Poradnik Harcerski
„Być pożytecznym”
Wersja II
Grudzień 2005
Poprawki: Listopad 2007
opracował: pwd. Bartłomiej Kolisko
drużynowy 134 KDH – Hufiec Chorzów
Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłuszną/posłusznym Prawu Harcerskiemu.
Wytłumaczenie treści przyrzeczenia harcerskiego:
MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez
żadnego przymusu, CAŁYM ŻYCIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego
serca, wykorzystując wszystkie dane mi możliwości PEŁNIĆ SŁUŻBĘ BOGU,
który stanowi uosobienie najwyższych ideałów, takich jak miłość, prawda, dobro,
sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja. Ideały te
łączą wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od pochodzenia, narodowości, wyznania,
wywodzą się z norm moralnych opartych na uniwersalnych, etycznych i kulturowych
tradycjach chrześcijaństwa. Wyznawany przeze mnie system wartości
kształtuję samodzielnie podążając w kierunku wskazanym przez Prawo Harcerskie.
Pragnę służyć POLSCE, ojczyźnie moich przodków, o której honor, niepodległy
byt, tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą otrzymałem w spadku
jako bezcenną wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem duchowym
i materialnym mam przekazać moim następcom. Stale poszerzam świat
mych myśli i uczuć, wierny zasadzie, że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać.
Szanuję prawa innych państw i narodów.
Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLIŹNIM nie tylko wtedy, gdy o pomoc
proszą, ale zawsze wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego
życia stanął ktoś, kto potrzebuje pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia.
Mam być POSŁUSZNYM PRAWU HARCERSKIEMU, chcę, by ono
było zawsze wskazówką mego postępowania, by ono decydowało zawsze
o zgodności moich myśli, słów i uczynków.
Treść prawa harcerskiego:
1. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia
Harcerskiego.
2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego
harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, w mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie
pije napojów alkoholowych.
Objaśnienie prawa harcerskiego:
1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE
Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO, wrażliwym okiem
spogląda na otaczający go świat, na potrzeby ludzi, na potrzeby środowiska,
w którym żyje. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie. Jest gotów zawsze pełnić
służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, nie żądając w zamian nic,
za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków.
Obcy mu jest egoizm, postawa konsumpcyjna, wyznaje prymat wartości duchowych
nad materialnymi.
2. NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY – to nakaz
prawdomówności, wierności, zgodności słów i czynów z nakazami własnego
sumienia, swym słowem i czynem harcerz zasługuje na zaufanie, dotrzymuje
słowa, przywraca wiarę w solidność, rzetelność, spolegliwość, mówi, co myśli,
robi, co mówi. Postawą i zachowaniem daje świadectwo o wartościach, jakie
wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego społeczeństwa. Harcerz jest
punktualny.
3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY, jego czyny zawsze służą społeczności,
w której żyje. Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie
i ludzkości. Praca zawodowa jest nie tylko źródłem jego utrzymania, ale przede
wszystkim formą realizacji służby społecznej. HARCERZ NIESIE POMOC
BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czeka, aż go ktoś o pomoc i opiekę poprosi,
lecz sam szuka okazji, by być pomocnym każdemu człowiekowi i każdej społeczności,
którą spotyka na swej drodze.
4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO, każdemu służy pracą,
pomocą, ujmuje się za każdym pokrzywdzonym, obca mu jest znieczulica
i oziębłość w stosunkach między ludźmi. Przezwycięża urazy i waśnie między
ludźmi i między narodami, swą postawą daje wyraz uznania naturalnych praw
człowieka. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża nikogo. Harcerz
ZA BRATA UWAŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA, każdego
skauta na całym świecie, każdego wiernego tym samym ideałom. Takie widzenie
świata i ludzi prowadzi do poszanowania cudzych przekonań, do demokracji
i tolerancji.
5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU, traktuje życie jak wielką
grę, w której ważna jest nie tylko wygrana, ale ważne jest przede wszystkim to,
jak się gra. Harcerstwo to czysta gra. Harcerz mimo negatywnych doświadczeń
wierzy, że inni też grają czysto. Czysta, uczciwa, rycerska gra obowiązuje
przede wszystkim wobec przeciwników. Harcerz wyciąga rękę do zgody. Harcerz
jest dzielny, walczy z chamstwem, nietolerancją, przejawami brutalności.
Jest uprzejmy i kulturalny, potrafi się odpowiednio zachować w każdej sytuacji.
Harcerz dba o swój wygląd.
6. HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, przeciwdziała jej dewastacji
I STARA SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać „świętą księgę przyrody”,
odczuwa silną więź z całą przyrodą. Ma świadomość, że jest jej cząstką,
zgłębia jej tajemnice, w niej szuka i odnajduje równowagę ducha. Przeciwdziała
zagrożeniom środowiska, których źródłem jest nie tylko cywilizacja przemysłowa,
ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni, nieświadomość skutków
naszych działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno krajobrazu.
7. HARCERZ JEST KARNY, karnością opartą na rozumnym posłuszeństwie,
wynikającą z dobrowolnego wyboru drogi i celu, wyboru dającego poczucie wolności.
Harcerz jest POSŁUSZNY RODZICOM, wierny rodzinnej tradycji,
która współtworzy tradycję Ojczyzny. Jest posłuszny WSZYSTKIM
SWOIM PRZEŁOŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie realizowanego
celu – przez służbę Bogu, Polsce i bliźnim. Karność staje się źródłem poszukiwania
i uznawania autorytetów w życiu społecznym.
8. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY, idzie między ludzi z otwartym
spojrzeniem płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emocjami
i nerwami. Jest optymistą, ma poczucie humoru. Pomaga innym przezwyciężyć
apatię, smutek, zniechęcenie, obojętność. Cieszy się radością innych.
9. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje
czasu, nie marnuje życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY
w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności. Przywiązuje szczególne znaczenie
do bezinteresownej działalności społecznej. Przezwycięża marnotrawstwo
materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.
10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKACH,
najpierw myśli, potem mówi, dba o czystość i piękno języka. Sprawy płci traktuje
poważnie i odpowiedzialnie. Harcerz dba o zdrowie, NIE PALI TYTONIU
I NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH, nie ulega żadnym
nałogom, nie próbuje używania narkotyków, pomaga innym w zwalczaniu nałogów.
Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha,
o opanowanie słabości własnego charakteru.
Krzyż harcerski
Jest odznaką wzorowaną na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym, Orderze Virtuti Militari, przyznawanym za wyjątkowe męstwo na polu walki. Projekt krzyża opracował w 1912r. ks. Kazimierz Lutosławski. Początkowo krzyż był odznaką skautów w zaborze rosyjskim, a od 1918r. jest odznaką całego ZHP.
Symbolika krzyża:
-napis „Czuwaj” – tradycyjne pozdrowienie harcerskie.
-środku krzyża znajduje się lilijka, której symbol łączy nas ze wszystkimi skautami, jest symbolem przynależności do skautingu
-na lilijce znajdują się 2 gwiazdki symbolizujące prawo i przyrzeczenie harcerskie
-promienie otaczające lilijkę oznaczają pozytywne oddziaływanie harcerstwa, to że harcerz jest zawsze pogodny i uśmiechnięty
-krąg otaczający lilijkę oznacza jedność ruchu skautowego, harcerskiego, koło to symbol doskonałości, czyli ideału do którego dążą harcerze
-wieniec z liści laurowych symbolizuje zwycięstwo
-wieniec z liści dębowych symbolizuje męstwo
-drobne punkty na powierzchni krzyża, to ziarnka piasku, które oznaczają, że harcerzy na świecie jest tyle ile ziaren piasku na ziemi.
-dwa żołędzie oznaczają dwie wojny światowe
Krzyż noszą harcerze po złożeniu przyrzeczenia harcerskiego, około 2cm nad środkiem lewej kieszeni munduru
Lilijka ZHP
Lilijka to światowy symbol skautów. My w ZHP używamy naszej tradycyjnej lilijki, która trochę się różni od tradycyjnej lilijki skautów. Kształt lilijki jest wzorowany na igle magnetycznej w starych kompasach.. Symbolizuje podążanie harcerza w dobrym kierunku, czyli zgodnie z ideałami Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego. Na ramionach lilijki znajdują się litery ONC, które oznaczają Ojczyznę – Naukę –Cnotę. Są to pierwsze litery słów hasła filomatów – tajnego, patriotycznego związku młodzieży polskiej w Wilnie, założonego w I połowie XIX w. Hasło pochodzi z utworu A. Mickiewicza „Hej radością oczy błysną” (poeta był członkiem Związku Filomatów).
ZHP oznacza przynależność do Związku Harcerstwa Polskiego.
Lilijkę nosi się na nakryciu głowy, harcerze noszą srebrną lilijkę, a instruktorzy złotą. Harcerze, którzy nie złożyli jeszcze przyrzeczenia, a mają otwartą próbę harcerza/harcerki, noszą lilijkę w miejscu krzyża harcerskiego.
WOSM to Światowa Organizacja Ruchu Skautowego.
Tło jest purpurowe, a reszta biała. Znaczek WOSM noszą skauci na prawej kieszeni munduru. Znaczek na mundurze jest okrągły. Lilia służyła do oznaczania kierunku północnego w kompasach, ponadto kwiat lilii oznacza czystość i cnotę, ta symbolika jest bliska ruchowi skautowemu. Lilia niczym strzałka kompasu wskazuje każdemu skautowi, drogę służby, braterstwa i wierności ideałom skautowym. Trzy listki reprezentują 3 zasady ruchu skautowego wyrażone w Przyrzeczeniu: służbę: Bogu, ludziom i samemu sobie. Dwie gwiazdki oznaczają Prawo i Przyrzeczenie. Węzeł płaski jest symbolem jedności i braterstwa ruchu skautowego. Biel lilii oznacza czystość, a kolor tła na którym umieszczony jest główny symbol – królewska purpura – to oznaka przywództwa i pomagania innym.
Koniczynka – Znaczek WAGGGS
Koniczynka to znaczek WAGGGS czyli Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek.
Tło jest niebieskiego koloru, a reszta złotego. Znaczek noszą Skautki na prawej kieszeni munduru, znaczek jest okrągły. Trzy listki oznaczają trz części Przyrzeczenia składanego przez skautkę – deklaracja służby Bogu, ludziom i troski o własny rozówj. Żółta koniczynka na niebieskim tle oznacza, że tak jak słońce na niebie świeci dla wszystkich ludzi, tak i ruch skautowy jest dostępny dla wszystkich dziewcząt na świecie. Podstawa koniczynki to płomień miłości do ludzi. Żyłka skierowana w górę symbolizuje igłę kompasu wskazującą drogę. Dwie gwiazdki oznaczają Prawo i Przyrzeczenie.
CZUWAJ
Czuwaj to harcerskie pozdrowienie. Pochodzi z czasów rycerskich, kiedy podczas nocnej słuzby strażnicy na murach miejskich nawoływali się w ten sposób. Dziś przypomina nam, że powinniśmy być gotów do działania, pracy dla innych i nad sobą. Do harcerstwa pozdrowienie Czuwaj wprowadziła w 1912r. Olga Drahonowska. Używała go ze swoją drużyną: III Lwowską Żeńską Drużyną Skautek im. Emilii Plater. Pozdrowienie Czuwaj wymieniają harcerze na powitanie i pożegnanie.
Hymn Harcerski
Wszystko co nasze Polsce oddamy
w niej tylko życie, więc idziem żyć
Świty się bielą, otwórzmy bramy
Rozkaz wydany: Wstań! W słońce idź!
Ramię pręż, słabość krusz,
ducha tęż, ojczyźnie miłej słóż!
Na jej zew, w bój czy w trud,
pójdzie rad harcerzy polskich ród,
harcerzy polskich ród.
Modlitwa harcerska
O Panie Boże, Ojcze nasz,
W opiece Swej nas miej !
Harcerskich serc Ty drgnienia znasz
Nam pomóc zawsze chciej !
Wszak Ciebie i Ojczyznę
Miłując chcemy żyć,
Harcerskim prawom w życia dniach
Wiernymi zawsze być.
O daj nam zdrowie dusz i ciałTwym światłem zanurz nocI daj nam hart tatrzańskich skałI twórczą wzbudź w nas moc
Przed nami jest otwarty świat,A na nim tyle drógWszak wiele ścieżek kusi nas, Lecz dla nas tylko Bóg
Zwyczaje i obrzędy, które można spotkać w całym ZHP:
-ogień zapala osoba ostatnio zasłużona
-zasłużone osoby są strażnikami ognia, dbają o to by ogień nie zgasł, w sposób harcerski dokładają drewna do ognia (nie wrzucają tylko wkładają) po zakończeniu dokładania salutują w stronę ognia i siadają by czekać na następne dołożenie
-przywitanie skautowe to podanie sobie lewej dłoni (od serca) i zaplecenie odchylonych małych palców dłoni
-węzełek na mundurowej chuście oznacza, ze harcerz powinien dziennie spełniać przynajmniej jeden dobry uczynek
-po zakończeniu ogniska śpiewana jest druga wrotka piosenki „Płonie ognisko” (Już do odwrotu głos trąbki wzywa…)
-na zakończenie, zbiórki, dnia, ogniska zawiązujemy krąg i śpiewamy w nim „Ogniska już dogasa blask” a następnie przekazywana jest iskierka (uścisk dłoni przekazywany z rąk do rąk)
Harcerski kalendarz:
-22 Luty – w tym dniu urodził się Generał Robert Baden Powell – założyciel skautingu, twórca książki „Skauting for boys”. Z tej okazji tego dnia obchodzimy Dzień Myśli Braterskiej jako dzień, święto wszystkich skautów na świecie
-26 Marzec – rocznica Akcji pod Arsenałem – najsłynniejszej akcji szarych szeregów, co roku odbywa się wielki rajd harcerski w Warszawie zwany Rajdem Arsenał, organizowany jest przez Hufiec Warszawa Mokotów
3 Maj – obchody święta Konstytucji Narodowej
-długi weekend majowy – corocznie odbywa się Pustynna Burza – impreza dla harcerzy o specjalności militarnej, jest to impreza survivalowo-harcerska wymagająca niezwykłej kondycji
-Maj – chorągiew Śląska organizuje Spływ Odrzański, dopływami Odry i samą Odra, pływa się na kajakach, kanadyjkach, czułnach itp.
-Lipiec – ogólnopolski festiwal harcerski w Kielcach na którym rywalizują drużyny harcerskie o specjalności artystycznej z całego ZHP
-około 15 Lipca przez kilka dni – coroczny zlot Drużyn Grunwaldzkich, na którym Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich podsumowuje swoją działalność
-Sierpień – co kilka, kilkanaście lat – Zlot Harcerstwa Polskiego w którym bierze udział zwykle kilkanaście tysięcy harcerzy
-koniec Sierpnia – wędrownicza watra, czyli coroczny zlot wędrowników
-wakacje – co 4 lata Jamboree – czyli zloty całego skautingu w których bierze udział kilkadziesiąt tysięcy skautów z całego świata
-11 Listopad – obchody Święta Odzyskania Niepodległości
-Grudzień – coroczna akcja roznoszenia Betlejemskiego Światła Pokoju, które ZHP otrzymuje na Łysej Polanie (obok Zakopanego) od skautów Słowackich, a potem na mszach w Częstochowie, Krakowie zostaje przekazane dalej by dotrzeć do wszystkich potrzebujących.
Struktura ZHP:
Władze Naczelne:
-Zjazd ZHP (najwyższa władza ZHP, wybiera wszystkie inne władze, odbywa się raz na 4 lata)
-Rada Naczelna – organ uchwałodawczy ZHP (Przewodniczący ZHP dowodzi Radą Naczelną)
-Główna Kwatera ZHP – organ wykonawczy ZHP (Naczelnik ZHP dowodzi Główną Kwaterą)
-Centralna Komisja Rewizyjna – organ kontrolny ZHP
-Naczelny Sąd Harcerski – organ sądowniczy ZHP
-------------------------------------------------------------------------------------------------
...
PROGRESOR