·               

·                      1

·                      2

·                      3

·                      4

·                      5

 ( 13 Votes )

treść dzieła

·         temat (prawda-prawdopodobieństwo-zmyślenie, fikcja literacka)

·         ideologia

·         światopogląd

·         interpretacja

·         selekcja i hierarchizacja elementów

Powiązane teksty:

Jak opisać narratora w utworze literackim?

Kto to jest narrator?

to fikcyjna postać, która opowiada jakąś historię - opowiadacz. Snuje ona opowieść - narrację, w której mieszczą się: świat przedstawiony, wydarzenia, bohaterowie... Opisując narratora należy uwzględnić dwa podstawowe aspekty:

 Stopień widoczności narratora

gramatyczne ujawnianie się

narracja autorska (trzecioosobowa) – narrator znajduje się na zewnątrz świata przedstawionego, różny jest tu stopień obiektywizmu. Jej formy:

·         narracja auktorialna – przezroczysta, narrator pozostaje w ukryciu i zachowuje obiektywny dystans wobec opisywanych wydarzeń i świata, dając tym samym czytelnikowi możliwość własnej interpretacji.

·         narracja personalna – pokazanie świata z perspektywy bohatera, bohaterów (tak jak oni go widzą)

narracja pamiętnikarska (pierwszoosobowa) narrator, opowiadając o zdarzeniach, w których uczestniczył lub których był świadkiem, wypowiada się w 1 os. lp. (może też czasem przyjmować formę 1 os. lm.) - jest więc jednocześnie i narratorem, i bohaterem powieści. Mogą w tym typie narracji występować elementy narracji zarówno auktorialnej, jak i personalnej

sytuacja narracyjna

informacja o sytuacji opowiadania, tzw. sytuacja narracyjna (Chodzi tu o przyczyny, dla których narrator opowiada swoją historię i okoliczności, które temu opowiadaniu towarzyszą; narracja może być również nieumotywowana)

obecność bezpośrednich zwrotów do czytelnika

komunikaty metajęzykowe

oceny i komentarze do świata przedstawionego i świata realnego

Pozycja narratora wobec świata

punkt widzenia

·         wewnątrz świata przedstawionego,

·         zewnętrzny

postawa narratora

·         sprawozdawcza i informacyjna

·         oceniająca i interpretacyjna

·         dygresyjna

dystans wobec postaci 

·         przezroczysty - obiektywna lub subiektywna,

·         wartościujący - narracja spersonalizowana, uczestnicząca

konwencjonalny sposób przedstawienia postaci i świata:

·         behawioryzm

·         naturalizm

·         psychologizm

sposób udzielania głosu bohaterom (sposób przytaczania wypowiedzi postaci literackiej)

·         mowa niezależna (oratio recta) to wypowiedź składniowo niezależna od osoby ją cytującej (narratora); jest ona wyraźnie wydzielona z narracji (np. myślnikiem); na ogół przybiera formę pierwszoosobową (lp. lub lm.); w mowie niezależnej utrzymane są dialogi.

·         mowa pozornie zależna to wypowiedź innej postaci włączona w wypowiedź narratora; ma również formę trzecioosobową (jak narrator), pozwala autorowi na bezpośrednią ekspresję postaci literackiej, na pokazanie jej psychiki (myśli, emocji) „in vivo". Wskaźniki mowy pozornie zależnej:

·         czasowniki nazywające mówienie, myślenie, odczuwanie

·         forma gramatyczna i stylistyczna, która nie pasuje to wypowiedzi narratora, a odpowiada językowi i punktowi widzenia (perspektywie) postaci, której myśli są przytaczane (wówczas nie ma żadnego innego sygnału świadczącego, że nie są to słowa narratora)

·         mowa zależna (oratio obliqua) to wypowiedź postaci literackiej przywołana przez narratora; składniowo jest zależna od narracji (stanowi zdanie podrzędne); narrator zdaje relację z tego co powiedział bohater.

dystans wobec zdarzeń

·         czasowa odległość (uczestnictwo lubobserwacja bieżących wydarzeń, wspomnienie - restrospekcja, profetyzm)

·         wartościowanie (np. subiektywizm, ironia, obiektywizm),

·         zakres wiedzy o świecie przedstawionym (wszystkowiedzący lub nie mający wiedzy o świecie przedstawionym)

·         zasada ograniczenia wiedzy i motywacji wiedzy o świecie przedstawionym (wiarygodny, niewiarygodny)

·         wykorzystanie środków narracyjnych