Psyche (dusza) therapein (leczyć)
Psychoterapię definiujemy poprzez środki, nie skutki!
- Wiedza psychologiczna
W UE psychoterapeutą może być każdy z wyższym wykształceniem, ale w praktyce na szczęście jest selekcja - teraz na szkolenia (4 lata) nie przyjmuje się każdego; wyczuwa się ich w słownictwie, w podejściu - że nie psycholog, pedagog, lekarz, pielęgniarka; tylko oni mogą otwierać taką specjalizację; potem zdaje się egzamin. Żeby być seksuologiem, trzeba być psychoterapeutą (PTP, certyfikat). Teraz wystarczy certyfikat szkoły, PTP to przeszłość.
- Relacja T-P (jeden z czynników leczących)
Zbieranie wywiadu to nie terapia; zaczyna się po określeniu o czym mówimy; jeśli ktoś wypłakuje się, to jest wsparcie, a terapia to praca nad konkretnym problemem, w terapii humanistycznej bardzo ważna jest relacja t - p
- Psychoterapia wobec osób z trudnościami natury emocjonalnej
Nie ma 1 psychoterapii
4 główne nurty terapeutyczne:
- psychoanaliza, relacja z obiektem, analiza transakcyjna, nurty psychodynamiczne
- nurt poznawczo-behawioralny (kiedyś były osobno)
- humanistyczny
- systemowy (rodziny)
PSYCHOANALIZA
S -> procesy nieświadome (generator) -> Ucz -> Zach
Psychoanaliza to metoda badania zaburzeń, która polega na wydobywaniu na jaw przeniesień w stosunku do analityka czy ludzi z otoczenia pacjenta, uświadamianiu idei i emocji nieświadomych, zmniejszeniu oporów przez interpretację, klaryfikację i konfrontację.
Sterują nami nieświadome doświadczenia, konflikty, sprawy wczesnodziecięce - to jest w psychoanalizie geneza naszych zachowań. Wg Freuda psychoanaliza to jedyna droga do odkrycia tego, co jest w nieświadomości. Terapia ta jest wieloletnia. Trudno mówić o jej skuteczności, bo ciężko przeprowadzić badania, gdy terapia trwa 15-20 lat. Freud też nie ukończył żadnej terapii, najdłuższa trwała 35 lat... później zmarł.
Ortodoksyjna psychoanaliza to bardzo specyficzna grupa terapeutów, b. elitarna - trzeba chcieć, wierzyć w jej założenia i skuteczność. Freudem i Jungiem kieruje się niewielu, lobby jest bardzo charakterystyczne, bo są przekonani o jedynej słusznej terapii - nie korzystają z dobrodziejstw innych nurtów, są zamknięci. Inni terapeuci pracują eklektycznie, łączą różne nurty.
Freud stworzył teorię, która dobrze wyjaśnia zaburzenia neurotyczne - lęki, poczucie separacji, fobie, natręctwa (bez objawów psychotycznych), zaburzenia afektywne - ale przy głębszych zaburzeniach nie daje sobie rady; wyjaśnia doskonale psychozy, paranoje, rozszczepienie (schizofrenię), ale nie sposób, w jaki się ją leczy.
Głębsze zaburzenia wyjaśnia teoria relacji z obiektem.
Wg Freuda zaburzenia neurotyczne powoduje konflikt wewnętrzny (4-5 lat traumatyczne wydarzenie) między id, ego, superego.
Mechanizm obronny to wyparcie - zapomnienie (jako dojrzała forma obrony) – psychoanaliza jako jedyna forma dotarcia do wypartych treści; niedojrzałe mechanizmy obronne to zaprzeczanie i projekcja (trudno zbadać, kiedy zaprzecza, a kiedy nie pamięta).
Dużą rolę w psychoanalizie odgrywają mechanizmy obronne takie jak: zaprzeczenie, wyparcie, projekcja, stłumienie. Wyparcie to bardzo silny mechanizm obronny, całkowita niepamięć, całkowite przesunięcie do nieświadomości. Wyparcie to nie to samo co zaprzeczenie czy tłumienie. Wyparcie chroni moje ja. Tłumienie jest to przesunięcie do sfery przedświadomej np. jak ktoś zapomni przynieść książkę. Wyparte treści można wydobyć tylko pod wpływem psychoanalizy. Projekcja np. jak ja nie lubię swojej złości to widzę ją u innych.
Głębsze zaburzenia oznaczają problemy z własną tożsamością (ego) trauma przed 4 r. ż, problemy z granicą ja - świat zewnętrzny. mech. obronny - rozszczepienie; zaburzenie borderline (pogranicze zaburzeń nerwicowych i psychotycznych), psychoza (niezintegrowane ja).
Schizofrenia - to choroba, w której jedna osoba, może być w dwóch światach. Gollum potrafił funkcjonować sam ze sobą, jest tą samą osobą, ale w epizodzie psychotycznym zachowuje się trochę inaczej (jest podejrzenie, że osobowość wieloraka to stan psychozy)
Inne psychozy: zespół urojeniowy, paranoja - tu ja się trochę rozszczepia i nie pamięta, co się z nią dzieje - może się pociąć, pokaleczyć, nie dbać o higienę.
Borderline - powszechnie rozpoznawane, zab. osobowości (trudne, wieloletnie); funkcjonuje całkiem dobrze, ale ma okresy krytyczne - autodestrukcja, samookaleczenie (t. wyrywanie głosów), głodzenie, napychanie, ryzykowne zachowania seksualnie, zachowania zamglone, ale nie całkiem zapomniane, agresja – niekontrolowane.
Sam Freud twierdził, że psychoanaliza nadaje się do leczenia wyłącznie nerwic, a nie jakichkolwiek innych chorób
język psychoanalizy
rozwój - główna siła, która go popycha, powoduje rozwój to libido
libido - siła, za pomocą której działa popęd seksualny
obiekt - środek umożliwiający popędowi osiągnięcie celu np. pierś matki, osoba, przedmiot,
kateksja - nadanie kierunku temu popędowi
antykatesja - wycofywanie popędu
fiksacja - część energii zostaje na poziomie określonej fazy rozwoju psychoseksualnego;
lepkość libido - tendencja osoby, by gdzieś energia zostawała
popędy psychiczne możliwość przekserowania energii na inne obiekty, osoby, czynności
zmieniają się obiekty i sposób realizowania w ciągu życia
warstwy ego
nieświadomość - najbardziej pierwotne popędy, wszystkie pragnienia nieakceptowane przez społeczeństwo
|
Cenzura (strażnik)
przedświadomość - nieświadomość latentna
świadomość - to, co dociera z zewnątrz, wewnątrzne wyobrażenia, myśli, uczucia
Te trzy warstwy możemy porównać do góry lodowej gdzie świadomość symbolizuje to co wydostaje się na powierzchnię a nieświadomość to co pod spodem.
Freud wyróżnił kolejne fazy rozwoju popędu miłości:
1. Faza oralna (do 2 lat)
człowiekiem rządzi id, zgodnie z zasadą przyjemności
procesy pierwotne - energia przepływa bez zakłóceń; dostaje to, co chce - uczenie kupki wcześniej niż 2 lata zakłóca fazę oralną; 2 lata - nabiera świadomości ja, swoich potrzeb, niektórzy do tej pory trwają w fazie oralnej, robią co chcą i gdzie chcą
2. Faza analna (do 3 lat)
świat jako moc hamująca
trzeba odraczać - w ego rządzą procesy wtórne, zaspokajanie pragnień może ulegać odroczeniu, można wybrać sposób zaspokojenia
rozwój jaźni - jest odrębnym bytem, ja sam, ja teraz, ja chcę, wszystko moje, nie będę się dzielić; ma poczucie, że decyduje, i ogarnia rzeczywistość - dlatego się buntuje
3. Faza falliczna (4-5 r. ż.)
kompleks Edypa/Elektry - matka/ojciec jako obiekt miłości (pierwszy obiekt kazirodczy)
matka uwielbiana, ojciec wzbudza ambiwalentne uczucia; idealny jest kochający, ale surowy
około 6 r. ż, kiedy chłopiec bardzo potrzebuje wzorca męskiego, kształtuje się element
tożsamości: jestem mężczyzną, jestem kobietą (zwłaszcza dla chłopców, wtedy się uczą bycia mężczyzną)
superego - powstaje w wyniku rozwiązania kompleksu Edypa, uwewnętrzniania zakazów i nakazów, ideałów rodziców, dziecko przejmuje normy od rodziców - dobre, złe, przymusy, powinności
4. Faza utajenia (latentna)
zdaniem Freuda dziecko nie pamięta, co było wcześniej - troszkę przesadził wiekowo, ludzie pamiętają co było, gdy mają 3+
5. Faza przedgenitalna
popęd oglądania, badania, męski i żeński, uwalnianie od rodziców
substytucja - uwaga skierowana na inne obiekty niż rodzic (wujek, ciocia - inne wzorce niż rodzice)
sublimacja - działalność inna niż seksualna, inne obiekty
6. Faza genitalna
pełna dojrzała seksualność
charakter - wyuczony system obron, używane mechanizmy obronne
osobowość - id, ego, superego
osobowość może być folgująca, żyje chwilą, robi na co ma ochotę, pomyślę o tym jutro, przeważa id
superego - obowiązki, powinności, co trzeba
Pierwsza faza oralna (0-2r.ż) gdy dziecko otrzymuje bodźce przyjemne głównie z pokarmu, drażnienia ust, Przyjemność ssania, pierś matki jako pierwszy obiekt seksualny. W tej fazie człowiekiem rządzi id, czyli popęd życia, likwidowanie napięć. Procesy pierwotne energia przepływa bez zakłóceń zgodnie z zasadą przyjemności. Pojawiają się cechy płciowości dziecięcej, automatyzm. Faza analna(do 3 r. ż.) gdy bodźce przyjemne dziecka pochodzą głównie z odbytu, są wywoływane wydalaniem lub zatrzymywaniem kału, myciem, wiążą się z czystością, dokładnością, również z przekorą lub uległością w zależności od przebiegu treningu czystości. W tej fazie świat postrzegany jako moc hamująca. Tendencje sadystyczne- niszczenie obiektów, dominacja nad otoczeniem. Pojawia się ego czyli jaźń. Ego pomaga skoordynować potrzeby człowieka z wymaganiami środowiska. Ego rządzą procesy wtórne- zaspokajanie pragnień może ulec odroczeniu. Faza falliczna(4-5 r. ż.) gdy źródłem przyjemnych doznań jest głównie dotykanie członka lub pochwy. Charakterystyczny dla tej fazy jest kompleks Edypa/ Elektry- matka/ojciec jako obiekt miłości, pierwszy obiekt kazirodczy. Superego powstaje w wyniku rozwiązania kompleksu Edypa, uwewnętrznienia zakazów i ideałów rodziców. Dziecko przyjmuje normy od rodziców. W nerwicach kompleks Edypa to jądro nerwic. Faza utajenia(6-8r.ż)zastój, tłumienie tego co było wcześniej. Wg Freuda powoduje, że człowiek nie pamięta tego co było wcześniej. Faza przedgenitalna popęd oglądania, badania. Różnicowanie na męski, żeński. Uwolnienie od rodziców. Substytucja czyli uwaga skierowana na inne obiekty. Sublimacja działalność inna niż seksualna. Faza genitalna zdolność do dorosłej, dojrzałej miłości. Porzucenie autoerotyzmu, jeden obiekt. Charakter wyuczony system obron, używanie mechanizmów obronnych. Osobowość id, ego superego.
zaburzenia psychiczne
brak przejścia przez fazy rozwojowe
psychoza - regresja do fazy oralnej
zaburzenia nerwicowe - regresja do fazy fallicznej lub analnej
Zdrowie psychiczne oznacza przejście z powodzeniem faz rozwojowych. Każda osoba zdrowa może mieć skłonności do niektórych faz. Freudowska hipoteza psychologii głębi mówi o tym, że prawie cała aktywność psychiczna odbywa się nieświadomie. Terapia polega na wydobywaniu z nieświadomości wypartych wspomnień i skojarzonych z nimi konfliktów, które powodują problemy.
czynniki zaburzeń
strukturalne - nadmierne fiksacje, zaburzone relacje id-ego-superego
wyzwalające - zbyt surowe normy kulturowe (presja)
W psychoanalizie terapia niema określonego czasu trwania. Spotkania są min. 3 razy w tyg. Po 50min. Pacjent nie widzi swojego analityka, nie ma kontaktu wzrokowego, ale analityk widzi pacjenta. Pacjent wypowiada tzw. wolne skojarzenia, analityk bardzo niewiele mówi. Analityka nie widać, żeby nie zaburzał wolnych skojarzeń. Jak pacjent uśnie to psychoanalityk go obudzi po 50min. I podziękuje za spotkanie. Analityk robi notatki. Zanim coś się nie powtórzy trzy razy to nie może o tym powiedzieć pacjentowi, a może to być nawet za rok.
BEHWIORALNO – POZNAWCZA
S-> myśli (generator) -> Ucz -> Zach
Podejście behawioralno – poznawcze prawidłowości rządzące procesem uczenia się, nabywania nowych doświadczeń rzutujących na zachowanie. To co generuje nasze zachowanie to przekonanie, że człowiek ma wolę, może coś zrobić, ma wpływ, może sterować myśleniem. To bardzo konkretny, doprecyzowany nurt- aż się dojdzie do tego, czego pacjent się boi. Osoby mające lęk społeczny bardzo mało pamiętają z rozmowy i wyglądu osoby - skupiają się na sobie samym. Ćw. - odstępstwo uwagi: jak wyglądały? co mówiły? pokazać, że mogą to sterować (mają zapisywać)
Bardzo skuteczne w leczeniu uzależnień.
Napady paniki - bada się, jakie myśli towarzyszą - jej samej? innych? o zdrowie, o życie?
Fobia społeczna - jakie ma myśli, czy "za chwilę się zaczerwienię", "powiem coś głupiego, wyszydzą" - gdzie jest lęk? inni pomyślą? że umrze?
Śledzimy jakie myśli poprzedzają uczucia pacjenta? a może najpierw myśli, a potem się boi?
Badamy obszar świadomości P - co on myśli o świecie, o ludziach, jakie ma przekonania
Cel: zmienić sposób interpretacji świata przez P
Terapeuta zachęca do szukania różnych interpretacji, traktowania ich jako hipotezy i sprawdzania.
Jest to terapia krótkoterminowa - rok, dwa.
sfera poznania i zachowania
zachowania - efekt przeszłych doświadczeń jednostki, ma charakter przystosowawczy wobec aktualnie istniejących warunków
warunkowanie klasyczne - skojarzenie bodźca bezwarunkowego z innym warunkowym
warunkowanie sprawcze - instrumentalne - wzmacnianie określonych zachowań
modelowanie - uczenie się przez obserwacje, kopiowanie
prosty i skuteczny - dzieci ADHD, autystyczne - behawioryzm działa, dziecko autystyczne do 3 roku życia nie słyszy, uwaga pozwala słyszeć pierwsze trzy słowa - musi być krótko, "weź klocki do ręki" "włóż klocki do pudełka" "dziękuję", a "posprzątaj klocki" - co to znaczy? załóż buty? Które? "idź do przedpokoju. widzisz swoje czerwone buty? weź buty do ręki. przynieś. załóż" to nie brak szacunku, to procedury, bo dziecko się gubi, to daje efektywność – konkrety lęki, fobie, napady paniki
Nawyk:
Reakcja motoryczna
Zmiany fizjologiczne organizmu
Sposób myślenia
Sposób przeżywania
...
psychemocje