Tulli Magdalena - Włoskie szpilki.pdf - magdalena5191 - pierwiastek1958

Magdalena Tulli

Włoskie szpilki

SPIS TREŚCI

WŁOSKIE SZPILKI 7

FUSY 21

NIEZGODNOŚĆ BRZMIEŃ

BRONEK 63

KOMICZNE SYLABY 79

KLUCZ 105

UCIECZKA LISÓW 123

WŁOSKIE SZPILKI

MAGDALENA TULLI

Sytuację bez wyjścia najłatwiej sobie wyobrazić.

Ćwiczyliśmy się w tym przez długi czas codziennie rano

przy stole nakrytym kraciastą ceratą, nad talerzami z zupą

mleczną. Podkładaliśmy sobie zagadki wyposażone w niebezpiecz-

ny mechanizm - jak szpiedzy amerykańscy, podobno szkoleni

do podrzucania cywilom bomb w kształcie ślicznych kolorowych

długopisów. Kogo wyrzucić za burtę, jeśli przeciążona łódź tonie

na pełnym morzu? Brata czy siostrę? Zagadki nie miały rozwiąza-

nia, a kiedy zaczynało się przy nich majstrować, wybuchały i bole-

śnie raniły uczucia.

Miejsce, w którym żyły nasze rodziny, było z pozoru spokojne,

lecz podminowane strachem i gniewem, pełne nieokreślonej ner-

wowości, mniej lub bardziej wyczuwalnego napięcia, które łatwo

znajdowało ujście w scenach agresji i poniżenia. Niektórzy twier-

dzą dziś, że ich dzieciństwo było beztroskie, lecz nawet oni, spyta-

ni o te zagadki siejące grozę i bezsilną rozpacz, jak z rękawa sypią

przykładami. Byliśmy za młodzi, żeby wiedzieć, przez jakie zaszło-

ści cierpimy, szesnaście lat po przegranej wojnie. Osiemnaście lat

po Jałcie, gdzie nasz los się rozstrzygnął, awansem, jeszcze zanim

przyszliśmy na świat. Osiemnaście lat to była dla nas wieczność,

a wieczność jest niewyobrażalna. Stalin już zdążył umrzeć. Ale Hi-

tler wciąż jeszcze trzymał się świetnie. Nasyłał na nas Niemców,

którzy rano nad talerzami nadawali ton naszej małej frustracji za-

silanej frustracją głębszą i rozleglejszą, wszechobecną jak pod-

skórne wody, lub raczej jak ukryte pod powierzchnią strumienie

żółci.

- A kto wygrał? - musiałam spytać, bo na początku nie wiedzia-

łam nawet tego.

Niemcy - oznajmił ktoś.

Coś ty, Niemcy przegrali - powiedział ktoś inny, lepiej poin-

formowany.

Niemcy najpierw wygrali, potem przegrali, Rosjanie na od-

wrót, przegrali najpierw, a wygrali potem. Nasz kraj przegrał i naj-

pierw, i potem. Siedząc nad nieco przypaloną mleczną zupą z ma-

karonem, pełną wstrętnych kożuchów, musieliśmy łyknąć i to.

Nasz kraj ma to do siebie, że nigdy nie wygrywa, czuliśmy to jakoś

przez skórę. Nigdy nie wygrywa, a jednak mieliśmy kochać go nad

życie, tego się po nas spodziewano, odmowa nie wchodziła w grę.

Niepokoiło nas jednak pytanie, czy na pewno nie jest gorszy od in-

nych. I czy my sami...

Dlatego lepiej wrócić do zagadek. A więc: co byś zrobił, gdyby

niewyraźne ciemne postacie bez twarzy, zwane Niemcami, ścigały

twoją rodzinę i gdybyś mógł ukryć wszystkich oprócz jednej oso-

by? Emocje mącą umysł, lepiej więc spojrzeć na to z dystansu. Kto

patrzy z dystansu, ma w głowie miarę i wagę spraw oraz świado-

mość, powiedzmy, boską. Nie drży i oczy nie zachodzą mu łzami.

Ma tylko rozstrzygnąć, kto powinien pozostać przy życiu. Matka

czy ojciec? A może poświęcić któreś z dzieci? Kiepski pomysł, bo

dzieci kochają nachalnie, nie zniechęcają się, nie można ich odpę-

dzić. Cokolwiek zrobisz albo nie zrobisz, z tym już zostaniesz.

Albo takie na przykład pytanko: czy wskoczyłbyś do szamba,

gdyby Niemcy mieli ci za to darować życie? Trudna decyzja, bo

szambo jest wstrętne, a Niemcy mogą oszukać. Myślisz, że pozwo-

lą ci się wynurzyć, ociekającemu nieczystościami, i będą spokojnie

patrzeć, jak odchodzisz w swoją stronę, znacząc szlak odrażającą

smugą? Kto raz wskoczy do szamba, zostanie z miejsca spisany

na straty, nawet gdyby mu przedtem obiecano złote góry. Bo prze-

cież jeszcze nie cuchnął szambem, kiedy składano te obietnice.

Lecz jeśli stawką jest życie, to czy rozsądek nie nakazuje przynaj-

mniej spróbować? Żebyś nie żałował po śmierci, że zaprzepaściłeś

swoją jedyną szansę. Zapewne więc czeka cię śmierć w szambie

od postrzału: przez wykrwawienie albo przez utonięcie. Rozcią-

gnięta na długie godziny. Trudny wybór. Dlatego będziesz stał

nad tym szambem, pod lufą karabinu, przez długie lata. To się nie

skończy, póki nie zdecydujesz, co wolisz: nurzać się w nieczysto-

ściach najpierw z mętną nadzieją w sercu, a potem z rozpaczą i po-

czuciem, że cię wykiwali, czy może od razu dostać pewną i czystą

kulkę w łeb. Co prawda, w regulaminie nie ma o tym ani słowa, ale

możesz odmówić zajmowania się tą kwestią, na przykład postana-

wiając zdać się, gdy przyjdzie co do czego, na rzut monetą. Orzeł

czy reszka? Niech zdecyduje ostateczna instancja - przypadek. Sto-

jąc pod lufami, szukasz w przegródkach portfela, z jednej do dru-

giej przekładasz karty bankowe, a w końcu budzisz się mokry od

potu: żadnych monet, ani jednej.

W tamtym czasie nikt nie miał siły do nowych cierpień. Wojna

się skończyła, i to nie wczoraj, nie w zeszłym roku. Mniejsza o to,

kto ją wygrał, wszyscy chcieli żyć tak, jak żyli przed wojną. Niektó-

rych już nie było i pozostali musieli radzić sobie bez nich. Jak mó-

wią, nie ma ludzi niezastąpionych. Ale po przegranej wojnie

wszystko się jakoś skomplikowało. Klocki, z których nasze rodziny

miały ułożyć sobie życie na nowo, były nie takie, jak trzeba, z lek-

ka krzywe i zdekompletowane. Cokolwiek byśmy z nich zbudowa-

li, musiało się zawalić. Nie wolno było wspominać lepszych cza-

sów, a jeśli ktoś nie mógł ich zapomnieć, to powinien był przede

wszystkim schować się, zejść z oczu wszechobecnym portretom

dygnitarzy, by nie martwić ich i nie obrażać swoim istnieniem. Jed-

ni ojcowie próbowali tego rozwiązania, inni tamtego. Tylko mój oj-

ciec nie musiał się ani zmienić, ani schować. Ale nie żeby był lepszy

od pozostałych. To świat, z którego przyjechał, był lepszy. I dlatego

ojciec żył u nas na specjalnych prawach.

Można powiedzieć, że znalazł się tu przypadkiem, po prostu

spadł z księżyca. Toteż wszystko go ciągle dziwiło. Zwyczajny prze-

jazd tramwajem wymagał niezmierzonej cierpliwości i samozapar-

cia, instytucjom zobowiązanym do naprawy tego i tamtego zawsze

brakowało potrzebnej śrubki i uszczelki, odpowiedniego narzę-

dzia albo stosownego przepisu, każde rozsądne przedsięwzięcie

prędzej czy później okazywało się niemożliwe do przeprowadze-

nia. Ojciec przez pierwsze lata obserwował tę powszechną szamo-

taninę z niedowierzaniem. Dlaczego nie da się wyprodukować

uszczelki? Dlaczego nie można wprowadzić przepisu? - pytał, pod-

nosząc brwi. Miejscowi znali odpowiedź, ale woleli milczeć. I nicze-

mu się nie dziwili.

Z początku liczyli na jakąś nagrodę pocieszenia za to, co prze-

szli podczas wojny. Ale po wojnie od razu strącono orłu z głowy

koronę i była w tym zapowiedź traktowania, na jakie mogliśmy li-

czyć. Niektórzy szukali pocieszenia w posłuszeństwie posuniętym

aż do zerwania z oczywistością i tylko podnosili rękę na zebra-

niach. Ci wiedzieli przynajmniej, że nie są sami, bo ich głosy roz-

tapiały się w potężnym chórze. Inni wierzyli w czarny rynek, któ-

ry pracował po cichutku, zasilany deficytowym przedwojennym

zaufaniem i amerykańskimi dolarami, choć za ich posiadanie gro-

ził ponoć stryczek. A także zagranicznymi ubraniami z paczek

od rodziny i ocalonymi z pożogi przedmiotami, do których stoso-

wało się określenie „przedwojenny". Podobnie jak słowo „zagra-

niczny" znaczyło mniej więcej tyle, co „prawdziwy". Za niedo-

puszczalne uznawano już samo pragnienie posiadania prawdzi-

wych przedmiotów, których nie było w sklepach. Nie mogła ich

dostarczyć kulawa, gorączkowa produkcja państwowego przemy-

słu, chociaż gazety chełpliwie przedstawiały ją jako dowód nasze-

go zwycięstwa nad niepewnością i pustką.

Przemycona po kryjomu do przedszkola pojawiła się w moim

Tulli Magdalena - Włoskie szpilki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: