metodyka nauczania musztry.doc

ORGANIZACJA l PRZEBIEG ZAJĘĆ Z MUSZTRY

Aby optymalnie wykorzystać czas przeznaczony na przerobienie zaplanowanych zagad­nień, każde mięcia powinny być wzorowo przygotowane i zorganizowane.

Przed zajęciami na placu musztry dowódca kompanii (w szkolnictwie - dowódca plutonu) prowadzi instruktaż z dowódcami plutonów, a ci z kolei - z dowódcami drużyn (instruktora­mi), Może także prowadzić instruktaż jednocześnie z dowódcami plutonów i drużyn. W tym wypadku nie powinien w obecności dowódców drużyn sprawdzać wiadomości i umiejętności dowódców plutonów, lecz jedynie omówić z nimi organizacyjną część zajęć.

W czasie instruktażu należy, między innymi, ustalić sposób ustawienia plutonów i drużyn do ćwiczeń, uwzględniając możliwości bazy do szkolenia z regulaminów. Jeżeli zajęcia będą prowadzone na dużym placu koszarowym, dowódca może ustawić kompanię w jednej linii. Na placu o mniejszych rozmiarach można ustawić np. dwa plutony w jednej linii, a trzeci prosto­padle do nich. W zależności od tematyki zajęć należy ustalić optymalne formy organizacyjne zajęć. Nawet bowiem może być różne samo ustawienie drużyn lub poszczególnych żołnierzy. Na przykład w czasie zajęć z musztry indywidualnej, prowadzonej w miejscu, przed przystą­pieniem do nauczania takich czynności, jak: oddawanie honorów przez salutowanie, wykony­wanie zwrotów, chwytów bronią itp. - można ustawić szkolonych w odstępach co krok, tak aby mieli swobodę wykonywania ruchów.

W marszu zaś nauczanie np.: wykonywania kroku defiladowego, oddawania honorów itp. można prowadzić sposobem tzw. wymijania, zamiast powszechnie stosowanego nauczania „po kwadracie".

Sposób „wymijania" polega na tym, że dowódca drużyny najpierw odpowiednio ustawia żołnierzy, a następnie nakazuje ćwiczenie w marszu. Aby ustawić żołnierzy podaje następujące komendy: „Pierwsza drużyna, w szeregu - ZBIÓRKA", „Do dwóch - ODLICZ", „Od prawoskrzydtowego, krok - ODSTĄP", „W tył - ZWROT", „Dwójki 15 kroków na wprost – MARSZ”, „Dwójki w tyt- ZWROT”, „SPOCZNIJ”.

Po ustawieniu drużyny wyjaśnia, że jedynki po dojściu na wysokość dwójek zatrzymują się i wykonują - bez komendy - w tył zwrot oraz wracają na swoje miejsce. Dwójki natomiast maszerują na wysokość początkowego ustawienia jedynek.

Ćwiczenie w marszu trwa do czasu przerwania go przez dowódcę. Po sprawdzeniu umiejętno­ści pierwszego żołnierza dowódca drużyny podchodzi do następnego. W tym czasie pozostali żoł­nierze nieprzerwanie ćwiczą nakazaną czynność. Taki sposób nauczania daje gwarancję efektyw­nego wykorzystania czasu przeznaczonego na szkolenie i dokładnego sprawdzenia przez dowódcę drużyny poprawności wykonywania przez szkolonych poszczególnych czynności.

Po wyjaśnieniu podczas instruktażu wszystkich kwestii można oczekiwać, że zajęcia będą prowadzone na wysokim poziomie.

Każde zajęcia z musztry powinny składać się z trzech części, tj.: wstępnej, głównej i koń­cowej.

Część wstępna i końcowa nie powinny trwać łącznie więcej niż 10 minut. Na nauczanie za­planowanych zagadnień w ciągu godziny lekcyjnej pozostaje zatem około 35 minut. Na posz­czególne zagadnienia przypada natomiast po 10-12 minut. Podział ten może dowódca zmienić według własnego uznania, przeznaczając np. na jedno zagadnienie 20 minut, a na pozostałe dwa - po 5 minut. Może też zaplanować sobie większą liczbę zagadnień. Zajęcia z musztry powinny przebiegać w następujący sposób: po przybyciu kompanii na plac musztry dowódca pierwszego plutonu (pierwszej drużyny) lub najstarszy stopniem żoł­nierz podaje komendy do oddania honorów i składa meldunek dowódcy kompanii. Dowódca kompanii, po przyjęciu meldunku, wychodzi przed środek szyku, przyjmuje postawę zasadni­czą, salutuje, opuszcza rękę i wita się z pododdziałem. Po przywitaniu nakazuje przesunąć pierwszy szereg kilka kroków do przodu, po czym dokonuje przeglądu żołnierzy. Dowódcy plutonów towarzyszą mu przy swoich plutonach i notują uwagi. Po przeglądzie zajmują swoje miejsca w szyku.

Następnie dowódca kompanii wychodzi przed front szyku, nakazuje dowódcy pierwszego plutonu przesunąć pierwszy szereg na poprzednie miejsce, przejmuje dowodzenie i podaje te­mat zajęć oraz poszczególne zagadnienia. Zadaje też pytania kontrolne dotyczące przede wszy­stkim wykonywania czynności praktycznych nawiązujących do wcześniej przerobionych za­gadnień. Oceny należy podawać żołnierzom i wpisywać je do dziennika lekcyjnego. Po pyta­niach kontrolnych dowódca kompanii podaje komendę do rozejścia się kompanii, a dowódcom plutonów do zajęcia - wyznaczonych podczas instruktażu - miejsc do ćwiczeń. Na tym kończy się część wstępna zajęć.

Po stwierdzeniu, że dowódcy plutonów zajęli wyznaczone miejsca, dowódca kompanii na­kazuje dowódcom plutonów wykonanie zbiórek w plutonach, np.: „Dowódcy plutonów, wy­konać zbiórki plutonów w miejscach ćwiczeń". Można to zrobić w następujący sposób: do­wódcy pierwszego i drugiego plutonu - po podaniu zapowiedzi komendy do wykonania zbiór­ki - czekają aż dowódca trzeciego plutonu również poda tę zapowiedź. Wówczas wszyscy - po wykonaniu zwrotu w odpowiednim kierunku -jednocześnie podają hasło komendy: „ZBIÓR­KA".

Przykład kolejnych zapowiedzi komend podawanych przez wszystkich dowódców pluto­nów i hasła - przez dowódcę trzeciego plutonu: „Pierwszy pluton, w trójszeregu (szeregu, dwuszeregu); drugi pluton, w trójszeregu (szeregu, dwuszeregu); trzeci pluton, w trójszere­gu (szeregu, dwuszeregu) - ZBIÓRKA".

Po rozpoczęciu formowania szyku w plutonach ich dowódcy wychodzą przed środek szyku i - gdy wszyscy żołnierze staną na zbiórce - podają, zależnie od ustaleń dokonanych podczas instruktażu, następujące komendy:

1) w wypadku ustawienia plutonów w trójszeregu (szeregu):

„Równaj - W PRAWO", „BACZNOŚĆ", „Pierwsza drużyna w prawo, trzecia drużyna w lewo - ZWROT', „Piętnaście (dziesięć, dwadzieścia itp.) kroków na wprost - MARSZ";

po dojściu drużyn na miejsca i zatrzymaniu: „Pierwsza drużyna, w lewo, trzecia drużyna, w prawo - ZWROT', „SPOCZNIJ" lub tylko: „SPOCZNIJ". W drugim wypadku odpowied­nie komendy do przyjęcia przez drużyny tego samego frontu co druga oraz wyrównania podają ich dowódcy;

2) w wypadku ustawienia plutonów w dwuszeregu:

„Równaj - W PRAWO", „BACZNOŚĆ", „ROZEJŚĆ SIĘ", a jeżeli szyk jest wyrównany, to tylko: „ROZEJŚĆ SIĘ" lub „W tyt (w prawo) - ROZEJŚĆ SIĘ", „Dowódcy drużyn, do miejsc ćwiczeń - MARSZ (biegiem - MARSZ)"; po zajęciu przez dowódców drużyn swoich miejsc: „Wykonać zbiórki w drużynach".

Dowódcy drużyn w czasie wykonywania zbiórek postępują identycznie, jak poprzednio do­wódcy plutonów.

Gdy dowódca kompanii stwierdzi gotowość drużyn do ćwiczeń, nakazuje rozpoczęcie na­uczania pierwszego zagadnienia, np.: W drużynach - przystapić do przerabiania pierwszego zagadnienia". Dowódcy plutonów w tym czasie wykonują zwrot w kierunku przełożonego, odpowiadaj; „ROZKAZ", salutują, wykonują zwrot w kierunku swoich plutonów i nakazują dowódcom drużyn rozpocząć nauczanie.

Dowódcy drużyn wykonują czynności identycznie, jak poprzednio dowódcy plutonów.

Dowódca kompanii obserwuje przebieg zajęć i notuje spostrzeżenia, skupiając uwagę na wybranym plutonie lub drużynie. Ponadto, reguluje czas przerabiania poszczególnych zagad­nień. Dowódcy plutonów kontrolują sposób prowadzenia zajęć przez dowódców drużyn oraz CtBl przeznaczony na nauczanie poszczególnych elementów ćwiczeń. Wzywają też do siebie i likola Indywidualnie żołnierzy, którzy mają największe trudności w opanowaniu danej czyn­ności. Dowódcy drużyn kierują najsłabszych żołnierzy, aby ćwiczyli przed lustrem, zwłaszcza podczas nauczania salutowania, przyjmowania postawy zasadniczej, wykonywania zwrotów, chwytów bronią itp.

Po upływie czasu przeznaczonego na przerobienie pierwszego zagadnienia dowódca kompanii podaje sygnał do przerwania ćwiczeń, a następnie - do przejścia do następnego zagadnienia.

Po przerobieniu ostatniego przerywa ćwiczenie, np.: „Dowódcy plutonów, kończyć trze­cie (czwarte) zagadnienie" lub „Kończyć ćwiczenie". Dowódcy plutonów odpowiadają „ROZKAZ" i w ten sam sposób nakazują dowódcom drużyn kończyć ćwiczenie. Dowódcy drużyn podają komendę „ROZEJŚĆ SIĘ". Po czym dowódca kompanii wykonuje zbiórkę kompanii w dwuszeregu i omawia zajęcia. Ocenia stopień opanowania poszczególnych zagad­nień, wyróżnia żołnierzy najlepiej ćwiczących, wskazuje najlepiej ćwiczącą drużynę oraz wy­mienia tych żołnierzy, którzy jeszcze nie opanowali w dostatecznym stopniu wszystkich czyn­ności. Podaje sposób usunięcia stwierdzonych niedociągnięć i stawia zadania do wykonania w czasie nauki własnej. Po omówieniu zajęć formuje kolumnę i prowadzi kompanię ze śpiewem do rejonu zakwaterowania lub na inne zajęcia.

MUSZTRA INDYWIDUALNA

Postawa zasadnicza i swobodna

Przyjmowanie postawy zasadniczej i swobodnej należy do najczęściej wykonywanych przez żołnierzy czynności. Wykonywanie jej nie jest łatwe, gdyż wymaga - między innymi -specyficznego układu i naprężenia poszczególnych grup mięśni.

Dowódca drużyny (instruktor) powinien najpierw wyjaśnić szkolonym, że postawa zasad­nicza jest nieodzowna w wystąpieniach służbowych i podczas wykonywania wielu czynności regulaminowych. Dlatego też umiejętność poprawnego jej przyjmowania będzie żołnierzowi zawsze potrzebna.

Nauczanie rozpoczyna się od pokazu sposobu przyjmowania postawy zasadniczej. Czyn­ność tę wykonuje osobiście przed frontem drużyny jej dowódca (instruktor) tak, aby szkoleni mogli obejrzeć go w postawie zasadniczej z przodu, z boku i z tyłu.

Po wzorowym pokazie przystępuje do omówienia poszczególnych elementów postawy za­sadniczej. Pokazuje i omawia kolejno sposób ułożenia stóp, nóg, tułowia, rąk i głowy. Powi­nien także wyjaśnić, iż największą trudność w prawidłowym przyjęciu postawy zasadniczej sprawia:

• uwypuklenie klatki piersiowej i „wciągnięcie" brzucha;

• ułożenie głowy, dłoni i palców rąk;

• właściwe rozstawienie nóg.

Na te elementy należy więc zwracać szczególną uwagę podczas ćwiczenia. Po zakończeniu pokazu i udzieleniu wyjaśnień przystępuje się do ćwiczeń w przyjmowaniu postawy zasadni­czej. Ćwiczyć należy kolejno poszczególne jej elementy.

Do nauczania przyjmowania postawy zasadniczej najlepiej ustawić szkolonych w szeregu, w odstępach 1-2 kroków tak, aby czubki ich butów dotykały - zaznaczonej w tym celu - linii prostej.

Nauczanie rozpoczyna się od ustawienia stóp. Dowódca (instruktor) przypomina, iż naj­pierw należy złączyć pięty i rozstawić stopy na szerokość środkowej części podeszwy buta. Szkoleni - w dowolnej kolejności - ćwiczą samodzielnie ustawienie stóp, sprawdzają wzroko­wo, czy czubki butów dotykają oznaczonej linii.

Dowódca zaś kontroluje i poprawia ćwiczących, podchodząc kolejno do każdego z nich na odległość 3 kroków. Jednocześnie cały czas obserwuje wszystkich żołnierzy w drużynie, aby natychmiast zareagować na popełniane przez nich błędy.

Taki sam sposób postępowania obowiązuje podczas nauczania i doskonale­nia umiejętności wykonywania czynności z musztry w czasie wszystkich zajęć z tego przedmiotu.

Następnie dowódca (instruktor) przystępuje do nauczania prostowania tułowia i nóg. Aby wysunąć pierś nieco do przodu, należy zrobić wdech, po czym - utrzymując klatkę piersiową w nie zmienionym położeniu - wydech i dalej oddychać z wysuniętą w ten sposób klatką pier­siową. Należy przy tym cofnąć lekko ramiona i „wciągnąć" brzuch.

Wyprostowanie nóg w kolanach następuje przez lekkie naprężenie mięśni. Kolana powinny być złączone. Należy przy tym unikać zbyt silnego napinania wszystkich mięśni nóg. Powinno się również zwracać uwagę na to, czy ćwiczący nie napinają niepotrzebnie mięśni nóg i obrę­czy barkowej oraz czy przenoszą ciężar ciała na przednią część stóp.

Następny element w nauczaniu przyjmowania postawy zasadniczej - to ułożenie rąk. Ręce muszą być opuszczone i wyprostowane w łokciach, palce zwarte i wyprostowane, a palec środ­kowy ułożony wzdłuż szwu spodni. Ręka, tzn. ramię, przedramię i dłoń powinny stanowić linię prostą. Należy unikać napinania mięśni ramion i przedramion, a zwłaszcza zbyt silnego przyci­skania nasady dłoni do uda.

Podczas omawiania położenia głowy należy pamiętać, aby była ona podniesiona, a wzrok skierowany na wprost. Usta muszą być zamknięte, lecz nie zaciśnięte. Powinno się unikać przesadnego przyciągania brody do szyi lub wysuwania jej do przodu-

Aby sprawdzić prawidłowe położenie głowy, należy nakazać żołnierzom przyjęcie postawy zasadniczej, a następnie - bez opuszczania głowy - skierowanie wzroku w dół, przed siebie. W prawidłowo przyjętej postawie żołnierz powinien widzieć punkt na ziemi 2-3 kroki przed sobą.

Po zakończeniu nauczania poszczególnych elementów postawy zasadniczej należy przystą-pić do ćwiczenia jej w całości. Początkowo żołnierze powinni ćwiczyć indywidualnie, co po­zwoli na ocenę prawidłowości przyjmowania tej postawy przez każdego z nich, a następnie w parach. Żołnierze, stojąc wówczas naprzeciwko siebie, podają sobie nawzajem komendy „BA­CZNOŚĆ" i na przemian wykonują ćwiczone poprzednio elementy postawy zasadniczej, tym razem w całości. Jeden z nich jest wówczas „instruktorem", który zwraca uwagę na ewentualne błędy popełniane przez współpartnera.

Nie zwalnia to dowódcy (instruktora) od zwracania uwagi l czuwania nad wszystkimi ćwiczącymi żołnie­rzami w drużynie.

Zasada ta jest podstawowym „kanonem" i gwarantem dobrego wyszkoleniu z musztry. Należy pamiętać, że ten „chwilowy Initruktor" - współpartner w ćwiczeniu parami

- nadal urn się uczy i może, a nawet ma prawo nie wi­dzieć błędów popełnianych przez kolegę.

Na zakończenie nauczania przyjmowania postawy za­sadniczej ćwiczy cala drużyna na komendę dowódcy dru­żyny (instruktora).

Nauczanie przyjmowania postawy swobodnej prze­biega podobnie, jak nauczanie przyjmowania postawy za­sadniczej.

Dowódca drużyny powinien wyjaśnić, że postawa ta jest formą odpoczynku żołnierza podczas wykonywania regulaminowych czynności i wystąpień służbowych. Żoł­nierz ma swobodę ruchu, lecz nie wolno mu rozmawiać w szyku. Jeśli pozostaje przez dłuższy czas w postawie swo­bodnej, może - bez specjalnej komendy - zmienić położe­nie nóg. W przypadku postawy swobodnej tradycyjnej (z wysuniętą lewą nogą w lewo w skos) - dostawia lewą no­gę do prawej (stopy ustawione jak w postawie zasadni­czej), a następnie wysuwa prawą nogę w prawo w skos na odległość połowy stopy.

Postawę swobodną w rozkroku - wykonywaną w postawie „SPOCZNIJ" z wysuniętą lewą nogą w lewo w skos - należy przyjmować w następujący sposób: lewą nogę żołnierz przesuwa w tył w lewo w skos na taką odległość, aby - po wykonaniu tej czynności - nogi były rozstawione na szero­kość barków. Po wykonaniu rozkroku krzyżuje ręce z tylu tułowia (rys. l).

Sposób wykonywania tych czynności dowódca drużyny powinien najpierw pokazać, jedno­cześnie opisując je dokładnie i pokazując ułożenie rąk oraz sposób przejścia z postawy zasad­niczej do swobodnej. Polega to na uniesieniu lewej stopy na około 10 cm, a następnie wysunię­ciu jej w lewo w skos na połowę długości stopy i energicznym postawieniu na ziemi. Po wyko­naniu tych czynności należy rozluźnić wszystkie mięśnie.

Po wyjaśnieniach i pokazie należy ćwiczyć przyjmowanie postawy zasadniczej i swobodnej

- najpierw postawę swobodną tradycyjną (z wysuniętą lewą nogą w lewo w skos), a następnie w rozkroku. Początkowo żołnierze ćwiczą oddzielnie, potem w parach bez komendy, później na sygnał dowódcy drużyny - wzajemnie podając sobie komendy.

Ucząc postawy swobodnej, należy zwracać uwagę na niewłaściwe - za dalekie lub za bli­skie - wysuwanie lewej nogi, na skutek czego ciało przechyla się do przodu lub do tyłu.

Na zakończenie zajęć należy przećwiczyć z całą drużyną przyjmowanie postawy zasadni­czej i swobodnej na komendę, przewidując czas na przyjmowanie przez żołnierzy obu rodza­jów postawy swobodnej.

W nauczaniu musztry indywidualnej z bronią podstawowym zagadnieniem - podobnie jak w musztrze bez broni -jest opanowanie następujących czynności: przyjmowania postawy zasadniczej i swobodnej, wykonywania zwrotów, oddawania honorów w miejscu i w marszu. Jeżeli żołnierze wzorowo opanują te czynności, nie będą już mieli żadnych trudności w dal­szym szkoleniu z musztry indywidualnej, a nawet musztry zespołowej z bronią.

Zagadnienia dotyczące musztry indywidualnej z bronią przerabia się bowiem dopiero po opanowaniu tych zagadnień bez broni. Pozwala to realizować jednocześnie dwa cele:

• doskonalić opanowane już umiejętności z musztry indywidualnej bez broni;

• nauczyć żołnierza występowania z bronią.

Przed przystąpieniem do nauczania przyjmowania postawy zasadniczej i swobodnej z bronią należy sprawdzić znajomość przez żołnierzy sytuacji, w jakich przyjmuje się postawę zasadniczą. Jest to ważne, ponieważ przestrzeganie te zasady budzi niekiedy zastrzeżenia. Py­tanie to można zadawać częściej, również podczas innych zajęć. Jeżeli żołnierze będą znać te ustalenia regulaminu teoretycznie, będą również przestrzegać ich w życiu codziennym.

Nauczanie postawy zasadniczej należy rozpocząć od jej pokazu i opisu - kolejno z każdym rodzajem broni będącej w wyposażeniu pododdziału, zaczynając od karabinka, który jest pod­stawowym uzbrojeniem żołnierza.

Pokazując sposób przyjmowania postawy zasadniczej z bronią, należy wyjaśnić, że karabi­nek i ręczny granatnik przeciwpancerny trzyma się wówczas w położeniu „na pas", a karabin maszynowy i karabin wyborowy w położeniu „do nogi". Te położenia broni uważa się - pod­czas przyjmowania postawy zasadniczej i swobodnej - za podstawowe i najczęściej stosowane, zarówno w wystąpieniach indywidualnych, jak i zespołowych.

Na komendę dowódcy lub samodzielnie, żołnierz może trzymać broń również w innym poło­żeniu, np.: „przez pierś", „przez plecy". Wówczas przyjmuje także - w określonych przez regu­lamin przypadkach - postawę zasadniczą. Należy zatem pokazać, omówić i przetrenować przyj­mowanie postawy zasadniczej we wszystkich wariantach trzymania lub przenoszenia broni.

Dowódca drużyny powinien również zwrócić uwagę i przetrenować przyjmowanie postawy zasadniczej z karabinkiem z kolbą składaną - po jej rozłożeniu.

Podczas nauczania przyjmowania postawy zasadniczej najczęściej są popełniane następują­ce błędy:

• niewłaściwie ukształtowana sylwetka;

• zbyt niskie (wysokie) uchwycenie pasa karabinka;

• niewłaściwe ułożenie dłoni i palców prawej ręki podczas trzymania broni na pasie (opiera­nie kciuka o pas, skręcanie magazynka);

• przechylenie ciała w stronę broni trzymanej przy nodze;

• rozwieranie lub zginanie palców podczas trzymania broni przy nodze;

• niewłaściwe ustawienie kolby broni w stosunku do czubków butów (wysunięcie jej lub cof­nięcie).

Postawa swobodna z bronią jest próbna do postawy bez broni. Różnica polega tylko na tym, że broń stawia się na całym trzewiku kolby przy stopie prawej nogi. Położenie zaś broni trzymanej na pasie jest podobne, jak w postawie zasadniczej.

Po wzorowym pokazie i wyjaśnieniu sposobów przyjmowania postawy zasadniczej i swo­bodnej, żołnierze wykonują te czynności indywidualnie. Aby wygodniej było im ćwiczyć, można zwiększyć odstępy między nimi do 2 kroków oraz ustawić ich w dwójkach, twarzami do siebie.

Dowódca drużyny podaje wówczas komendy, np.: „Pierwsza drużyna (lub „BACZ­NOŚĆ")", .,Do dwóch - ODLICZ", a następnie „BACZNOŚĆ", .Jedynki w lewo, dwójki w prawo - ZWROT", „SPOCZNIJ". Dowódca drużyny sprawdza, jak żołnierze ćwiczą i po­...