MUZYKOTERAPIA Z ELEMENTAMI CHOREOTERAPII W PRACY Z DZIECKIEM AUTYSTYCZNYM I GŁĘBIEJ UPOŚLEDZONYM UMYSŁOWO
W zajęciach muzykoterapeutycznych uczestniczą również dzieci autystyczne.
W terapii dzieci autystycznych wiąże się nieodłącznie trudność w uzyskaniu z nimi kontaktu. W początkowej fazie procesu rewalidacyjnego, kiedy zawodzą wszystkie inne sposoby nawiązania kontaktu z dzieckiem pozostaje muzyka. Dzięki muzyce można nawiązać, choćby na krótką chwilę, kontakt z dzieckiem autystycznym, można także rozpocząć proces „wyciszania” emocjonalnego dziecka nadpobudliwego. Bowiem uczeń autystyczny i nadpobudliwy psychoruchowo, przejawiający autoagresję, podczas emisji lubianej przez siebie i akceptowanej muzyki potrafi wysłuchać utwór siedząc na krzesełku lub stojąc przy głośniku.
Każdy utwór muzyczny, oprócz zawartej w nim treści emocjonalnej, jest dziełem niezwykle dokładnie uporządkowanym według pewnych reguł kompozycji muzycznej. Każdy dźwięk, każdy wyraz melodyczny, każdy akord, sekwencja niosąc konkretną informację o zachodzącym w przestrzeni utworu zdarzeniu, zajmuje w nim precyzyjne wyznaczone i przemyślane miejsce. Być może to „królestwo porządku”, gdzie każdy dźwięk, każdy wyraz muzyczny i zdanie ma swoje miejsce, tak fascynuje i przyciąga uwagę dziecka, szczególnie autystycznego.
Prowadzona z dzieckiem autystycznym terapia środkami muzyki w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju mowy dziecka autystycznego, likwidacji lub redukcji występujących w tym zakresie zaburzeń. W znacznym stopniu może zmniejszyć występowanie charakterystycznych dla tych dzieci echolalii.
Muzyka może być również wykorzystana jako środek ułatwiający dziecku autystycznemu zdobycie doświadczeń sensorycznych i dotykowych. Sam proces tworzenia dźwięku za pomocą instrumentu muzycznego daje dziecku autystycznemu wiele doświadczeń kinestetycznych, dotykowych i słuchowych. W trakcie wydobywania dźwięku istnieje możliwość odczucia nie tylko różnej siły uderzenia palcem o klawisz, szarpnięcia struny, uderzenia pałeczką o sztabki cymbałków, czy bęben, ale i porównania tego działania z jakością „wyprodukowanego” dźwięku. Dziecko może korygować formy swojej aktywności, np. poprzez siłę uderzenia w instrument z pożądaną siłą wydobywanego dźwięku. Jest to niezmiernie ważne w pracy z dzieckiem nadwrażliwym sensorycznie i kinestetycznie.
Wykorzystując muzykę w terapii dziecka autystycznego musimy pamiętać, że ze względu na to, że żadne dziecko nie jest takie same, szczególnie dzieci autystyczne, nie istnieje żaden uniwersalny program ani technika, ani reguła. Dlatego bardzo ważne w muzykoterapii dzieci upośledzonych, a tym bardziej autystycznych jest przestrzeganie następujących reguł:
· Indywidualizacji-co oznacza opracowanie programu terapeutycznego dla każdej poszczególnej jednostki, koniecznie uwzględniającego zarówno diagnozę, jak i różnice indywidualne;
· Kontroli i strukturyzacji całego procesu terapii muzyką
W tym celu terapeuta powinien znać diagnozę każdego dziecka i na tej podstawie winien wyszczególnić przebieg każdej konkretnej części terapii. Poza tym powinien on być gotów na szybkie
Oprócz tego konieczna jest umiejętność pewnego prognozowania możliwych niepożądanych sytuacji.
· Uzgodnienia programu muzykoterapeutycznego z innymi programami terapeutycznymi ponieważ do każdego dziecka autystycznego i upośledzonego umysłowo podejście musi być indywidualne. Pozwoli to dopasować terapię muzyczną do innych programów, nie tylko pod względem wspólnych wymogów, ale tak, aby była naturalnym składnikiem całościowego systemu wspierającego rozwój dziecka autystycznego.
Większość naszych niepełnosprawnych dzieci angażuje się bez kłopotu podczas zajęć muzykoterapeutycznych w klasie. Stają się aktywne w muzykowaniu i wedle swoich możliwości towarzyszą terapeucie.
Młodsze lub głębiej upośledzone i autystyczne dzieci rzadko używają bębenka i talerza podczas początkowych zajęć. Terapia musi się zatem zacząć od stworzenia oprawy muzycznej dla charakterystycznych zachowań dziecka, dla każdej wywołanej reakcji. Niewskazane są żadne zewnętrzne instrukcje czy wymagania, szczególnie we wczesnym okresie terapii.
Często dzieci wykrzykują swoją złość, którą terapeuci konfrontują za pomocą muzyki. Następuje intensywna wymiana długich trzymanych dźwięków i krótkich melodyczno-rytmicznych fraz.
W późniejszym etapie zaczynamy akompaniować kołysaniu dziecka, dźwiękom jakim wydobywa, zazwyczaj delikatnie grając na gitarze, klawiszach (syntezatorze), instrumentach perkusyjnych, lub śpiewając na jednej sylabie bez słów.
Zdarza się, że dziecko pod naszym wpływem zaczyna wydobywać dźwięki brzmiące w tonacji granej przez nas improwizacji, czy to przez uderzanie w instrumenty perkusyjne, czy też wydobywając dźwięki śpiewem bez słów, zawsze w rytmie swojego kiwania lub kołysania.
Rodzaje wypowiedzi muzycznych dzieci autystycznych i upośledzonych umysłowo podczas zajęć muzykoterapeutycznych w klasie:
· Gra nieuporządkowana
Dzieci reagują pozytywnie na improwizację, ale nie są zdolne do swobody rytmicznej i brakuje im wytrwałości, ich wypowiedzi muzyczne są impulsywne. Przy użyciu bębenka, talerza, grzechotki wyrażają swoje emocje z dużą intensywnością.
· Gra unikowa
Dzieci często unikają gry zgodnej z pulsem muzyki. Przestają grać, gdy terapeuta zmienia tempo improwizacji, by dostosować je do gry dziecka. Czasami celowo zmieniają tempo, by uniknąć spotkania z terapeutą w muzyce.
· Pełna swoboda rytmiczna
U takich dzieci obserwujemy radość i podekscytowanie wywołane muzyką. Aktywnie reagują na stymulację muzyką. Dzieci grają na bębenku, talerzu, grzechotce, kołatce, janczarach i znajdują dla swoich przeżyć wewnętrzny i naturalny wyraz. Gra jest zharmonizowana z improwizacją, która im towarzyszy.
· Wypowiedzi wokalne
Niektóre dzieci odpowiadają śpiewem na improwizację nauczyciela terapeuty. Bardzo ważne jest dla nich swobodne użycie głosu w kształtowaniu melodii
· Rytmiczne reakcje dzieci niemówiących
Dzieci z rozwojowymi zaburzeniami mowy często reagują rodzajem krzyku, zawołania, które mogą nawiązywać tonalnie bądź rytmicznie do improwizacji nauczyciela. Terapeuta znajduje muzykę, w której określony ładunek emocjonalny może mieć znaczenie dla dziecka. Celem jest wtedy zachęcenie dziecka do wokalnej formy ekspresji. Struktury melodyczne i rytmiczne mają za zadanie prowokować i wspierać wokalizację.
· Reakcja dziecka na śpiew nauczyciela terapeuty
Pojawienie się w improwizacji wokalnej nauczyciela imienia dziecka, fragmentów znanych piosenek lub innego znanego już materiału muzycznego inicjuje zmianę w zachowaniu dziecka. Dziecko w początkowej fazie terapii niezdolne do samodzielnej aktywności rytmicznej czy wokalnej, może pozytywnie zareagować na śpiew terapeuty. Dzięki szczególnemu charakterowi kontaktu nawiązanego przez nauczyciela improwizującego głosem i zwracającego się do dziecka w śpiewie może dojść do czynnego włączania się dziecka do wspólnej improwizacji.
Walorem muzykoterapii jest możliwość pełnego dostosowania działań nauczyciela – terapeuty do potrzeb dziecka w danej chwili. Czasami jest to odzwierciedlanie zachowań dziecka przez powtarzanie jego czynności, czasami dostosowanie do nich muzyki, na przykład w przypadku dzieci autystycznych. Dostosowujące działanie muzykoterapeuty może prowadzić do zmiany zachowań obciążających system nerwowy dziecka. Lęk, płacz, autoagresję udaje się niekiedy wyciszyć kołyszącym ruchem, spokojną mową ale przede wszystkim lubianą przez dziecko muzyką.
· Muzykoterapia sprzyja uspołecznieniu dzieci autystycznych- muzykoterapię najczęściej stosuje się w grupie, jest to tym samym terapia grupowa. Uczestnicy, bawiąc się i muzykując, uczą się wzajemnej tolerancji, dostrzegają siebie nawzajem w otoczeniu. Efektem terapii jest socjalizacja dzieci. Dzieci uczą się tolerować w swoim otoczeniu innych, interesują się pozostałymi członkami grupy. Uczestnicy potrafią włączyć się do wspólnych zabaw, naśladować gesty, wspólnie muzykować.
· Zajęcia muzykoterapeutyczne dają poczucie bezpieczeństwa - mają swoje określone miejsce, czas, kolejność poszczególnych etapów. Dzieci mogą przewidzieć co będzie dalej, przez co daje im to poczucie bezpieczeństwa.Największym sukcesem dla terapeuty jest, gdy wykorzystując różnorodne metody muzykoterapeutyczne można zauważyć, jak przyczyniają się one do wyjścia dziecka autystycznego spod „klosza jego choroby” i włączania go do działalności w otwartym środowisku. Uczestnicząc w zajęciach z muzykoterapii i choreoterapii uczniowie upośledzeni umysłowo i autystyczni mają większą szansę, aby przekroczyć swoje deficyty i zaburzenia, zapomnieć o tym, co nieprzyjemne i osiągnąć rzadko dostępny na co dzień sukces.
Foto dokumentacja:
...
margaritta_mg