Ubezpieczenia społeczne - wykłady.docx

WYKŁAD 1                                                                                                                                         19.03.2011r.

Literatura:

·         T.Szulmicz „Ubezpieczenia społeczne – teoria dla praktyki”  Wyd. Branta W-wa 2005;

·         I.Jędrasik-Jankowska „Ubezpieczenia społeczne” LexiNexi W-wa 2003;

·         „System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia podstawowe” G.Szpor. LexisNexi, W-wa 2007.

Info:

·         WWW.zus.pl

·         WWW.knf.gov.pl

·         Wspólna ocena z ubezpieczeń społecznych i gospodarczych

·         Pytania: z całości wykładu, test

Ryzyko społeczne – zagrożenie zdarzeniem, którego zaistnienie spowoduje stratę w posiadanych lub spodziewanych zasobach gosp dom (T.Szumlicz)

Podstawowe rodzaje ryzyka społecznego:

ü      Ryzyko choroby

ü      Ryzyko macierzyństwa

ü      Ryzyko inwalidztwa

ü      Ryzyko śmierci żywiciela rodziny

ü      Ryzyko wypadków przy pracy i chorób zawodowych

ü      Ryzyko bezrobocia

ü      Ryzyko starości

ü      Ryzyko niedołęstwa starczego

Zabezpieczenie społeczne:

ü      System świadczeń, do których obywatele mają dostęp w określonych sytuacjach i na określonych warunkach (świadczenia pieniężne oraz rzeczowe) w związku z realizacją (materializacją ) ryzyka społecznego.

ü      Celem istnienia tego systemu jest zapewnienie pewnego ustalonego standardu bezpieczeństwa socjalnego w przypadku realizacji ryzyka społecznego.

ü      Zakres ochrony i sposób realizacji zdeterminowany jest m.in.:

Ø      stopniem rozwoju społeczno – gospodarczego;

Ø      przyjętym modelem polityki społecznej (liberalny-minimalna ingerencja państwa, państwo promuje rozwój instytucji ubezpieczeniowych[Australia], redystrybucyjny-przeciwstawny do liberalnego, [kraje skandynawskie], duże wydatki Państwa, społeczeństwo godzi się na ponoszenie dużych wydatków, cele sa realizowane, ochrona przed ubóstwem, wsparcie dla rodzin wielodzietnych, rozwinięty system edukacji, motywacyjny-[Niemcy], Państwo daje pewne regulacje prawne, zachęcające ludzi do ubezpieczania się, metoda ubezpieczenia, do ochrony przed skutkami ryzyk społecznych, ubezpieczenia mają charakter wzajemny, ludzie maja świadomość, że to co zarobią mogą właściwie wykorzystać na własne ubezpieczeni).

Techniki (metody) realizacji zabezpieczenia społecznego:

ü      Zaopatrzeniowa-objęte są nim tylko grupy osób pełniących służbę (policjanci, żołnierze), jednolite, nie zawsze zwiąne z poziomem uzyskiwanych wynagrodzeń, w odniesieniu do całości kraju, lub do określonych grup, mają charakter jednolity;

ü      Opiekuńcza (filantropijna)-opieka społeczna, pomoc społeczna, ;

ü      Ubezpieczeniowa.

Schemat działania ubezpieczenia:

Ryzyko àskładkaàfundusz ubezpieczeniowy àzdarzenie losoweàstrataàświadczenie

Ubezpieczenie osoby, zależne od wieku, płci, hobby-obliczenie, składki są jednolite.

Tradycyjne cechy ubezpieczenia społecznego:

ü      Powszechność;

ü      Przymusowość;

ü      Związek z pracą zarobkową;

ü      Finansowanie ze składek;

ü      Wzajemność;

ü      Samorządność.

Pierwszy system ubezpieczenia w Niemczech (1883-…)

Konstrukcja systemu ubezpieczeń społecznych:

Uwarunkowania tworzenia i funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych:

ü      Polityczne – jego utworzenie było odpowiedzią na wzmożenie ruchu politycznego, siła oddziaływania polityków na system ubezpieczeń będzie zależna o d ustroju (demokracja-łatwo, totalitarny (?) – trudno);

ü      Społeczno – kulturowe – tradycje samopomocy społecznej w momencie wystąpienia negatywnych zdarzeń, mogą prowadzić do odmiennego traktowania rodzin z dziećmi, inna wysokość świadczeń dla rodzin 2 dzieci<, większy wzrost indywidualizmu (co raz większe zapotrzebowanie na domy starców, niedołęstwo starcze (w Niemczech obowiązkowe świadczenie pielęgnacyjne);

ü      Demograficzne – związane z liczbą i strukturą ludności, w większości krajów mamy do czynienia z tendencją: wydłużania przeciętnego poziomu życia, spadku liczby narodzin – powodują proces spadku liczby ludności. Społeczeństwo podzielone na 3 grupy wiekowe: 14 i mniej (przedprodukcyjna); 15- 65 lat (produkcyjna); powyżej 65 roku życia (poprodukcyjna). W Polsce wiek emerytalny < 65 lat; więc ludzie opuszczają szybciej rynek pracy – struktura demograficzna będzie zmieniać się w kolejnych latach. W 2009r. przeciętny poziom życia mężczyzny wynosi 76 lat, natomiast kobieta 83 lata. W 2060r. mężczyzna – 84 lata; kobieta – 89 lat. Wskaźnik dzietności jest dużo poniżej dwóch – w Polsce 1,4 (od 2004 roku niewielki wzrost wskaźnika dzietności); w innych krajach UE: 1,6-1,8.

ü      Ekonomiczne – sytuacja demograficzna wpływa bezpośrednio na charakter ekonomiczny, promować zatrudnienie, dbać o to by ludzie w wieku produkcyjnym szybciej wchodzili na rynek pracy.

Cel istnienia systemu ubezpieczeń społecznych.

ü      Zapewnienie uczestnikom systemu pewnego ustalonego standardu bezpieczeństwa socjalnego w przypadku realizacji ryzyka społecznego przy wykorzystania metody ubezpieczenia.

Efekty funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych

·         Redystrybucja dochodów:

Ø      w cyklu życia ubezpieczonego

Ø      w ramach generacji

Ø      między generacjami

·         Ubezpieczenia społeczne a :

Ø         rynek pracy

Ø         rynki finansowe

Ø         inne wydatki publiczne i poziom długu publicznego

Ø         stopa oszczędności

Ø         tempo wzrostu gospodarczego

Funkcjonowanie ubezpieczeń społecznych w Polsce

Po odzyskaniu niepodległości (1919) wprowadzono ubezpieczenia na wypadek choroby, obowiązywały wszystkich, pierwsze jakie zostały wprowadzone, wprowadzone również wypadkowe i od bezrobocia, a ostatnie jakie wprowadzono to emerytalne. Powstawały rezerwy, które były inwestowane  w dłużne papiery wartościowe.

1927 implementacja jednolitego ubezpieczenia

1933 u[porządkowano ubezpieczenia

Poziom składek w 1938r. – pracowniczy umysłowi – 16,6; robotnicy – 14,3

Główne elementy reformy systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce(1999):

Wprowadzenie podziału ubezpieczeń społecznych na: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, wyodrębnienie subfunduszy w ramach FUS, odpowiadających rodzajom ubezpieczeń:

Ø      podział składki ubezpieczeniowej na poszczególne rodzaje ubezpieczeń oraz wprowadzenie partycypacji pracowników w finansowaniu składki („ubruttowienie” wynagrodzeń);

Ø      wprowadzenie ograniczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe do 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce;

Ø      wprowadzenie indywidualnych kont emerytalnych, wprowadzenie formuły zdefiniowanej składki przy kalkulacji emerytury;

Ø      w ubezpieczeniu emerytalnym: dywersyfikacja metod finansowania świadczeń poprzez wprowadzenie kapitalizacji części składki w otwartych funduszach emerytalnych zarządzanych przez prywatne podmioty;

Ø      zwiększenie zakresy podmiotowego ubezpieczeń społecznych.

Podział składki na ubezpieczenia społeczne (w % podstawy wymiaru) - zmiany