MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI – są to stosunki społeczne, które kształtują się ponad granicami państw, między państwami oraz innymi podmiotami (organizacje, przedsiębiorstwa, partie)
Cechy charakterystyczne:
1. Brak hierarchicznego podporządkowania
2. Zachodzą między niezależnymi podmiotami
3. Suwerennymi państwami
4. Poliarchia – wiele równorzędnych władz
5. W mniejszym stopniu uporządkowanie
6. Żywiołowe (zachodzą w związku z zaistniałą sytuacją)
7. Ciągle się rozwijają
8. Obejmują coraz więcej dziedzin życia
9. Zinstytucjonalizowane (instytucje tworzą przepisy międzynarodowe, regulacje)
Stosunki gospodarcze zaistniały po wykształceniu się państw (w średniowieczu). Powodem był rosnący zakres potrzeb społecznych (państwa i inne podmioty nie mogą zaspokajać potrzeb za pomocą narodowych dóbr i środków i są zmuszane do korzystania z dorobku i osiągnięć innych poprzez rozwój kontaktów międzynarodowych.
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE DZIELIMY NA:
1. ze względu na liczbę uczestników:
- dwustronne
- wielostronne
2. ze względu na charakter stosunków między uczestnikami:
- przyjazne, sojusznicze, integracyjne, międzynarodowe
- normalnej współpracy
- niezbyt zaawansowanej współpracy
- rywalizacja
- spory i kryzysy
- konflikty i wojny
3. ze względu na ich przedmiot:
- polityczne – dot. spraw bezpieczeństwa, porządku międzynarodowego, rozwoju państw, są zdominowane przez państwa, dotyczą zagadnień, najważniejszych interesów państw, grupy państw
- społeczne – dot. oświaty, informatyki, sztuki, dorobku nauk, sportu, turystyki, zagrożeń społecznych i ekologii
- gospodarcze – obejmują obrót towarami i usługami, kapitałem, technologią, wspólnych przedsięwzięć gospodarczych
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE – to interdyscyplinarna dziedzina nauki, mająca na celu wyjaśnianie prawidłowości i mechanizmów współpracy międzynarodowej a szczególnie handlu oraz przepływu kapitału i siły roboczej.
GOSPODARKA ŚWIATOWA – zbiór krajowych i międzynarodowych podmiotów gospodarczych – głównie przedsiębiorstw i instytucji rynkowych – połączonych ze sobą przez system powiązań w zakresie handlu i innych form współpracy, lecz działających w ramach państw i ich ugrupowań oddzielonych od siebie granicami politycznymi.
MSG składa się z:
1. teoria (prawa uniwersalne i specyficzne) – zajmuje się badaniami praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej.
2. międzynarodowa polityka ekonomiczna – określa metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych oraz osiągania różnych celów w drodze współpracy gospodarczej z zagranicą (porozumienia, instytucje, organizacje).
MSG jako dyscyplina naukowa zajmuje się opisem istniejących powiązań gospodarczych między przedsiębiorstwami z różnych krajów i ustalaniem prawidłowości w nich występujących i prognozowaniem ich rozwoju.
MSG czerpie z :
- dorobki ekonomii, prawa, socjologii, geografii ekonomicznej, historii gospodarczej, finansów, zarządzania.
Międzynarodowe powiązania dzielimy na:
rzeczowe – w postaci towarów i usług praz czynników produkcji (czyli przepływ kapitałów, technologii, migracji siły roboczej i obrót bogactwem mineralnym)
funkcjonalne – geograficzne (przepływ towarów, formy integracyjne w takich relacjach jak kraj-kraj, kraj-grupa krajów, grupa krajów-grupa krajów, kraj-gospodarka światowa; gospodarka światowa-grupa krajów); finansowe (strefa regulacyjna – mechanizmy systemów pieniężnych.
MSG stawia pytania:
kto jest podmiotem MSG?
Co jest przedmiotem MSG?
Jaka jest czy… między podmiotami?
Jaka jest intensywność powiązań?
przedmiot MSG:
1) międzynarodowe przepływy towarów
2) międzynarodowe przepływy usług
3) międzynarodowe przepływy kapitału
4) międzynarodowe przepływy siły roboczej
5) międzynarodowe przepływy wiedzy
6) międzynarodowe przepływy technologii
7) międzynarodowe przepływy polityki
podmioty MSG to:
- państwa
- ugrupowania międzynarodowe
- korporacje transnarodowe
- organizacje międzynarodowe
- gospodarstwa domowe
W2 Międzynarodowy podział pracy
Międzynarodowy podział pracy – zjawisko historyczne wykształcone w procesie ewolucji społecznego podziału pracy dokonującego się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów (państw).
Idea międzynarodowego podziału pracy
I. Historia
II. Istota
III. Charakter
IV. Czynniki kształtujące
V. Podmioty
I. Rys historyczny
Społeczny podział pracy (plemiona, wymiana płodów, rzemiosła, przemysł) – kryterium podziały – były bezwzględne różnice w kosztach produkcji
· tradycyjny międzynarodowy podział pracy
· współczesny międzynarodowy podział pracy
· przyszły międzynarodowy podział pracy
Różnice między społecznym a międzynarodowym podziałem pracy
- państwo a nie regiony
- międzynarodowy podział pracy ma trwały charakter
- korzyści dla uczestniczących w podziale
Etapy rozwoju międzynarodowego podziału pracy:
I etap – tradycyjny do XIX w
II etap – przemysłowy dominował w II lata 80te XX w
III etap – informacyjno-technologiczny – przełom XX i Xxi wielu
Tradycyjny międzynarodowy podział pracy
1. Dwubiegunowy podział świata:
- centrum gospodarcze i przemysłowe
- kolonie i obszary zależne
2. Towarowy charakter wymiany międzynarodowej
3. Odkrycia naukowe – przypadkowe.
4. Niewielka rola państwa w finansowaniu badań naukowych
5. Produkcja przemysłowa miała charakter bardziej pracochłonny i materiałochłonny
6. Produkcja miała charakter jednostronny i małoseryjny
7. Specjalizacja międzygałęziowa
Zdarzenia wpływające na zanik tradycyjnego międzynarodowego podziały pracy
· zmiana układu sił po I WŚ
· rewolucja socjalistyczna w Rosji
· kryzys gospodarczy 1929-1933
· skutki II WŚ
· powstanie krajów socjalistycznych
· upadek kolonializmu
Przemysłowy międzynarodowy podział pracy
1. Szybki postęp naukowo-techniczny i produkcyjny
2. Zorganizowane i kierowane prace badawcze
3. Wysoko wykwalifikowana kadra, nowoczesna infrastruktura techniczno-labolatoryjna, wysokie fundusze, prywatne badania
4. Masowość i wieloseryjność produkcji
5. W handlu międzynarodowym dominacja krajów uprzemysłowionych
6. Mobilność i przenośność czynników produkcji
7. Pogłębiona specjalizacja produkcji przemysłowej
(maleje rola tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy, następuje wymiana wewnątrzasortymentowa, duży udział produktów przetworzonych, mniejszy udział surowców)
8. Ugrupowanie się pozycji ZŁOTA TRADA (USA+Kanada, Tygrysy Azjatyckie, UE)
Informacyjny międzynarodowy podział pracy
1. Dostęp do informacji
2. Komputeryzacja procesów wytwórczych
3. Podnosi się jakość i wydajność pracy
4. Rosnący postęp naukowo-techniczny
5. Rozwój Internetu
6. Rozwój „elektronicznego rynku”
7. Informacja a ochrona danych
8. Unowocześnienie infrastruktury telekomunikacyjnej
9. Dynamiczny rozwój rynku usług
10. Zaawansowane informacyjne systemy zarządzane
11. Automatycznie sterowana i zarządzana produkcja
12. Presja na samokształcenie
13. Specjalizacja w dziedzinach o wysoko zaawansowanej wiedzy tj. informatyka, elektronika, fizyka kwantowa, biotechnologia, farmacja
14.Zacześnianie powiązań kooperacyjnych i współpracy międzynarodowej
15. stworzenie globalnego rynku kapitałowego
II. Istota międzynarodowego podziału pracy
Szczególny typ podziału pracy
1. Uczestniczący znajdują się w różnych krajach
2. Trwałe międzynarodowe użytki produkcyjne w jednych krajach i możliwość ich zbytu w innych
3. Istnienie odpowiedniej infrastruktury organizacyjno-ekonomicznej i technicznej zapewniający łatwość, trwałość i bezpieczeństwo oraz duża intensywność, regularność powiązań z innymi państwami
Specjalizacja produkcji:
- przedmiotowe: naturalne, międzygałęziowe, wewnątrzgałęziowa
- technologiczne: koprodukcja (korporacja przemysłowa)
III. Charakter międzynarodowego podziału pracy
- statyczny (w aspekcie krótkiego okresu, nic się nie zmienia)
- dynamiczny (zmiany w okresie dłuższym)
IV. Czynniki determinujące międzynarodowy podział pracy
a. wewnętrzne: - warunki naturalne
- poziom rozwoju sił wytwórczych
- czynniki systemowe
- czynniki pozaekonomiczne
b. zewnętrzne: - oddziałujące na inne państwa (w czasie pokoju i w czasie wojny)
- czynniki losowe
Czynniki determinujące międzynarodowy podział pracy
1. Różnice w warunkach naturalnych (czynniki strukturalne):
- klimat
- zasoby naturalne
- różne zasoby ludzkie
- różnice w wyposażeniu w bogactwa naturalne
- zasoby kapitału
2. Czynniki techniczne:
- różnice w poziomie uprzemysłowienia à rewolucja przemysłowa
- różnice w poziomie techniki i technologii à rewolucja naukowo-techniczna,
postęp naukowo-techniczny
3. Czynniki instytucjonalne (systemowe):
- ustrój polityczny
- polityka gospodarcza
- traktaty i umowy międzynarodowe
4. Czynniki koniunkturalne
V Podmioty międzynarodowego podziału pracy
- państwo
- ugrupowania regionalne (np. UE, Nafta, CEFTA)
- przedsiębiorstwa ponad narodowe
- przedsiębiorstwa narodowe
Międzynarodowa komplementarność struktury gospodarczej
KOMPLEMENTARNOŚĆ – wzajemne dopasowanie tych struktur w obrębie dwóch lub większej liczny krajów
komplementarność jako stan i proces.
Stan à stopień dopasowania struktur gospodarczych w danym momencie
proces à zmiany dokonujące się pod wpływem różnych czynników
komplementarność struktury może mieć charakter:
- międzygałęziowy – różnice w zasobach czynników produkcji, np. Rosja-Europa Zachodnia; Polska-Szwecja
- wewnątrzgałęziowa – różnica w wydajności czynników produkcji, wzajemnie uzupełnianie się producentów, zespołów, części
Komplementarna współzależność ekonomiczna – oznacza wzajemne uzależnienie od siebie podmiotów uczestniczących w międzynarodowym podziale pracy
zależność – oznacza asymetrię o stosunkach między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy
Metody zwiększania komplementarności struktur gospodarczych –UZUPEŁNIĆ CHARAKTERYSTYKE POSZCZEGÓLNYCH
a. międzynarodowa specjalizacja produkcji
b. międzynarodowa kooperacja w produkcji
c. produkcja na wielką skalę
d. produkcja wielkoseryjna
Międzynarodowa specjalizacja produkcji
- oznacza ograniczenia asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia zarówno ilości produkowanych wyrobów będących przedmiotem specjalizacji, jak i efektywności posiadanych czynników produkcji
- rodzaje specjalizacji:
* ze względu na liczbę pokrewieństwa
* ze wzglę...
d.omi