KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ (ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE) Chrząstowska.docx

KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ (ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE)

Na podst. B.Chrząstowska „Lektura i Poetyka”

Ø      poloniści odnoszą się nieufnie wobec teoretycznoliterackich treści nauczania, ponieważ dotychczasowe, tradycyjne sposoby nauczania poetyki nie zdały rezultatu

Ø      jeśli wiedza z poetyki ma służyć lekturze, musi być przekazywana w sposób opozycyjny do dotychczasowego.

Ø      w przechodzeniu dziecka na wyższy poziom rozumienia ważniejsze jest rozumienie pojęć ogólnoteoretycznych niż szczegółowa wiedza z poetyki

Ø      podstawowe, fundamentalne prawa naukowe uczeń powinien poznawać już w zaraniu edukacji, nie zaś- jak dotąd w fazie finalnej. Sposób problematyzowania wiedzy literaturoznawczej nie musi różnić się od „dorosłego”- można, a nawet trzeba uwzględnić w opracowaniu lektury trudne na pozór kwestie teoretyczne, trzeba tylko przełożyć je na język działań dydaktycznych, dostosowanych do możliwości percepcyjnych dziecka (wiedza o literaturze nie może narastać w sposób liniowy lecz koncentryczny, zatem zakres problemów teoretycznych niewiele będzie się różnił na kolejnych poziomach nauczania, zróżnicowane muszą być metody i stopień pogłębiania problematyki oraz wymagania stawiane uczniom)

Ø      zacząć należy od działań najogólniejszych- dotychczas dziecko wyodrębniało z tekstu epitet itp. nie rozumiejąc, czym właściwie różni się język mowy potocznej od poezji. Porządek należy odwrócić- dziecko musi najpierw zaobserwować i zrozumieć różnice w funkcjach języka poetyckiego i zwyczajnego (ogólnego) i dopiero na tym tle zrozumie funkcję epitetu (od ogółu do szczegółu)

Ø      podstawy świadomości literackiej uczniów tworzy rozumienie struktur ogólnych, dlatego trzeba:

-uświadomić prawdy ogólne o dziele literackim (twierdzenia ogólnoteoretyczne): dzieło jest funkcjonalne, jest wypowiedzią językową, kreacją artystyczną, pełni różne funkcje, w dziele mówią różne osoby, jest wieloznaczne, nie mówi wprost, sens utworu nie wynika z dosłownych znaczeń słów i zdań, ale ze wszystkich składników wypowiedzi literackiej

-stosować całościowe, sfunkcjonalizowane procesy lektury i analizy

-stopniowo wypełniać struktury ogólne wiedzą szczegółową

Ø      w tym ujęciu działania dydaktyczne należy skupić wokół kilku punktów wyjściowych (problemów teoretycznych, które można przełożyć na pytania proste:

fikcja literacka- zmyślone czy prawdziwe

komunikacja literacka- kto do kogo mówi

funkcja poetycka języka- różnica pomiędzy językiem artystycznym a zwyczajnym

genologia- co łączy, a co różni podobnie zbudowane utwory literackie

wersyfikacja- jak zbudowany jest wiersz

konwencja- uzależnienie utworów od czasu, w którym powstały

Ø    kształtowanie pojęć jest procesem długotrwałym, rozłożonym niekiedy na lata

Ø      trzy etapy kształtowania pojęć:

1.       Etap propedeutyczny

Wstępny etap pracy, realizujemy wówczas tzw. „wprawki ćwiczeniowe” (poniżej w siatce termin nie wytłuszczony)

2.      Etap właściwy

Etap kształtowania pojęcia i wprowadzenia terminu do czynnego słownika dziecka poprzez odpowiednio zorganizowane ćwiczenia językowe i analityczne (termin wytłuszczony)

3.      Etap wdrożeniowy

Świadome posługiwanie się pojęciami w analizie i interpretacji coraz bardziej skomplikowanych struktur (brak terminu)

Ø      w okresie szkoły podstawowej wyróżniamy dwa etapy kształcenia (książka pisana przed reformą- dostosować do norm obecnych):

-etap propedeutyczny- IV, V (czas przewidziany na przygotowanie uczniów do percepcji wiedzy literaturoznawczej w klasach wyższych)

-etap systematyzacji wiedzy- VI, VII, VIII

Decyduje o tym:

-psychologia rozwojowa (12 lat to dolna granica początków myślenia abstrakcyjnego)

-kształt programu nauczania (jest to wiek, kiedy program postuluje pierwsze próby systematyzacji wiedzy)

SIATKA POJECIOWA