła si´ na tym, ˝e Aliba-

ba sam przechytrzył zbójów.

– Bo to niewygodny wàtek: kobieta, która ratuje faceta, sa-

ma załatwia morderców. Jak kobieta mo˝e robiç coÊ takiego sa-

ma? Nie mo˝e. A ju˝ na pewno nie kobieta patriarchalnie prze-

połowiona. Taka, której zabrano prawo do całoÊci. A tu mamy

pełnà postaç kobiecà: odwa˝nà, inteligentnà, spostrzegawczà,

szybkà, przebiegłà, oddanà, a przy tym wszystkim pi´knà

KtoÊ, kto ma poczucie dziury w sobie, aby jà zapchaç, potrzebuje całej

jaskini skarbów, a i tak nie starcza. To dziura bez dna. Gdy si´ połyka

kolejnà rzecz, ma si´ przez chwil´ wra˝enie zaspokojenia głodu. Mo˝e tu chodziç o prób´

okreÊlenia własnej to˝samoÊci: jestem tym, który posiada wiele cennych rzeczy

lepsze: byç czy mieç. Kasim i rozbójnicy chcà mieç. Alibaba jest przeci-

wieƒstwem tej postawy. I wygrywa. Ale, co najciekawsze, dzi´ki temu oka-

zuje si´, ˝e staje si´ bogaty, ˝e opcja „byç” nie wyklucza „mieç”.

– Natomiast opcja „mieç” wyklucza „byç”. Chciwy i skà-

py Kasim ginie. Podobnie jak rozbójnicy. Niemniej zbójców

jest czterdziestu, a Alibaba tylko jeden – wi´kszoÊç cià˝y

ku wersji „mieç”. Mam na to przykład a˝ niewiarygodny

w swej dosłownoÊci.

Kole˝anka pojechała kiedyÊ pracowaç w polu latem, ˝eby

zarobiç. Gospodarze, u których si´ naj´ła, mieszkali w starej

chałupce, a obok wystawili sobie willon. Nowiutki, okazały,

najwi´kszy we wsi. I w tym˝e willonie mieli rzeczy ogłasza-

ne reklamami w telewizorze. Kupowali je i nawet nie rozpa-

kowywali. Ale wieÊ była zapraszana, ˝eby obejrzeç, ˝e teraz

do nich przyjechał najnowszy telewizor albo odkurzacz.

Gnietli si´ z dzieçmi w chałupce, nie wypuszczali ich na wa-

kacje, harowali. Mo˝na powiedzieç, ˝e sobie zafundowali ta-

ki Sezam. Czysty symbol okrutnego, smutnego gonienia

za posiadaniem.

– Tak naprawd´ to Sezam ich posiadł... Jak to si´ dzieje, ˝e nagle

człowiek staje si´ niewolnikiem?

– Rzecz w tym właÊnie, ˝e nie nagle. KtoÊ taki ma poczu-

cie dziury w sobie, przypuszczalnie od poczàtku ˝ycia. Aby jà

zapchaç, potrzebuje całej jaskini skarbów, a i tak nie starcza. To

dziura bez dna. Powiedziałabym nawet, ˝e ktoÊ taki nie czuje,

˝e cokolwiek jest jego. Jego ciało nie jest jego, jego ˝ycie nie jest

szych. Tylko ˝e pierwszym z pierwszych nikt nie mo˝e byç ca-

ły czas. Mo˝na byç na chwil´.

– PowiedziałaÊ, ˝e taki człowiek mo˝e nie mieç nawet poczucia, ˝e je-

go ciało jest jego. Jak to mo˝liwe?

– Mo˝na zostaç odseparowanym od siebie samego od naj-

wczeÊniejszych minut ˝ycia. W brzuchu te˝.

– To znaczy?

– Kiedy kobieta jest w panice z powodu cià˝y, płód wyda-

je si´ jej strasznym obcym ciałem. On odbiera ten przekaz.

Póêniej, jeÊli matka nie chce słyszeç wołania niemowl´cia, bo

jà dra˝ni, m´czy, przera˝a, dziecko od samego poczàtku do-

staje sygnał, ˝e jego fizycznoÊç jest nieistotna. KiedyÊ tam do-

stanie jeÊç, zostanie przewini´te, ale to nie b´dzie wtedy, kie-

dy ono tego potrzebuje. Stanie si´ ileÊ rzeczy, które sprawià,

˝e przetrwa, ale to b´dzie człowiek od poczàtku odci´ty

od siebie. Niemowl´ całe jest fizycznoÊcià, czeka na kontakt

fizyczny, dotyk. Gdy tego nie dostaje, uczy si´ negowaç wła-

sne ciało i jego potrzeby.

– Mo˝na jakoÊ pomóc człowiekowi z takà dziurà?

– Zapytaj raczej, czy taki człowiek b´dzie chciał i mógł so-

bie pomóc i przyjàç pomoc. Nikt na sił´ go nie naprawi. JeÊli

dotrze do niego prawda i znajdzie w sobie nadziej´, mo˝e ze-

chce zajrzeç w głàb siebie. A to jest bardzo bolesna i długa dro-

ga. Niemniej w imi´ czegoÊ niewiarygodnie wa˝nego.

Pami´tam, ˝e miałam taki okres, kiedy Êniłam, ˝e id´ nie-

słychanie gł´bokà sztolnià w dół. Id´ i wiem, ˝e musz´ tam

starczy, ˝eby znaleêli si´ w dobrych rozwojowo warunkach

i dostali pomoc, a zaraz zaczynajà niebywale wzrastaç i roz-

kwitaç. Ale najcz´Êciej w tej dziurze sà i potwory, i całkiem

fajne potworki, i sporo bogactwa. Opłaca si´ tam wejÊç.

Kolejnym wàtkiem, który da si´ wysnuç z tej baÊni, bardzo

dla mnie wa˝nym, jest ten, ˝e druga cz´Êç ˝ycia człowieka

jest lepsza ni˝ pierwsza. Tak jest w przypadku Alibaby i tak

powinno byç.

– W naszej kulturze jest dokładnie odwrotnie. T´sknimy za młodoÊcià,

nie umiemy cieszyç si´ wiekiem dojrzałym, nie powa˝amy staroÊci...

– I nawet nie wiemy, jak nas to spłyca. Uwa˝am, dzi´ki

Jungowi, ˝e tak wyglàda zdrowe, dobre ˝ycie: najpierw czło-

wiek szuka, uczy si´, sprawdza. Wiele potrzebuje, a nic tak

naprawd´ nie posiada. Powoli zaczyna coÊ znajdowaç – i mu

si´ zbiera ten skarb. Im jest starszy, tym bardziej spokojny,

Êwiadomy, co dla niego dobre, a co nie. Ma wiele i dobrze z te-

go korzysta. Ma w sobie intuicj´ i màdroÊç. Staje si´ pełnià,

tak jak Alibaba.

– W tym kontekÊcie nie dziwi fakt, ˝e to właÊnie Alibaba ma słu˝àcà,

która umie odczytaç w por´ oznaki niebezpieczeƒstwa i która tyle razy

ratuje mu ˝ycie. Kiedy zbójcy oznaczajà dom Alibaby kredà, by napaÊç

na niego i go zabiç, ona dorysowuje takie same znaki na sàsiednich do-

mach. Kiedy znajduje ukrytych na podwórku w workach na oliw´ zbój-

ców szykujàcych zasadzk´, uÊmierca ich, oblewajàc ich wrzàcà oliwà.

A gdy herszt przebrany za kupca chce podczas kolacji zasztyletowaç Ali-

bab´, podczas zmysłowego taƒca zabija go mieczem...

i zmysłowà. Mo˝na powiedzieç, ˝e Morgana jest troch´ wró˝kà.

Wiedêmà – kobietà wiedzàcà… W całej bajce widaç, ˝e m´˝czy-

znom jest ta màdroÊç kobieca bardzo potrzebna, nawet nie-

zb´dna, ˝eby prze˝yç. A to fakt, który wcià˝ uwiera wielu.

– To bajka z innej kultury. Przypadek?

– Wschód sobie zawsze zdawał spraw´, ˝e jest jednoÊç

m´sko-˝eƒska. Jedno drugiego potrzebuje, by byç całoÊcià.

My do tego dochodzimy, ale bardzo powoli. Choç wol´ ˝yç

u nas, oburza mnie, ˝e nic nie wiemy, cz´sto nie chcemy

wiedzieç, o kobietach, dzi´ki którym sławni m´˝czyêni mo-

gli przetrwaç, zyskiwali władz´, bogactwo. I o tych kobie-

tach, które same były wybitne. Zauwa˝, ˝e cała ksi´ga „Ba-

Êni z tysiàca i jednej nocy” jest zbiorem opowieÊci

Szeherezady. I to ona jest tam najmàdrzejsza ze wszystkich.

Wychowuje króla, uczy go szanowaç siebie, ˝ycie, kochaç.

DziÊ wydaje si´, ˝e i Wschód wyparł si´ kobiety, ale Szehe-

rezady nie da si´ wymazaç gumkà.

– Mo˝e dlatego, ˝e bajka opowiedziana przez kobiet´ jest zmysłowa,

pełna kolorów, zapachów, taƒca. To poziom, którego na pró˝no szukaç

u surowych braci Grimm...

– Tu mamy fascynacj´ ˝yciem w ka˝dym jego przejawie.

Duchowym i materialnym – na równi. Bo one si´ dopełniajà.

Bogactwo Alibaby go nie zmieniło – pozostał wolny. Uwolnił

Morgan´, uznał jej rol´ – oddał jej bratanka za m´˝a. Bo dla

niego obie cz´Êci – kobieca i m´ska – jako budujàce nasz Êwiat

sà sobie równe.

ZWIERCIADŁO

kwiecieƒ 2006

ZWIERCIADŁO

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: