HPP, wykład I.odt

Opracowała: Magdalena Uba,

HISTORIA PRAWA PUBLICZNEGO

prowadzący: Małgorzata Materniak-Pawłowska

Dyżur: wtorek: 9:30-10:30 // sobota: 11:00-12:00, p. 12 (Koszarowiec)

Egzamin:

–                      pisemny

–                      3 pytania opisowe, ale raczej zwięzłe

–                      zagadnienia zostaną podane

–                      będzie 1 termin w drugiej połowie kwietnia (poniedziałek/piątek), 1 w maju, 1 w czerwcu, poprawka we wrześniu

Literatura:

–                      T. Maciejewski, Historia powszechna ustroju i prawa

–                      K. Krasowski, M. Krzymkowski, K. Sikorska-Dzięgielewska, J. Walachowicz, Historia ustroju państwa.

–                      J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego. * nie obowiązuje nas część odnośnie historii prawa (to na prywatnym)

–                      T. Maciejewski, Historia ustroju i prawa sądowego Polski

–                      W. Uruszczak, Historia państwa i prawa polskiego, T. 1

–                      K. Kamińska, A. Gaca, Historia powszechna ustrojów państwowych.

–                      M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa

–                      J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych *uzupełnienie wiedzy

–                      S. Grodziński, Porównawcza historia ustrojów państwowych *uzupeł.

ZAKRES MATERIAŁU (ogólny)

1.                  Zagadnienia wstępne:

- pojęcia

- klasyfikacje ustrojów

2.                  Państwo antyczne:

- despotia wschodnia (Egipt, Mezopotamia)

- państwo-miasto (polis greckie i civitas [republika] rzymska)

- monarchia imperialna (cesarstwo rzymskie)

3.                  Państwo feudalne

- kształtowanie się Europy średniowiecznej – pojęcia, tradycja klasyczna, tradycja barbarzyńska, tradycja chrześcijańska

- podstawowe pojęcia: feudalizm, poddaństwo, lenno, immunitety, przywileje, systemy następstwa tronu

- państwo szczepowe (ludy wędrujące łączące się w większe jednostki. Np. Frankowie)

- monarchia patrymonialna (wczesnofeudalna) – cechy państwa, władca, zarząd państwa, rozbicie dzielnicowe, rozdrobnienie feudalne

- monarchia stanowa – pojęcie stanu społecznego, cechy państwa, reprezentacje stanowe, władca, nowa organizacja państwa

- monarchia absolutna – etapy, rodzaje absolutyzmu, (renesansowy, klasyczny, oświecony, policyjny), legitymizacja absolutyzmu (religijna, racjonalistyczna), władza monarsza (zakres władzy, ograniczenia władzy), aparat urzędniczy

- forma mieszana (Rzeczpospolita szlachecka) – cechy państwa, monarcha, parlamentaryzm, zarząd państwa, reformy czasów stanisławowskich

4.                  Państwo konstytucyjne

- podstawowe pojęcia – termin 'konstytucja', ustanowienie i zmiana konstytucji, struktura, systematyka i treść konstytucji, państwo konstytucyjne

- konstytucjonalizm: angielski, amerykański, polski, francuski, niemiecki

5.                  Systemy władzy w Europie w XIX i XX w.

- system liberalny

- system autorytarny i postabsolutny (XIX w.)

- demokratyzacja władzy

- system autorytarny (XX w.)

- system totalitarny

WYKŁAD 1, 18.02.2013

1.                  ZAGADNIENIA WSTĘPNE

1.1 Pojęcia

Państwo – stowarzyszenie polityczne, które w zdefiniowanych granicach terytorialnych posiada suwerenne kompetencje, obejmuje wszystkie organu publiczne i sprawuje władzę opierają się na założeniu, że reprezentuje interesy społeczeństwa

Ustrój – jego struktura organizacyjna, budowa wewnętrzna, system organów i instytucji.

•                     zależy od: stosunków politycznych, społecznych i ekonomicznych. Może się opierać na dokumencie prawnym (na zasadach w nich określonych) lub na tradycji, współcześnie najczęściej na zasadach konstytucyjnych

•                     system polityczny – pewne mechanizmy rządzenia, procesy współdziałania pewnych instytucji państwowych i publicznych, rządzenie, sprawowanie władzy i kontroli nad innymi. Główną cechą rządzenia jest możliwość podejmowania i egzekwowania pewnych decyzji różnymi metodami, środkami.

1.2 Klasyfikacja ustrojów:

–                      typologia klasyczna (wg Arystotelesa)

–                      typologie tradycyjne (XVIII i XIX-wieczne)

–                      typologie XX-wieczne (marksistowska, teoria „trzech światów”, typologia współczesna)

→ Klasyfikacja wg. Arystotelesa (IV w. p.n.e.)

→ Klasyfikacje tradycyjne

–                      od XVIII w. systemy ustrojowe klasyfikowano jako:
* monarchie i republiki

* ustroje autokratyczne i konstytucyjne

* systemy parlamentarne i prezydenckie

* państwa unitarne i złożone (federacje lub konfederacje)

→ Klasyfikacja marksistowska

→ Teoria „trzech światów”

–                      kapitalistyczny „pierwszy świat” (63 % produkcji PKB, ustrój liberalno-demokratyczny)

–                      komunistyczny „drugi świat” (państwa demokracji ludowej, czyli Europa środkowo-wschodnia; 19% PKB, 35 % populacji świata, ustroje jednopartyjne, blok radziecki)

–                      rozwijający się „trzeci świat” (kraje afrykańskie, Ameryki łacińskiej. Bardzo niski poziom gospodarki, kraje uzależnione gospodarczo i często politycznie od innych państw. 18% PKB, ponad 50% populacji; ustrój autorytarny)

→ Współczesne ustroje

–                      poliarchie zachodnie

–                      nowe demokracje

–                      ustroje Azji Wschodniej

–                      ustroje islamskie

–                      ustroje wojskowe

Elementy klasyfikacji tych ustrojów:

*Kto rządzi?

*Jak rządzący podporządkowują sobie społeczeństwo?

*Czy władza jest scentralizowana czy nie?

*Rodzaje kontroli.

*Sposób przekazywania władzy.

*Poziom rozwoju materialnego (związane z organizacją życia gospodarczego państwa)

*Stabilność ustroju.

Poliarchie zachodnie: władze wielu, państwa demokracji liberalnej. Pierwsze zaczęły się kształtować w wieku XIX, m.in. Francja, USA, Wlk. Brytania. Druga faza to okres powojenny – demokratyzacja ustroju.

–                      istnieje duża tolerancja wobec opozycji (zagwarantowanie i respektowanie praw obywatelskich → społeczeństwo obywatelskie: gdy społ. ma możliwość udziału we władzy, kształtowaniu życia społecznego i różnych sfer państwa)

–                      wolne wybory

–                      wolność słowa, wiary, przekonań, itd.

Nowe demokracje (kraje postkomunistyczne), m.in. Polska:

–                      duży problem: rozliczenie się z przeszłością

Ustrój Azji Wschodniej (Korea, Tajwan, Malezja):

–                      błyskawiczny rozwój gospodarczy

–                      zalewanie świata swoimi produktami

–                      zarządzanie autorytarne

Ustroje islamskie:

–                      podstawą ustroju jest prawo religii islamu (prawo szariatu)

Ustroje wojskowe (państwa Am. Łacińskiej, też pewne kraje afrykańskie)

–                      autorytarne

2.                  PAŃSTWO ANTYCZNE

...