Wykład - 05/11/2012
Ignorowanie regresji do średniej – zdecydowana większość rodziców i nauczycieli -
inklinacja konfirmacyjna
· strategia pozytywnego testu – „Jan staje się agresywny, gdy zostaje sprowokowany”
sprawdzamy, czy agresję Jana poprzedza zawsze prowokacja, zamiast sprawdzić czy kiedykolwiek Jan zachował się nieagresywnie pomimo prowokacji (ale to trudniejsze – jak „igła w stogu siana”)
· samospełniające się proroctwa i proroctwa samobójcze – początkowo fałszywa definicja sytuacji wywołująca nowe zachowanie, które zmienia pierwotnie fałszywą koncepcję – w prawdziwą (Merton 1947)
· Oczekiwania eksperymentatorów wpływają na wynik badania:
U szczurów – efekt eksperymentatora, u ludzi – efekt Pygmaliona
· Efekt co czuję – zaufanie emocjom
· Efekt symulacji poznawczej
· Efekt pewności wstecznej
· Efekt ekspozycji 1 – samej ekspozycji, Zajonc
· Efekt ekspozycji 2 – (UWAGA jak mają się do siebie !!)
· Złudzenie patetyczne – zakładanie, że nieszczęścia które spotykają innych wywierają stałe piętno (czyli ze u innych, np. dotkniętych nieszczęściem, czas nie leczy ran) ; zwiększa obawę że nieszczęście dotknie nas samych (jednak nieszczęście nie jest trwałe)
· Heurystyka (Kanemann, Tversky)
· Nie wszystkie z listy zostały omówione na wykładzie
Złudzenie kontroli Ellen Langer
· rzut kośćmi – wiara, że mają większą kontrolę nad wynikiem (parzyste albo nie),
· dom starców – kontrola podlewania kwiatów: mający kontrolę dłużej żyli
McKenna - wczucie w kierowców lub pasażera: poczucie kontroli zmniejsza percepcję ryzyka wypadku; przecenianie ryzyka że we mnie uderzą niż ja
Złudzenie Mojżeszowe
„Ile zwierząt każdego gatunku wziął Mojżesz na swoją arkę?” – sporo klisz językowych
„czy Marks miał na imię Engels”
Dajemy się ponieść kalkom, schematom językowym – ekonomia języka
Efekt nazwy zasugerowanie
· wino słodkie vs wytrawne
· zapach przyjemny vs nieprzyjemny,
· kolor morski – zielonkawy vs niebieskawy
· szybkość samochodu – pokaz wideo, zadanie by rozpoznać prędkość, „rozbił się” czy „uderzył”
Efekt co czuję - Schwartz (Niemiec, później w Stanach)
nastrój jako informacja (w ocenach zadowolenia z życia lub różnych jego aspektów)
dwa porównywalne miasta, różna pogoda, CATI – pytanie o poziom zadowolenia z życia; w jednej najpierw pytania o pogodę a później o zadowolenie, większa różnica w zadowoleniu – jeśli najpierw o samozadowolenie, a później o pogodę: nieświadomi nie korygują oceny o stan pogody
Efekt symulacji poznawczej Kahnemann i Tversky :
Skrzywienie ocen w kierunku informacji, która łatwo może być wyobrażona lub symulowana w umyśle – myślenie kontrfaktyczne : łatwiej uruchomić wyobrażenia „co by było”
· przypisywanie większych emocji negatywnych w przypadku mniejszego spóźnienia (5 i 25 minut na samolot)
· Obrabowanie przez autostopowicza – A rzadko bierze autostopowiczów, B często bierze : zdaniem badanych bardziej wściekły ten, który rzadziej brał (łatwiej uruchomić przeciwną sytuację poznawczą)
Efekt ekspozycji 1 – samej ekspozycji (emocjonalny, mere exposure effect), Zajonc
· Im częściej się stykamy, tym bardziej pozytywne emocje to wywołuje
· Niezależnie od zimnych procesów poznawczych (czy sobie zdajemy sprawę czy nie)
Efekt ekspozycji 2 – efekt prawdziwości
· większe prawdopodobieństwo, że odbiorcy uwierzą w reklamę często eksponowaną
· validity effect Zajonca a efekt polaryzacji Tessera (uszczegółowienie Zajonc im częściej tym więcej, Tesser im częściej powtarzane twierdzenie, tym bardziej ekstremalna ocena, kierunek zależy od początkowej oceny- pozytywnej lub negatywnej; polaryzacja zależna od oceny wyjściowej; )
jednak pomimo to jest Efekt nudy
· prosty bodziec – efekt emocjonalny (sympatia/znajomość) szybko narasta, ale po przekroczeniu granicy szybko spada
· złożony bodziec – sympatia/znajomość wolno narasta, po przekroczeniu szybko spada
· proste rzeczy szybciej zyskują sympatię, później spada, ale zawsze będzie wyższa niż dla bodźca złożonego – czyli nudę powoduje większa sytuacja
Asymetria pozytywno-negatywna
1. Inklinacja pozytywna
2. Efekt negatywności
Ad 1. Inklinacja pozytywna – świat, ludzie – raczej niezagrażający niż zagrażający
Myslenie życzeniowe – oczekiwanie pozytywnych
Asymetria ośrodków mózgowych afektywnych
Delgado (1969, później nie powtarzane) 60% neutralne motywacyjnie 35% pozytywne (pobudzenie wiąże się z przyjemnościami), 5% negatywne (strach, lęk, ucieczka)
Ken Berridge – system „lubienia” i system „chcenia” związany z systemem lęku
Efekt Polyanny (gra w zadowolenie, optymizm analityczny : nawet z szarej rzeczywistości wyszukujemy jasne punkty na których się skoncentrujemy)
Efekt Panglossa wychowawca Kandyda, optymizm syntetyczny : założenie , że wszystko jest dobre; „wszystko jest najlepsze w najlepszym z możliwych światów”
Efekt Marksa-Irwina - inklinacja pozytywna: bardziej prawdopodobne to co dobre; oczekiwanie że karta będzie pozytywna, związana z nagrodą
Złudzenie kontroli (Lander) – założenie, że stać nas na więcej, oczekiwanie pozytywnego
-------- 2012’11’12
WYKŁAD - 12/11/2012
nowa książka - Daniel Kahneman „Pułapki myślenia”,
współpracownikiem był Amoz Tversky
Dwa systemy poznawcze – nr 1 bezwysiłkowy i nr 2 wysiłkowy (wysiłek poznawczy - rozszerzanie źrenic, tętno)
Heurystyki
Asymetria pozytywno – negatywna c.d.
Nierealistyczny optymizm c.d.
Jeśli nas dopadnie negatywna – zmieniamy perspektywę z obserwatora na aktora
Strategie wychodzenia – różne, w tym: automatyczna (będzie omówiona oddzielnie)
Złudzenie postępu hedonistycznego (będzie omówione oddzielnie)
Inklinacja pozytywna nadaje sens istnienia: pozwala zakładać, że świat jest pozytywny, nie musimy stale uciekać
------
Blok: Efekt negatywności (Druga strona asymetrii pozytywno-negatywnej )
Jeśli dochodzą wiarygodne sygnały zagrożenia – radykalnie zmieniamy sposób funkcjonowania umysłu: nastawienie na zminimalizowanie skutków ewentualnego zagrożenia, redukowanie prawdopodobieństwa destrukcji
UWAGA - asymetria gradientów
Seria badań na szczurach manipulacja: wielkość potrzeby (głodu) i wielkość nagrody (porcja pożywienia), porażanie prądem tuż przed nagrodą;
· inaczej wyglądają gradienty: na początku dominuje pozytywna, w miarę zbliżania się do miejsca kary – rośnie motywacja negatywna
· jeśli przeważy jedna – zachodzi działanie: dążenie-unikanie
· punkt przecięcia można modyfikować – zwiększając lub zmniejszając karę/nagrodę
· jest wyraźna asymetria – kara/nagroda
· jest stałą, zasadnicza różnica między motywacją negatywna a pozytywną – negatywna narasta w miarę zbliżania się do kary szybciej niż pozytywna w trakcie zbliżania się do nagrody
efekt Spence’a – efekt depresji silniejszy niż efekt euforii
· kontrolując potrzebę głodu – zwiększał lub zmniejszał nagrodę – sprawdzał siłę motywacji szczura (rozciągliwe szelki, zamiana wielkości nagrody) efekt wzrostu motywacji przez wzrost nagrody był zdecydowanie słabsze niż efekt wzrostu depresji
· efekt depresji bardziej krótkotrwały – szybciej wygasa: nawet szczur szybciej adaptuje się do pogorszonych warunków życiowych
subiektywna wartość kar i nagród –
efekt negatywności w procesach podejmowania decyzji (exp. Myers, Reilly Taub) – badani poinformowani co ich czeka, szereg możliwości exp: tracenie, zyskiwanie żetonów, zamienianych na pieniądze, pokazany procent wyborów L1
wnioski:
· przy stałej karze za naciskanie złej lampki, nawet wzrost nagrody daje spadek o 23%
· przy stałej silnej karze (-4) spadek o 40pkt (75 proc)
· gradient gotowości do naciskania lampki L1 w zależności od wielkości zysków i strat
· Przy stratach niewielkich – godzenie się z niewielką stratą
· Przy wzroście kary i nagrody – rożnie rozwarstwienie –gorzej znosimy karę niż nagrodę
(wykres) Teoria perspektywy Kahnemana i Tverskiego
straty ważą więcej niż zyski
· większość odrzuca zakład 50/50 zysk i straty
· pionowo –subiektywna wartość
· poziomo
· dla strat znacznie wyższy
· przy zwiększaniu o taką samą kwotę – możliwych zysków oraz możliwych strat -gwałtowniej rośnie wartość użyteczności strat niż zysków; w zyskach szybko występuje plateau
· patrz też : prawo malejącej użyteczność krańcowej
· 70% wybiera mniejszą nagrodę, ale pewną
· w przypadku możliwych zysków – występuje awersja do ryzyka : zdrowi wolą pewną, nawet mniejszą nagrodę
· w przypadku możliwych strat – występuje tendencja do ryzyka : silniejsza jest awersja do straty niż niechęć do ryzyka – jeśli maja szansę na zredukowanie straty (70%)
UWAGA: w Polsce n=10 000;
· u nas 20% (zamiast 70%) w przypadku możliwej straty (czyli u nas jest silna awersja do ryzyka),
· w przypadku zysku – takie same wyniki jak za granicą (70%)
· mamy tylko awersję do ryzyka, nie mamy awersji do straty
Taller – współpracownik Kahnemanna i Tverskiego
· przeciw wobec klasycznej teorii użyteczności – brak asymetrii
· kupował do 35 a sprzedawał od 100 czyli miał różne oceny dla tej samej butelki wina
· edownment – efekt posiadania: cenimy zdecydowanie wyżej to co posiadamy niż o co moglibyśmy nabyć
· wyjątek: to co posiadamy traktujemy jako wartość transakcyjną, dlatego przebiega handel
· strata działa na mnie silniej niż zysk
rzuty o różnej wadze, komasują się
emocjonalny efekt negatywności
informacyjny efekt negatywności
· więcej przysłów / opisów/
· określeń negatywnych więcej przysłów / opisów/
· (badanie Czapińskiego) analiza tytułów wydawnictw psycholog – do lat ’90:
Wartość informacyjna ocen społecznych (teoria Czapińskiego i Peetersa)
· znacznie więcej słów, detaliczne słownictwo w wypowiedziach negatywnych
· więcej pozytywnych, ale mniej zróżnicowanych
· na podstawie jakich określeń trafniej opisujemy świat? Negatywnych
· (badanie Czapińskiego) opis wybranych 3 osób z klasy i rozpoznawanie przez innych, na podstawie
o wniosek: dokładniejszy opis negatywny
częstsze dociekanie przyczyn porażki
...
psychUW