FILOZOFIA:
Nauka o/ umiłowanie mądrości
Ciekawość świata
Sztuka zadawania pytań, argumentacji, dowodzenia tez
Próba zrozumienia świata
Rozważania o naturze człowieka
Rozważania o sensie życia
próba rozwiązania zjawisk, których nauka nie potrafi rozwiązać
Filozofa interesuje wszystko
Ciekawość -> poznanie -> wiedza (naukowa i nienaukowa)
Główną cechą ludzi jest
- ciekawość,
- z poznania rodzi się wiedza,
- a z wiedzy umiejętności.
Poznać – doświadczyć, zdobyć wiedzę,
Dwa sposoby poznania wiedzy:
Doksa
Episteme
wiedza potoczna
wiedza naukowa
krowa na polu
ssak na polu
subiektywna
obiektywna
jednostkowa
ogólna
nieweryfikowalna
weryfikowalna
indywidualna
powszechna
rzeczy
dusza
Nauka:
- zespół czynności zmierzający w uporządkowany sposób do osiągnięcia wiedzy.
- uporządkowany zbiór zdań/pytań zawierający intersubiektywnie komunikowalną i weryfikowalną wiedzę
Składowe nauki:
- Przedmiot (czym się zajmuję),
- metoda, aspekt (z jakiej perspektywy)
- cel (po co to robię)
Scjentyzm – jedna, jedynie słuszna metoda („matematyczna”, „fizyczna”) powstała w pozytywizmie. Wszystko co stosuje inne metody nie jest nauką. („był i minął” choć „pokutuje do dziś”)
Nauka jest nie tylko empiryczna.
By mówić o nauce musi być spełnione kryterium prawdy.
Podział nauk (schemat): pokebol
Nauki ogólne
- teologia (dodatkowy motyw, którego nie posiada filozof: objawienie)
- filozofia (obejmuje również nauki szczegółowe) (dlaczego, z jakiej przyczyny)
Nauki szczegółowe: (co, gdzie, kiedy, ile)
- n. formalne
- n. humanistyczne (ekonomia)
- n. przyrodnicze
Czym jest filozofia?
Kolejne definicje filozofii:
- umiłowanie mądrości
- prawda, wolność, sprawiedliwość,
- nauka o otaczającym świecie za pomocą rozumu
- zgodność myśli z rzeczywistością
- badanie siebie.. i…
- pytania egzystencjalne o arche – początek- Dlaczego? – ważne pytanie
- Początek (wszystkiego) – ważne pojęcie
Gdy pytamy o początek to wtedy powstaje filozofia.
Eros – miłość fizyczna (pożądanie)
Filein – przywiązanie, przylgnięcie (wymiana, wzajemna potrzeba), oddanie, wybranie
Agape – miłość czysta, oddająca się, uszlachetniająca
Inteligencja
- umiejętność przyswojenia pierwszych zasad regulujących świat (początkowa definicja)
- spojrzenie na świat i zrozumienie go
Filozofia powstała w starożytnej Grecji.
Filozof to uświadomiony głupiec.
Tales z Miletu (624-547 p. Ch) – „Tam gdzie woda tam życie” - Hylozoizm.ARCHE to WODA Pomimo nazywania go filozofem, był tyranem. (tyran – władca absolutny, jedynowładca, niekoniecznie negatywny) Był mędrcem. Matematyk, astronom. (zmierzył piramidy)
Anaksymander apeiron (nie da się przetłumaczyć ale tłumaczy się to jako bezkres), jest to coś czego nie ma a zarazem jest wszędzie bierze z tego początek.
Substancja doskonała.
Np. powietrzeARCHE to POWIETRZE
Anaksymenes – mówił do tego z góry „wuju”. Twierdził, że wie co to apeiron (wg niego to powietrze ale nie takie jak my to rozumiemy – jest to tchnienie, duch).
Heraklit z Efezu VI – V w. – ciężko było z nim pogadać (arystokrata)
ARCHE to CZTERY ŻYWIOŁY (woda, ogień, ziemia, powietrze).
Rzeczywistość najlepiej obrazuje ogień – nieustanny ruch, nieuchwytny, zmienny itd. Wszystko co jest ulega zmianie. Nie ma nic stałego. (Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki) Mamy do czynienia ze zmiennością, z relatywizmem. Relatywizm jest sprzeczny. Heraklit go rozwiązał tak: odniósł się do pojęcia:
„logos” (wieloznaczne pojęcie, w słowniku widnieje jako „słowo”).
Dla Heraklita logos jest doskonałym rozumem, który zarządza wszystkimi zmianami.
Reguły ustala właśnie logos.
Eleaci – pierwsza szkoła filozoficzna na wyspie Elea.
Parmenides z Elei (ze szkoły eleackiej)
- uczeń Kseofanesa
- polemizował z Heraklitem (zażarcie) odrzuca zmienność, wprowadza stałość.
„Byt jest, niebytu nie ma.”
Byt to jest to co jest. Jeśli coś jest, jest bytem.
Niebytu nie ma.
Niebyt to negacja bytu.
Problem tkwi w naszym myśleniu i języku (nasz język jest językiem bytu).
Niebyt nas przerasta bo tego nie ma.
Byt Parmenidesa jest:
- stały,
- niepodzielny,
- niezmienny,
po prostu był. Byt się nie kończy.
Zenon z Elei
- uczeń Parmenidesa,
- cztery dowody na nieistnienie ruchu:1. dychotomia2.paradoks Achillesa (achilles i zółw)
3.paradoks strzały
4. paradoks stadionu (szybkość biegacza i obserwatora)
Pitagoras
ARCHE to CYFRA
Empedokles- ‘nie ma nic z niczego a to co jest nie zginie’.
Demokryt z Abdery – atomy (najmniejsza niepodzielna jednostka) które poruszają się w próżni,
Anaksagoras – wszystko składa się z nieograniczonej liczby skłądników
Gordiasz
- Nic nie ma.
- Nawet jeśli jest, jest niepoznawalne.
- Nawet jeśli jest i jest poznawalne to jest niekomunikowane.
Nuos – duchowa siła zarządzająca przemianami
Szkoła pitagorejska (…)
Szkołą megaryjska: Euklides, tworzyli sofizmaty,
sofizmat to zdanie co do którego nie sposób podać jednoznacznej odpowiedzi, typowi sofizmat to sofizmat kłamcy, (jeżeli kłamca kłamie, to czy mówi prawdę?, znam kowalskiego, ale wczoraj go nie poznałem na ulicy, czyli znam go czy nie?)
Sofiści - najbardziej znany Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy
- jak jest niewiadomo, ja wiem co ja wiem
- relatywiści
- agapos - uczciwy robi dobrze
- kakos – jak robi źle
- arete – najlepszość, dzielność, cnota, stała predyspozycja do czynienia dobra
Sokrates – ateńczyk,
- odkrywa duszę w człowieku, wraz z odkryciem duszy rodzi się Europa,
- najważniejsze jest człowieczeństwo,
- nie jest sofistą, walczył z relatywizmem,
- ‘wiem, że nic nie wiem’, metoda akuszerska,
Spór Sokratesa z sofistami to spór/walka o człowieka.
Obie koncepcje są wizją bytowania człowieka.
Platon (Arystokles)
- najzdolniejszy uczeń (przyjaciel) Sokratesa, żył w czasie rozkwitu Aten.
- Świat idei i świat rzeczy.
- To co jest to idea.
- BYT to IDEA – wieczna, nieskończona, trwałe, niezmienne, bez początku i końca
- Cień jest wtedy gdy jest idea. Cień jest ułudą/wyobrażeniem.
- Świat jest kulą. Świat jest w ruchu. Ruch jest obrazem życia. Ruch ten jest kolisty.
- Świat jest idealistyczny (stworzony na wzór idei) i spirytualistyczny.
- Teleologiczność – doskonałość, świat jest teleologiczny czyli doskonały
Rzeczy są temporalne (zmienne) i lokacyjne.
Pojęcia są temporalne (stałe) i alokacyjne.
Miłość nie jest uczuciem (!!) – jest relacją
Odwieczne idee
Odwieczna materia pierwsza
Demiurg – stwórca/kreator. Stwórca – jeden. Twórca – wielu, sztuka to naśladownictwo Demiurga, sztuka – to boski szał.
Materia – wiekuista – zawsze będzie istnieć
Stwórca postanowił przełożyć idee na materię.
Człowiek jest duszą umieszczoną w klatce materialnego ciała.
Anamneza – przypomnienie że dusza chce wracać do idei
U Platona sam siebie zbawiam poprzez anamnezę.
Platon jako pierwszy z filozofii czyni naukę.
Fizys – z natuy jako istota Nomos – nazwa umowna, umówienie się co jest dobre a co złe
Platon wyodrębnia w duszy 3 warstwy
- warstwa uczuć pożądawczych – opanowanie – I sfera
- warstwa uczuć bojowych – męstwo – II sfera (warstwa żołnierzy)
- warstwa mądrościowa/rozumowa – mądrość – III sfera (warstwa władców)
Czwarta cnota Platona – cnota sprawiedliwości(mądrość, męstwo i opanowanie – zarządzane przez sprawiedliwość)
Państwo Platona – dzieci i kobiety mają nie znać swoich rodziców,
Arystoteles – urodzony w Stagirze, (nazywany Filozofem), jego ojciec był nadwornym lekarzem, wstępuje do akademii platońskie, staje się najlepszym uczniem Platona, po śmierci Platona liczy na władzę nad akademią ale nim nie zostaje,
- założył szkołę perypatetycką.
- Odrzuca koncepcję bytu.
Nauka o wiedzy – logika (jego logika to logika klasyczna, praktycznie niezmieniona do dziś) głównym elementem tej logiki jest sylogizm (pewne rozumowanie, „jeżeli pies jest zwierzęciem i jeżeli zwierzę jest ssakiem to pies jest ssakiem” – najprostszy sylogizm)
LOGIKA – relacje między pojęciami
Podział nauki wg Arystotelesa:
- teorija - Teoretyczne – fizyka, matematyka, filozofia pierwsza (największa abstrakcja przedmiotu badań – metafizyka (Arystoteles nazywał ją filozofią pierwszą, )
- praksis - Praktyczne – etyka (realizacja dobra przez jednostkę), polityka (realizacja dobra wspólnego), ekonomika (zarządzanie gospodarstwem domowym)
- pojetyka - Pojetyczne (wytwórcze) – sztuka, artyzm
Araby go nie skumali ale pisali o nim komentarze takie, że głowa boli. Gdy powraca do Europy (w postaci tych beznadziejnych komentarzy) to znowu go nie rozumieją.
Tomasz z Akwinu trafił do oryginałów i olśniło go jak genialny był Arystoteles.
Arystoteles pisze o substancji – uzja to oto coś, konkret, ma cechy
przypadłości substancji: wyróżniamy 9 przypadłości
ilość,
jakość,
relacja,
czas,
przestrzeń,
działanie,
doznawanie,
ułożenie
posiadanie
Jeśli coś jest to jest bytem, samoistnym lub przypadłościowym.
„Mały błąd na początku, kolosalny na końcu”
Złożenia bytowe:
- Substancja i przypadłości (accidens wchodzą w skład substancji, są cechami tej substancji np. Niebieska książka, niebieskość nie jest substancją, jest cechą przypadłościową substancji.
- Forma (zmienia się) i materia (nie zmienia się), nadanie nowej formy to zmiana bytu np. mamy kartkę papieru, drzemy ją, czyli zmieniamy formę i mamy nowy byt – świstki papierów,
- Akt i potencja(możność) – możność stania się innym bytem. Akt to finał możności. Gdyby rzeczywistość była nie zaktualizowana to nie wiedzielibyśmy jaka to rzeczywistość, np. ten co wyżej.
- stota i istnienie (to jest od Tomasza z Akwinu) – istotą jest to co wskazuje. dany byt jest taki a nie inny. Istota to zbiór cech konstytutywnych (cechy podstawowe). Istnienie – musi być.
Tylko cechą konstytutywną Absolutu (Boga) jest istnienie.
Istnienie jest cechą przypadłościową wszystkich substancji
CECHY KONSTYTUTYWNE – komputerowatość, stołowatość, krzesłowatośćCECHY PRZYPADŁOŚCIOWE – metalowy, płaski, niskie
Każdy byt na świecie jest bytem przygodnym – jest ale nie musi być.
Świat jest niekonieczny, przygodny – ulega degradacji, przestaje istnieć.
Tempus - czas który istnieje
Ruch – to zmiana
Eum – czas ma początek i nie ma końca
Eternitas – bezczas, wieczność
Heraklit i panta rei – wszystko płynie i byt jest stały, - Arystoteles to łączy – złoty środek Arystotelesa
Trzy etyki Arystotelesa
- nikomachejska
- eudemejska
- wielka
dobro- cel wszelkiego dążenia
cnoty moralne – arete
cnoty etyczne – mają wymiar praktyczny np. hojność, męstwo, sprawiedliwość
cnoty dianoetyczne – poznawcze, związane z działaniem, intelektualne
1. A<B<C<D…?
2. irracjonalność myślenia
3. :
A<-B<-C<-D… <-
Pierwsza przyczyna - istotą jest istnienie, nieruchoma i niezmienna, najdoskonalsza Nieporuszony poruszycie – hasło od Arystotelesa jest to byt niezłożony, jest niematerialny, jest czystą formą, jest istotą duchową, jest doskonałym rozumem, jest jeden jedyny taki byt, działa w sposób rozumny
Pierwsza przyczyna to absolut (ale to nie Bóg) pierwsza przyczyna może być Bogiem ale to dopiero wykmninił Tomasz z Akwinu. Jest to możliwe przy spełnieniu paru innych warunków, co udowodnił.
Odnieść do Mojżesza.
Mojżesz – spotkał palący się krzak, który odpowiedział na zadane pytanie ‘jak się nazywasz?’: ‘Jestem’. (jestem, który jestem) no i Mojżesz go nie skumał ale jak się przedstawił jako normalne imię to już skumał. Żydzi bardzo byli przywiązani do swojej tradycji, przodków – to znaczyło że jest się kimś.
Poznanie imienia – poznanie istoty, istnieni...
chomikSGHowy