Fitopatologia – pyton, pathos, logos -Symptomatyka – nauka o objawach chorób roślin;Etiologia- nauka o przyczynach chorób roślin;nauka o chorobach infekcyjnych; ochrona roślin przed chorobami
Choroba rośliny – odpowiednio silnie zakłócony przez czynniki zew, proces fizjol, na tyle długotrwały, że prowadzi do nieodwracalnych zmian strukturalnych (wyrażających się objawami) tego org, a tym samym do śmierci lub nienormalnego rozwoju danej rośliny
biotyczne czynn chorobotw: wirusy bakterie grzyby rośliny wyższe nicienie
abiotyczne czynn chorobt: czynn pogodowe, zaopatrzenie w wode (deficyt, nadmiar); czynn pokarmowe (zaburzenia w odżywianiu);skażenie środow (trujące sub w wodzie, pow, glebie);ozon w pow(marmurkowatość igieł sosny wejmutki)
Wirusy:Objawy:mozaikowatość,bublowatość,chloroza,pstość kwiatów tulipana.Budowa:RNA+płaszcz białkowy=winion;kształt kulisty, pałeczkowaty, nitkowaty; 30x200x1200nm; namnażanie; infekcja przez rany;przenoszenie się: z rośliny na roślinę: mechaniczne, wektory-mszyce, nicienie, grzyby; nasiona; szczepienie i In. Formy namnaż weget.;;z roku na rok (zimowanie): zimujący gospodarz; narządy wegetatywne(bulwy cebule kłącza), nasiona, zimujące wektory..Identyfikacja:met makroskopowa(objawy);met biologiczna – test biolog – rośliny testowe i wskaźnikowe; test właściwości fizycznych – termiczny pkt inaktywacji, graniczny punkt rozcieńczenia, trwanie In vitro. Met elektornomikroskopowa, serologiczna(otoczka białkowa wirusa), molekularna (rdzeń RNA/DNA wirusa)
Prokaryota-bezjądrowe-prokarioty-bakterie-bacteria Objawy-więdnięcia-porażenia-nekrozy-krople. Budowa – otoczka śluzowa, rzęski, fimbrie – ściana kom, cytoplazma- rybosomy, plazmidy, nukleoid. Kształt – pałeczkowaty, kulisty, krętki, przecinkowaty.
I – gram- bakt wł(agrobacterium, pseudomonas, rhizobium lehuminozarium
II – gram+ bakt wł (baccilus, caribacter, Streptomyces)
III – bakterie bez śc kom. (mollicutes – spirolazmy
IV – arche bakterie
Rozmn pł, infekcja, przenoszenie z rośliny na roślinę – owady deszcz, z roku na rok – zimowanie; identyfikacja-kryteria morfolo, biochemiczne, serolo, Genet
Ochrona – higiena roślin; środki oparte na Cu; antybiotyki(hortocyna); ochrona biologiczna
Promieniowce II kat – gram dodatnie bakterie wł – streptomyces scabies – parch zwykły ziemniaka
Fitoplazmy – mollicutes -bakterie, bez ściany komórkowej, jądra ani mitochondriów, posiadające materiał genetyczny w postaci nici DNA. Są pasożytami roślin (atakują łyko) oraz niektórych owadów. U roślin powodują choroby zwane żółtaczkami, których objawami są ogólna chloroza, zastój wzrostu, pogrubienie organów lub ich karłowatość, wytwarzanie licznych pędów bocznych (tzw. czarcie miotły), sterylność kwiatów[1]. Fitoplazmy są wielopostaciowe (pleomorficzne) tzn. o rożnych kształtach. Rozmnażają się przez pączkowanie lub przewężenie.
Spiroplazmy – obj – drobnienie liści, zah wzrostu. Budowa – brak ściany kom, rybosomy, DNA. Kształt – spiralne, kuliste, jajowate, nitkowato – rozgałęzione. Wymiary 100-200x 4nm. Systemat III kat. Rozmn – podział, przewęż kom Infekcja – naturalna, wektory – owady. Przenoszenie się – z rośliny na roślinę (owady), z roku na rok – zimowanie. Identyf: kryt serolo, morfo biol mlekul. Ochrona – zdrowy materiał rozmnożeni owy, zwalczanie wektorów.
Grzyby – myce talia – fungi. Grzyby (Mycota, Mycetes, Fungi (w l. poj. Fungus)) - królestwo należące do organizmów eukariotycznych, w zależności od ujęcia systematycznego w randze królestwa lub podkrólestwa. ielokomórkowe lub komórczakowe organizmy cudzożywne niezdolne do aktywnego ruchu, o ścianach komórkowych zbudowanych z chityny
rozmnażają się: * wegetatywnie- przez podział pączkowanie fragmentacje plechy
płciowo izogamia anizogamia oogamia gametangiogami somatogamia
przez zarodniki ruchliwie (zoospory) nieruchliwie (aplanospory) endospory - zarodniki workowe (askospory), zarodniki sporangialne, egzospory - konidia, zarodniki podstawkowe (basidiospory)
Typ: skoczkowce (Chytridiomycota) . Jednokomórkowi i posiadający wici kuzyni grzybów wielokomórkowych. Zaliczani też często do (pod-)królestwa Protista.
* Typ: sprzężniowce (Zygomycota)o Klasa: sprzężniaki (Zygomycetes)o Klasa: włosowe (Trichomycetes)
* Typ: workowce (Ascomycota) o Klasa: drożdżaki (Saccharomycetes)o Klasa: szpetczaki (Taphrinomycetes)o Klasa: owadorośla (Laboulbeniomycetes) o Klasa: workowce właściwe (Ascomycetes)
* Typ: grzyby podstawkowe (Basidiomycota) o Klasa: podstawczaki (Basidiomycetes)o Klasa: rdze (Uredomycetes) o Klasa: głownie (Ustilaginomycetes, Ustomycetes)o Klasa: galaretniaki (Gelimycetes) o Klasa: teliaki (Teliomycetes)* Typ: grzyby mikoryzowe (Glomeromycota)* Typ: grzyby niedoskonałe
* Typ: porosty .* Typ: Microsporidia
Pestycydy (łac. pestis – zaraza, pomór, caedo – zabijam) - substancje syntetyczne lub naturalne stosowane do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych, używane głównie do ochrony roślin uprawnych, lasów, zbiorników wodnych, ale również zwierząt, ludzi, produktów żywnościowych, a także do niszczenia żywych organizmów, uznanych za szkodliwe, w budynkach inwentarskich, mieszkalnych, szpitalnych i magazynach.
W gospodarce rolnej i leśnej pestycydy znacznie zwiększyły uzyskiwane z uprawy plony roślin jadalnych, zmniejszyły częstość epidemii wśród zwierząt hodowlanych i ptactwa oraz zwiększyły produkcję mleka, jajek, mięsa i skór. Dzięki temu zwiększyła się produkcja i podaż żywności.wzrostu higieny życia,zmniejszenia śmiertelności, zmniejszenia częstości występowania epidemii chorób zakaźnych, zabezpieczają plony przed szkodnikami w czasie przechowywania i transportu I klasa - skrajnie toksyczne # II klasa - bardzo toksyczne# III klasa - umiarkowanie toksyczne IV klasa - słabo toksyczne V klasa - praktycznie nietoksyczne VI klasa - stosunkowo nieszkodliwe
Choroba organizmu roślinnego – zakłócony przez czynniki zew. Proces fizjologiczny na tyle długotrwały, że prowadzi do zmian strukturalnych tego org., zagrażający jego istnieniu lub normalnemu rozwojowi rośliny lub jej części.
Symptomatologia – zajmuje się badaniem i klasyfikacją objawów choroby. Roślina chorująca zmienia swoją strukturę (budowę) – takie zmiany to objawy (symptomy) choroby.Obraz choroby – Ogół makroskopowych objawów chorobowych, rozpatrywanych w określonym stadium choroby danej rośliny. Patogeneza (przebieg choroby) – Szereg kolejno następujących po sobie obrazów choroby na tej samej roślinie.
Objawy: Istotne – rhytisma acerinum – określają tylko jedną chorobę/nieistotnePierwotne – występuje jako pierwszy / wtórneSwoiste – występują tylko w pewnej grupie chorób / nieswoiste ophiostoma ulmiWłaściwe – efekt reakcji, jak roślina reaguje na patogen / niewłaściwe – twory wegetatywne działającego patogenu, np. śluzy bakteryjne Makro/mikroskopoweWew. – zgnilizna sinica/ Zew rany, huby
Więdnięcie – ulegają tylko soczyste narządy roślin: liście, młode pędy. Następuje utrata wody i turgoru przez tkanki roślinne, czego następstwem jest zjawisko plazmolizy i spowodowane tym zwiotczenie narządów gospodarza. Może być następstwem – pobierania/przewodzenia/wyparowywania wody.
Zakłócenia w pobieraniu wody, przyczyny -mechaniczne uszkodzenia korzeni przez pędraki, drutowce, grzyby; - brak tlenu w glebie; - zatkanie wiązek przewodzących strzępkami grzyba (tracheomikoza np. Verticillum) lub koloniamii bakterii (tracheobakterioza) np. Bacterium solanaceanum
Zakłócenia w przewodzeniu, powody – zatrucie tkanek soczystych narządów toksynami wytworzonymi przez patogeny działające w innej części rośliny np. Ophiostoma ulmi lub przez zanieczyszczenia powietrza gleby.
Zakłocenia w transpiracji, powody – Niekorzystne dla rośliny czynniki atmosferyczne – susze, upały, wiatr, trujące gazy w powietrzu.
W. fizjologiczne (odwracalne) – mają charakter przejściowy; więdnąca roślina lub narząd wraca do stanu normalnego
W. patologiczne (nieodwracalne) – roślina nie potrafi wrócić do stanu normalnego, więdnięcie kończy się śmiercią rośliny lub jej części
Przebarwienia – odchylenie w barwie jakichkolwiek miejsc na powierzchni lub wewnątrz chorej rośliny w porównaniu z zabarwieniem całej rośliny
Niekształtne – w postaci jednolitych, niepowtarzających się plam, przeważnie o nieregularnym brzegu oraz wykazują tendencję fdo stałego powiększania się, aż do ogarnięcia całej powierzchni porażonego narządu.Apignomonia errabunda – zgorzelowa plamistość liści platanuPhytophtora cactorum – zgorzel siewek drzew liściastychkształtne – p. występują na chorym narządzie wielokrotnie powtarzając się i po dojściu do określonych rozmiarów nie powiększają się, a ich kontury są wyraźne-jednorodnie kształtne – jednakowy kształt i wielkość Mycosparella syntina – biała plamistość liści gruszy- niejednorodnie kształtne – smołowata plamistość klonu – Rhyticzma acerinumPowierzchniowe – dot. Tylko pow. Narządu lub obejmują najwyżej tkankę okrywającą (skórkę, korek)
Plastyczne (wgłębne) – ogarnia też głębiej leżące tkanki. P te dzielimy ze względu na położenie ich pow w stosunku do pow sąsiednich, zdrowych części rośliny – gospodarzaPlast-zwykle – jego pow i sąsiadująca, zdrowa część rośliny, są na tym samym poziomie – marsamina rosae – czarna plamistość liści róży
Plast – wklęsłe – pow przebarwiona leży niżej niż nie przebarwiona colletotrichum lindemuthiarum – antraknoza fasoliPlast – wypukłe – pow przebarwiona leży wyżej niż nie przebarwiona. Actinomyces scabies – parch ziemniaka
P: jedno/wielobarwne, oddzielne(pojedyncze), zlewne(łączą się brzegami)
Nekrotyczne- są następstwem obumarcia tkanek (ciemne plamy, brunatne, brązowe, czarne)Etiologiczne – są następstwem nagromadzenia się na pow lub we wnętrzu rośliny narządów sprawcy choroby
Nekrozy – chorobowe objawy u roslin. Obumarcie komórek czy tkanek roślinnych nie jest równoznaczne ze zmianą ich ich zabarwienia, jednak z reguły następuje to wskutek procesów pośmiertnych. Są objawami będącymi efektem chorób polegających na naruszeniu procesów lączenia komórek w tkanki, które zaczyna się od zabicia poszczególnych kom, a następnie dochodzi do niszczenia więzi tkankowej.
N całkowita – umiera cała roslina – rodzaj Fusarium Rhizoctomia solani, Cylindrocarpon destrucans, Phoma spp, Phytium spp
N częściowa – obumierają tylko niektóre narządy rośliny. Acanthostigma parasiticum – osutka zwisowi jodły
N lokalna – obumiera tylko część narządu. Clasterosporium carpophilium – dziurkowatość liści czereśni
Objawy ponekrotyczne - przedwczesne zrzucanie narządów – osutka sosny
-usychanie nekrotycznych narządów lub tkanek – nekrotyczna zgorzel kory drzew- wykruszanie się nekrotycznych tkanek – dziurkowatość liści czereśni
- powstawanie w martwych tkankach rośliny sub dla niej trujących- uleganie zabitych tkanek zgniliźnie (chemiczny rozkład i rozpad obumarłych tkanek); może być ciekła, mażąca się i csucha- powstawanie raków drzewnych
Zniekształcenia – następstwo zakłóceń wzrostu roślinZwykłe – wszelkie zmiany kształtu całej rośliny lub jej narządów (w porównaniu z normalną rośliną), z wykluczeniem zmian objętościowych – Ophiostoma Ulmi, gnicie drewna, zmiany kształtu, pokroju, symetrii i struktury
Plastyczne skarłowacenia (atrofia) – niedorozwój bądź zastój we wzroście lub pomnażaniu się komórek. W następstwie czego całe chore rośliny lub ich części wykazują mniejsze rozmiary niż normalnie. Venturia inaequalis – parch zwykły jabłoni
wybujałości – hipertrofia – nadmierny wzrost kom, hiperplazja – nadmierny wzrost liczby kom. W następstwie całe rośliny lub ich części wykazują rozmiary większe niż normalnie. Conartium flaccidum, endocromartium Pini – rdza kory sosny
Dziwotwory – silne zniekształcenie lub [przekształcenie całych roślin lub ich części. Tetralogia. Staśmienie łodygi – fasciato, skręt łodygi –torsio, przerosty – prolificatio – modrzew. Melampsora pinitorgua – skrętak sosny Nowotwory – twory wyrosłe w miejscach, ww których na normalnej roślinie się nie tworzą, albo też głęboko plastycznie przekształcone narządy. Cecylie (narośle, wyrośle). Agrobacterium tumefaciens – guzowatość korzeni, melampsorella caryophyllacearum – czarcia miotła jodły
Rany – następstwo przerwania ciągłości tkanek, które może mieć miejsce albo jako skutek chorobowych procesów przeciwdziałających spoistości tych tkanek, albo jako efekt działania czynn mech.R ZEW – występuje przerwanie ciągłości tkanki okrywającej (skórki, korka) – gładkie/szarpane – pow/ wgłębne, - wąskie/szerokieR WEW – ulegają im tkanki umiejscowione wew partii ciała rośliny – phellinus Pini – zgnilizna pierścieniowa sosny.
Gojenie ran doraźne - wydzielenie sub płynnych (żywice, gumy, śluz)- mechaniczne uszczelnianie tkanek przylegających do pow rany – hipertrofia- chemiczne zmienianie ścian kom (skorkowacenie )
Trwałe gojenie ran:-zaklep prosty – składa się wyłącznie z tkanki korkowej - zasklep złożony – tylko w początkach swego rozwoju utworzony jest z jednej tkanki – miękiszu drzewnego, która później różnicuje się na tkanki spotykane w normalnym narządzie-wał zalewający – obfite odkładanie się zasklepów złożonych na brzegach rany
Przyspieszanie gojenia: - zmniejszenie pow rany na skutek jej wygładzenia, -zdezynfekowanie ran 1% formalina, - osłonięcie rany masą uszczelniającą – maść ogrodnicza
Rak drzewny – złożone obrazy chorobowe na żywych łodygach zdrewniałych, na których łączą się ze sobą objawy ran, nekroz i wykruszenia się tkanek oraz zabliźnienia ran; wiążącego się zwykle z wybujałościami.Otwarty (typowy) – towarzyszy mu występow szerokiej ranyPrawidłowy – wybujałe miejsca na łodydze zdrewniałej o stale otwrtej ranie, z widocznymi współśrodkowo ułożonymi resztkami po częściowo zabitych i wykruszonych pierścieniach zasklepowych. Formuje się w ciągu wielu lat w wyniku działania dwóch periodycznie zmieniających się czynników – rakotwórczego i zabliźniającego.
Nieprawidłowy – brak regularnego, koncentrycznego układu pierścieni zasklepowych na pow rany
zamknięty (nietypowy) – rany wąskie
Patogeny – porażenie pierwotne – Lachnellula willkommii – skórnik pomarszczony, Melampsorella caryophelacearum – rak jodły, rodzaj neutrina – rak drzew liściastych Porażenia wtórne - phellinus robustus – czyreń dębowy, sterem rugo sum – skórnik pomarszczony, phellinus punctatus – czyreń rozpostarty – rak jesionu
Wydzieliny – płynne sub wydzielane na zew przez chore rośliny: krople (roszenia )- rosa miodowa, strugi (wycieki) – żywiczne/gumowe-drz pestkowe, liściaste/mleczne/śluzowe-buk. Patogeny – wycieki mogą się pojawić jako przejaw procesu patologicznego – spotykany np. na pniach i korzeniach drzew porażonych przez Armillaria obscura lub na pniu sosny – grzyb Cronartium flaccidum (rdza kory sosny)
Zgorzel siewek – choroba grzybowa siewek. Liczna grupa patogenów wywołujących zgorzel powszechnie występuje w glebach leśnych i rolnych. Choroba ta występuje bardzo wcześnie po skiełkowaniu. Poraża szeroką grupę kiełkujących roślin nasiennych. Prowadzi do powstawania pustych miejsc w uprawach monokulturowych: na plantacjach, w szkółkach, na trawnikach (szczególnie polach golfowych). Niekiedy rośliny porażone walczą i nie zamierają, rosną jednak wolniej i są bardziej narażone na opanowanie przez inne patogeny.
Rodzaje zgorzeli:Zgorzel przedwschodowa – przed ukazaniem się nadziemnych części rośliny, prowadzi do obumarcia kiełków przed wydostaniem się na powierzchnię. Zgorzel powschodową – na formujących się liścieniach, łodyżkach oraz liściach właściwych powodowana jest przez grzyby, które obejmują swym porażeniem szyję korzeniową. W miejscu infekcji następuje najczęściej silne przewężenie prowadzące do obumierania rośliny.
Grzyby wywołujące zgorzel siewek:Sierpik Fusarium oxysporum, Cylindrocarpon destructans, Rhizoctonia solani, Pythium debaryanum, Phytophthora cactorum, Alternaria alternata , Gronowiec szary Borytis cinerea Pers wywołujący również szarą pleśń, Phomopsis spp.
Patogeny zgorzelowe oddziaływają początkowo na siewki produktami swego metabolizmu. Objawem tego jest utrata przez siewki turgoru. Następnym etapem jest przenikanie strzępek do wnętrza tkanek siewki. Atak grzyba uruchamia reakcje obronne siewki: następuje zwiększenie przemiany materii, szczególnie wzrasta aktywność enzymów oddechowych. Młode siewki wykazują zwykle wysoką podatność na patogeny grzybowe. Wyjątkiem jest Phytophthora coctorum, który, jak się wydaje, w krajowych szkółkach atakuje tylko buka, pozostałe patogeny zgorzeli siewek porażają zarówno siewki iglaste, jak i liściaste, powodując typową zgorzel przedwschodową kiełkujących roślin. Miejsce infekcji i szczegółowy przebieg choroby, są specyficzne dla rodzaju patogenu.
cllaudiiee