Mierniki gospodarowania Makroekonomię można zdefiniować jako dział ekonomii zajmujšcy się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzšcych w skali całej gospodarki. Wród podstawowych zagadnień będšcych jej przedmiotem sš m.in. produkcja, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, popyt globalny, ogólny poziom cen, inflacja, bezrobocie, eksport i import . Można więc sšdzić, że makroekonomia bada zachowanie się gospodarki w ujęciu globalnym oraz występujšce zależnoci między poszczególnymi rynkami. W szczególnoci próbuje okrelić czynniki decydujšce o poziomie i zmianach czynników w makroskali oraz wyjanić mechanizmy dotyczšce wzajemnych powišzań między nimi. Do najważniejszych problemów znajdujšcych się w centrum zainteresowań współczesnej makroekonomii należy zaliczyć: 1) czynniki okrelajšce poziom i wzrost ogólnej produkcji w gospodarce krótkim i długim okresie, 2) cyklicznoć rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyny cyklu koniunkturalnego i antycyklicznej działalnoci państwa, 3) bezrobocie i zatrudnienie, a zwłaszcza determinanty i sposoby ich modyfikacji, 4) ogólny poziom cen, i tendencje inflacyjne i ich przyczyny oraz politykę antyinflacyjnš państwa, 5) powišzania gospodarki z zagranicš, bilans płatniczy kraju oraz kursy walutowe i ich wpływ na gospodarkę, 6) rolę polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenie polityki fiskalnej i pieniężnej Do ustalania rezultatu gospodarowania w makroukładzie służy metoda MPS oraz metoda SNA. Metoda MPS - Material Product System (metoda produkcji naturalnej) - przemysł budownictwo, rolnictwo, lenictwo, transport, łšcznoć, handel, gospodarka komunalna i mieszkaniowa , pomija resztę usług. Metoda SNA - System of National Accounts (rachunki narodowe) - obejmuje wszystkie pozostałe usługi: owiata, kultura, administracja, ochrona, plus pozostałe zdarzenia z metody MPS. Do podstawowych kategorii makroekonomicznych należy produkt krajowy brutto (PKB). Jest pewnš miarš wielkoci produkcji finalnej wytworzonej w gospodarce w okrelonym przedziale czasu (zazwyczaj jednego roku) na terenie danego kraju bez względu na to kto jest włacicielem czynników wytwórczych. W celu lepszego zrozumienia istoty i metod obliczania PKB pomocne będzie przedstawienie ruchu okrężnego w gospodarce. 1. Rozpatrujemy gospodarkę zamkniętš (bez eksportu i importu), w której nie funkcjonuje państwo. 2. Gospodarstwa domowe przeznaczajš całe swoje dochody na bieżšce wydatki. 3. Przedsiębiorstwa przeznaczajš swoje dochody na zakupy czynników produkcji. Rysunek IX.1 pokazuje kierunki przepływów strumieni rzeczowych i pieniężnych między przedsiębiorstwami a gospodarstwami domowymi w naszej uproszczonej gospodarce. Gospodarstwa domowe sš włacicielami czynników produkcji (pracy, kapitału, ziemi). Te czynniki produkcji sš potrzebne przedsiębiorstwom do uruchomienia procesu produkcji. Przedsiębiorstwa zgłaszajš więc zapotrzebowanie na czynniki produkcji, gospodarstwa domowe za udostępniajš je, wiadczšc okrelone usługi. Za usługi czynników produkcji, przedsiębiorstwa wypłacajš gospodarstwom domowym wynagrodzenia (płace, zyski, renty, czynsze dzierżawne), jako dochody czynników produkcji. Dzięki tym dochodom, gospodarstwa domowe mogš kupować produkty i usługi, wytwarzane przez przedsiębiorstwa. Strumień produktów i usług przepływa więc od przedsiębiorstw do gospodarstw domowych (górny, wewnętrzny strumień na rysunku), a strumień wydatków na produkty i usługi przepływa od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw (górny, zewnętrzny strumień). Wydatki gospodarstw domowych tworzš dochody przedsiębiorstw, dzięki czemu mogš one płacić gospodarstwom domowym za usługi czynników produkcji. Rozmiary działalnoci można mierzyć w różny sposób: ==> poprzez mierzenie strumieni pieniężnych występujšcych w gospodarce (tj. strumieni wydatków na produkty i usługi oraz strumieni dochodów czynników produkcji), ==> poprzez mierzenie strumieni rzeczowych (w tym przypadku strumienia wytwarzanych, produktów i usług) Można więc mówić o trzech sposobach pomiaru działalnoci gospodarczej (tj. mierzenie strumieni wydatków, dochodów i produkcji). Przedstawiony model ruchu okrężnego jest dużym uproszczeniem rzeczywistoci gospodarczej, albowiem: (1) nie uwzględnia państwa, (2) nie bierze pod wymiany handlowej z zagranicš oraz (3) pomija to, że gospodarstwa domowe nie muszš całoci swych dochodów przeznaczać na zakupy produktów i usług, a przedsiębiorstwa na zakupy usług czynników produkcji. Uwzględnienie tych czynników w analizie sprawia, że trzeba do wczeniejszego modelu wprowadzić dwie zmiany dotyczšce ruchu okrężnego strumieni pieniężnych. Po pierwsze należy wzišć pod uwagę odpływy z dotychczasowego ruchu okrężnego i dopływy do dotychczasowych strumieni pieniężnych między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i państwem (Rys. IX.2). Odpływami z ruchu okrężnego sš te częci wypłat przedsiębiorstw na rzecz gospodarstw domowych, które nie powracajš automatycznie do przedsiębiorstw jako wydatki gospodarstw domowych na produkty przedsiębiorstw, tzn. oszczędnoci, podatki bezporednie i porednie, pomniejszone o subsydia. Dopływami do obiegu sš te ródła przychodów przedsiębiorstw, które nie pochodzš z wydatków gospodarstw domowych, tj. inwestycje, wydatki państwa na dobra i usługi oraz eksport netto. W wyniku przyjętego sposobu liczenia dochodu narodowego, suma odpływów musi być równa sumie dopływów. Produkt krajowy brutto (PKB), stanowi miarę działalnoci gospodarczej, którš można obliczać trzema metodami: ==> metodš sumowania produktów, ==> metodš sumowania dochodów, ==> metodš sumowania wydatków. Metoda sumowania produktów polega na sumowaniu wartoci produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w cišgu roku. Przy obliczaniu PKB metodš sumowania produktów trzeba uważać na to, aby nie dodawać wielokrotnie tych samych elementów. Takie wielokrotne liczenie wystšpiłoby wówczas, gdybymy dodawali do siebie wartoć wszystkich produktów i usług wytworzonych w gospodarce w cišgu roku. Wynika to z tego, że niektóre produkty wytwarzane w danym roku sš w całoci zużywane przy wytwarzaniu innych produktów w tym samym roku. Przy obliczaniu PKB należy liczyć wyprodukowane produkty i usługi tylko jeden raz. Sš dwa sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów. ==> Pierwszy polega na sumowaniu wartoci tzw. dóbr finalnych, ==> Drugi za na sumowaniu tzw. wartoci dodanej. Dobra finalne to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzš produkty i usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa. Charakterystycznš cechš dóbr inwestycyjnych jest to, że nie zużywajš się one w całoci w jednym cyklu wytwórczym. Dobra porednie sš to dobra, które w całoci zużywane przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu innych produktów. Wartoć dodana jest to przyrost wartoci dóbr, będšcy rezultatem procesu produkcji. Oblicza się jš przez odjęcie od wartoci dóbr wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników zużytych przy wytwarzaniu tych dóbr. Na dochody czynników produkcji składajš się: płace, renty, procenty i zyski. Obliczanie PKB metodš sumowania dochodów - polega na sumowaniu tych dochodów, powstajšcych w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku . Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartoci dodanej, albowiem wartoć dodana składa się z dochodów osišganych przez uczestników procesu produkcji. Można więc zapisać że: PKB = ? wartoci dodanych = ? dochodów czynników produkcji. Przy obliczaniu PKB metodš sumowania dochodów należy pamiętać o tym, aby uwzględniać jedynie te dochody, które powstajš w zwišzku z wytwarzaniem produktów i usług. Podobnie wyglšda sprawa z tzw. płatnociami transferowymi, tj. emeryturami, rentami, różnego rodzaju zasiłkami, stypendiami i innymi płatnociami z budżetu. Płatnoci te nie wišżš się z koniecznociš wiadczenia w zamian jakiej usługi, nie sš dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji. Z tego powodu nie powinny być uwzględnione w rachunku PKB. Obliczanie PKB metoda sumowania wydatków polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmujš: ==> Wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju ( Ck ) , ==> Wydatki na krajowe dobra inwestycyjne ( Ik ) , ==> Wydatki rzšdowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi , z wyłšczeniem płatnoci transferowych ( Gk ) , ==> Wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe ( Exk ). Można więc zapisać: PKB = Ck + Ik + Gk + Exk, Gdzie subskrypty k przy poszczególnych symbolach oznaczajš, że bierzemy pod uwagę tylko wydatki na dobra krajowe, pomijamy w rachunku wszelkie produkty i usługi z importu (Im) . Taki sam rezultat otrzymamy, gdy będziemy dodawać poszczególne wydatki na dobra krajowe i importowane, a następnie odejmiemy wielkoć łšcznego importu (Im). Mamy więc: PKB = C + I + G + Ex - Im, Gdzie C, I, G i Ex zawierajš również komponenty z importu. Ta metoda rachunku wykorzystywana jest w praktyce statystycznej. Gdy różnicę między eksportem i importem (tj. eksport netto) oznaczymy przez X, wówczas równanie będzie miało postać: PKB = C + I + G + X Podsumowanie PKB - w makroskali obliczony jest zgodnie z metodš rachunków narodowych (SNA), odzwierciedla łšczny zazwyczaj, roczny, wynik jaki powstał na terenie danego kraju wskutek działalnoci prowadzonej przez produkcyjne, usługowe przedsiębiorstwa bez względu na przynależnoć państwowš włacicieli angażowanych w tym celu czynników wytwórczych. Wynik ten może być przedstawiony pod postaciš rzeczowš, wartociowš i dochodowš. Od strony rzeczowej PKB można potraktować jako ogół dóbr ekonomicznych o charakterze ...
lunatyczka102