Kurs Szybkiego Czytania (Wiedza I Zycie).pdf

KURS SZYBKIEGO CZYTANIA z „Wiedza i Życie”

(1)

2000 słów na minutę!

Czytać potrafi dziś każdy, lecz mało kto potrafi to robić szybko i zarazem uważnie. Tymczasem zewsząd

przytłacza nas lawina publikacji - gazet, książek, różnego rodzaju artykułów, raportów i doniesień. Jak

więc nie utonąć w tym zalewie informacji? Gdzie znaleźć czas niezbędny do śledzenia choćby

najważniejszej literatury fachowej?

Istnieją w świecie sprawdzone sposoby pozwalające kilkakrotnie zwiększyć szybkość czytania - bez

uszczerbku dla treści zawartej w tekstach. Zaczynamy dziś cykl artykułów na ten temat przygotowany

przez dr Zdzisława Szkutnika, dyrektora Biblioteki Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pod koniec roku

złożą się one w swego rodzaju samouczek szybkiego czytania - z własną metodyką i przykładowymi

ćwiczeniami. Dzięki naszemu zaocznemu kursowi wytrwali Czytelnicy mają więc szansę posiąść nową, w

Polsce ciągle niezwykle rzadką, umiejętność.

Szybko czytać potrafił Napoleon, Balzac, Marks, Lenin, John F. Kennedy. Spróbuj i Ty! Niczym nie

ryzykując - możesz zyskać wiele!

Redakcja

Zalew informacji będący konsekwencją szybkiego rozwoju nauki i techniki jest jednym z ważniejszych zjawisk

drugiej połowy XX wieku. Informację przekazuje się od dawna przede wszystkim w formie pisanej, lecz ten

kanał jest dziś szczególnie przeciążony. Wystarczy uświadomić sobie, że corocznie drukuje się na świecie

ponad 7 miliardów stronic, w tym 250 tysięcy tytułów książek i 4 miliony artykułów naukowo- technicznych.

Natomiast ogólną liczbę istniejących na świecie książek ocenia się na około 800 milionów. Dla porównania -

największe polskie biblioteki mają nie więcej niż 4-6 milionów tomów.

Szybki postęp w nauce i technice sprawia, że co roku około 10% informacji dezaktualizuje się - szybciej w

naukach ścisłych, wolniej w humanistycznych. Absolwent wyższej uczelni traci więc po pięciu latach ponad

połowę wiedzy uzyskanej w czasie studiów. Każdy specjalista chcący śledzić na bieżąco postęp wiedzy w danej

dyscyplinie musi czytać 10-15 razy więcej aniżeli 30-40 lat temu.

Powyższe dwa czynniki: tempo przyrostu informacji i oraz potrzeba jej ciągłego odnawiania sprawiają, że

współczesny człowiek musi dużo czytać. Tymczasem człowiek może przeczytać w ciągu swojego życia nie

więcej niż 2-3 tysiące książek, zakładając, że czytać będzie po 50 stronic dziennie z szybkością 300 słów na

minutę. Oczywiście, poznanie przez jedną osobę całej produkcji wydawniczej, nawet tylko z jednej dziedziny,

jest w ogóle niemożliwe, ile jednak zyskalibyśmy, zwiększając wydajność czytania?

Badania pokazują, że wielu ludzi czyta z szybkością ucznia szkoły podstawowej. Jak zatem zwiększyć ich

możliwości czytelnicze? Wydaje się, że pozostała tylko jedna możliwość: czytelnik, który czuje się

przytłoczony nawałem informacji, powinien nauczyć się szybciej i racjonalniej czytać.

Co dziś wiemy naprawdę o możliwości szybkiego czytania, co w tym zakresie robi się w świecie? Jeśli nawet

odniesiemy się z rezerwą do sensacyjnych reklam różnego rodzaju podręczników i aparatów treningowych w

tym zakresie oraz różnych kursów i metod obiecujących rewelacyjne wyniki, to i tak wypada stwierdzić, że w

krajach anglosaskich zdołano upowszechnić wiele pomocy naukowych do samodzielnej nauki szybkiego

czytania, podobnie jak we Francji, RFN, NRD, Szwecji i Związku Radzieckim, a o nowościach w tej dziedzinie

informują amerykańskie kwartalniki: "Journal of Educational Research" i "Journal of Reading". Także w

polskiej literaturze można znaleźć wiele popularyzujących to zagadnienie tekstów, m.in. J. Chylińskiej, F.

Króla, K. Wassus, B. Krakowiana, M. Modlibowskiego czy też przetłumaczoną z angielskiego pracę M.A.

Tinkera, do których będziemy jeszcze wracać. Nie ma jednak właściwego podręcznika do nauki szybkiego

czytania. Wydaje się więc, że niniejszy cykl artykułów poświęcony metodyce samodzielnego wypracowania

nawyków szybkiego czytania może być pożyteczny. Wytrwały czytelnik, który zechce wykorzystać rady i

zaprezentowane wzory ćwiczeń, ma szansę nauczyć się nie tylko szybko czytać, ale także - za pomocą tej

metodyki - opanować taki sposób lektury, który sprawi, że będzie mu się czytać łatwo, wygodnie efektywnie.

Wiemy, że czytanie jest procesem przebiegającym według swoistych zasad. Natomiast szybkie czytanie,

którego naukę Państwu dziś proponujemy, jest świadomym wykorzystaniem tej swoistości zasad. Należy więc

traktować je jako zracjonalizowany sposób podwyższenia efektywności czytania. Czy jest to zatem umiejętność

do opanowania przez każdego? Badacze zagadnienia sformułowali tezę, że dzisiaj czytają wszyscy, lecz

umiejętność czytania posiada niewiele osób. Szybkie czytanie jest właśnie taką umiejętnością, które jednakże

nie jest przypisana tylko ludziom o wyjątkowych predyspozycjach psychofizycznych. Również osoby o

średnich uzdolnieniach mogą osiągnąć dużą

biegłość w czytaniu.

Szybkie czytanie nie jest przywilejem współczesności. Historia

odnotowała wiele nazwisk ludzi, którzy osiągnęli w tej dziedzinie

imponujące rezultaty. Zadziwiali współczesnych szybkością

czytania Jean Jacques Rousseau, Napoleon Bonaparte, który

czytał z szybkością 2000 słów na minutę, czy Honore de Balzac

(4000 słów na minutę). Theodore Roosevelt, lubiący bić rekordy,

pewnego razu przeczytał w ciągu godziny trzy powieści, których

treść następnie szczegółowo opowiedział. John F. Kennedy dzięki

szybkiemu czytaniu (czytał 2000 słów na minutę) bardzo dobrze

znał bieżącą prasę. Wprowadził nawet modę na szybkie czytanie

w kręgu mężów stanu USA. Z jego inicjatywy zorganizowano

kursy szybkiego czytania w sześćdziesięciu miastach Stanów

Zjednoczonych, które przeszli prawie wszyscy członkowie senatu.

Umiejętność szybkiego czytania posiadali również Karol Marks,

Włodzimierz Lenin i Lew Tołstoj.

Szczegółowe badania zasad szybkiego czytania

prowadzi się od ponad 100 lat. Zainicjował je w

1879 roku francuski badacz E. Javal, który określił

perspektywiczne cele kształcenia umiejętności

czytania następująco: ułatwić i zwiększyć tempo

czytania i pisania - to ulepszyć porozumiewanie

między ludźmi. Ta myśl znajduje dzisiaj

potwierdzenie w tezie angielskiego badacza E.

Frya, który twierdzi, że umiejętność czytania nie

ogranicza się tylko do jednego języka, z reguły

podnosi ona sprawność także w drugim.

Okazuje się, że zastosowanie zasad szybkiego

czytania w nauczaniu języka obcego podnosi skuteczność nauki.

Nie zawsze jednak powyższe cele przyświecały podejmowanym badaniom. Poważne rezultaty w zakresie

naukowego opracowania psychofizycznych podstaw szybkiego spostrzegania, tak ważnego przecież przy

szybkim czytaniu, osiągnięto w czasie II wojny światowej. Początkowo tę metodę rozpracowano na

zamówienie sztabów wojskowych, gdyż obronie przeciwlotniczej potrzebni byli szybko reagujący

obserwatorzy. Angielscy psycholodzy, na przykład, opracowali metodykę szybkiego rozpoznawania przez

ludność cywilną sylwetek nieprzyjacielskich samolotów. Do treningu "czytania" konturów maszyn

wykorzystano specjalne aparaty - tachistoskopy. Wykazano wówczas, że prawie każdego człowieka można

nauczyć rozróżniać w okamgnieniu zarysy typów samolotów, pojawiających się na niebie. Po zakończeniu

wojny psycholodzy i pedagodzy, wykorzystując odkryte prawidła wzrokowej percepcji oraz stosowaną do

ćwiczeń aparaturę, zaczęli rozpracowywać metodykę szybkiego czytania dokumentów urzędowych. Pierwsze

takie kursy - dla potrzeb wysoko kwalifikowanego personelu największych amerykańskich firm i korporacji

gospodarczych - otwarto na Uniwersytecie Harwardzkim. Cieszyły się one dużym powodzeniem i niebawem

ten nowy sposób czytania stał się równie popularny w kręgach polityków, uczonych, dziennikarzy, jak też

studentów. Podobne centra pojawiły się przy innych uniwersytetach w USA i Wielkiej Brytanii, znane pod

nazwą "klinik czytania".

W Stanach Zjednoczonych chyba najbardziej znana jest szkoła Eweliny Nelson Wood, która pierwsza

sformułowała podstawy metodyczne nauki szybkiego czytania. Jej badania nad tym problemem datują się od

1945 roku, kiedy to - będąc jeszcze studentką Uniwersytetu Utah - zainteresowała się dużą naturalną szybkością

czytania swego profesora K. Leesa. Rozpoczęła wówczas dwuletnią obserwację pięćdziesięcioosobowej grupy

ludzi podobnie uzdolnionych, a podpatrzone właściwości fenomenów szybkiego czytania posłużyły jej do

sformułowania zasad wspomnianej metodyki. Z czasem założony przez E.N. Wood Instytut Dynamicznego

Czytania otworzył swe filie w ponad 200 miastach USA. Szacuje się, że dotychczas metodyką pani Wood

włada około miliona ludzi.

W latach sześćdziesiątych szybkiego czytania zaczęto nauczać praktycznie w innych krajach, m.in. we Francji,

Austrii, RFN, NRD, Szwecji, Danii i ZSRR. Kursy trwają od sześciu tygodni do czterech miesięcy, a rezultatem

nauki jest co najmniej podwojenie szybkości czytania. Zwykle kurs składa się z cotygodniowych

kilkugodzinnych lekcji lub konsultacji, codziennych (1-3 godz.) ćwiczeń domowych wykonywanych na

podstawie otrzymywanych materiałów oraz prac kontrolnych. Przeprowadzone na Zachodzie badania wykazały,

że zwykle po roku jedna trzecia absolwentów nie wykorzystujących w praktyce swych umiejętności powraca do

dawnej szybkości czytania. Dalsza jedna trzecia, która je wykorzystywał - zachowuje nabytą szybkość. Jedynie

pozostała jedna trzecia absolwentów, która ćwiczenia kontynuowała, osiąga jeszcze wyższe efekty

czytelnicze.

Wraz z powstaniem wielu ośrodków nauczania szybkiego czytania zaczęły pojawiać się coraz to nowe metody

nauki, które obecnie podzielić można na trzy grupy:

1. Metody wykorzystujące różne urządzenia techniczne służące treningowi uczących się, takie jak:

frazoskop, tachistoskop, passery i inne stymulatory; będzie o nich mowa nieco dalej.

2. Metody oparte na wykorzystaniu naturalnych procesów nauczania bez stosowania aparatury.

3. Metody, w których w kompleksowy sposób stosuje się filmy i naturalne nauczanie; jest to zatem

połączenie dwóch poprzednich metod.

Nie dopracowano się, jak dotąd, najodpowiedniejszej metodyki nauczania. Śledząc jednakże rozwój różnych

metod na świecie, zwłaszcza w USA, można zauważyć, że o ile w początkowym okresie nauczania szybkiego

czytania przeważała koncepcja maksymalnego wykorzystania aparatury technicznej, to od pewnego czasu

zaczęto podważać zasadność tej metody. Badania E.N. Wood udowodniły na przykład, że nauczanie za pomocą

aparatury nie powinno być trwałą formą, gdyż wyhamowuje naturalne zdolności uczącego się. Dzisiaj dąży się

raczej do uczenia w naturalnych warunkach, koncentrując się na powiększaniu zdolności rozumienia u

czytających oraz na racjonalnej organizacji samego procesu czytania i silnie rozbudzonej motywacji. Badania

wykazały bowiem, że już sama chęć nauczenia się szybkiego czytania może spowodować zwiększenie

szybkości tego procesu o około 20%.

Jak zwiększyć szybkość czytania? Możemy dokonać tego - najogólniej rzecz ujmując - dwoma sposobami, tj.

przez:

• przyspieszenie szybkości wzrokowego spostrzegania tekstu z równoczesnym usuwaniem wszelkich

psychofizycznych przeszkód hamujących percepcję,

• wybieranie z tekstu jedynie informacji istotnych dla czytającego.

Pierwszy sposób związany jest z tzw. czytaniem integralnym (werbalnym), a więc czytaniem pełnego tekstu,

drugi - z czytaniem wybiórczym (selektywnym lub interwerbalnym). Integralne czytanie zwiększa szybkość

czytania 2-3-krotnie, zachowując jednocześnie percepcję pełnego zakresu informacji w tekście. Natomiast

czytanie selektywne pozwala zwiększyć szybkość 6-10-krotnie, jednakże związane jest ono z utratą części -

nieraz znacznej - informacji.

Nasz cykl artykułów poświęcony będzie przede wszystkim szybkiemu czytaniu o charakterze

integralnym. Wprawdzie w dalszych artykułach omówimy również metodykę różnych rodzajów czytania

selektywnego, ale już teraz zaleca się ją raczej tym, którzy opanowali czytanie integralne.

Dla pełnego wyjaśnienia przyjętych założeń ustalmy, że przez szybkie czytanie rozumieć będziemy wyłącznie

wzrokową metodę percepcji drukowanych tekstów, której szyb kość przewyższa kilkakrotnie szybkość

tradycyjnego czytania, przy zachowaniu co najmniej dotychczasowego stopnia rozumienia i zapamiętania

tekstu.

Urządzenia techniczne do nauki szybkiego czytania

We współczesnej literaturze szybkie czytanie

występuje nieraz pod różnymi synonimami, na

przykład jako czytanie racjonalne, dynamiczne,

fotograficzne, partyturowe czy też hieroglificzne.

Wszystkie te określenia w jakimś stopniu

charakteryzują specyficzne cechy czytania. Dla nas

umiejętna lektura sprowadza się do trzech

podstawowych atrybutów: szybkości, rozumienia i

zapamiętywania. Dlatego też zarzucanie

szybkiemu czytaniu powierzchowności i

niedokładności jest nieporozumieniem, gdyż

czytanie integralne nie przewiduje opuszczania

słów. Nie powinno się kierować też tego zarzutu

pod adresem czytania selektywnego, ponieważ

jego celem jest wstępne i raczej ogólne

zorientowanie czytelnika w tekście, który dopiero

będzie dokładnie czytany. Swoje zadanie zatem

spełnia i wyższych wymagań nie należy mu

stawiać.

Najstarszym z urządzeń technicznych stosowanych w nauce

szybkiego czytania jest t a c h i s t o s k o p. Urządzenie to

występujące w wielu wariantach konstrukcyjnych oparte jest na

zasadzie przeciągania taśmy z wydrukowanym specjalnym

tekstem, ukazującym się w okienku obudowy. Przewijanie zwoju

może odbywać się z dowolnie obraną szybkością, która w miarę

treningu wzrasta, doprowadzając proces czytania do możliwie

maksymalnej szybkości.

Konstrukcja kolejnego urządzenia - f r a z o s k o p u, czyli

rzutnika słów, wyrażeń i partii tekstu, też nie jest

skomplikowana. W obudowie aparatu znajduje się okienko

zamykane przysłoną, jak w fotoobiektywie, którą zwalnia się za

pomocą spustu na 1125, 1150 lub 11100 sekundy. Do wyposażenia

aparatu należą tablice cyfr, słów i wyrażeń złożonych. Włożywszy

taką tablicę do frazoskopu, uczeń ustawia czas projekcji

odpowiadający jego możliwościom spostrzegania i trenuje

rozpoznawanie słów oraz ich kombinacji. Każda z czterdziestu

Ćwiczeniowych tablic zawiera dwadzieścia zdań, których stopień

trudności na kolejnych tablicach wzrasta. Trening polega więc na

czytaniu w ograniczonym czasie specjalnych tekstów, których

rozumienie następnie kontroluje się. W rezultacie

systematycznych ćwiczeń czytający nabywa umiejętność

spostrzegania dużych grup słów i pojmowania ich w trakcie

jednego spojrzenia.

I na koniec jeszcze jedno niezbędne wyjaśnienie

założeń naszej metodyki czytania. Otóż, nie

powinno się zapominać, że szybkie czytanie

integralne, a także czytanie selektywne, to

bardzo użyteczne metody o d b i o r u

i n f o r m a c j i z tekstów drukowanych, a nie

przeżyć, jakich dostarcza lektura prozy lub

poezji. Literaturę piękną z całym jej bogactwem

form trzeba czytać bowiem w sposób dla niej

właściwy, jeżeli chce się, poza wątkami

poznawczymi, wydobyć z niej również walory

estetyczne i moralne, jeżeli pragnie się poddać jej

urokowi, wzruszyć się.

Odmianą aparatu nadającego tempo czytania jest passer (pejser,

od ang. czasownika t o p a c e - wyznaczyć tempo). Jego

zasadniczą część stanowi ruchoma linijka, która przesuwa się z

żądaną szybkością od góry do dołu strony, stopniowo zasłaniając

kolejne wersy i zmuszając tym samym do przyspieszenia

czytania. Inne urządzenie podobnego typu zbudowane jest na

zasadzie "biegającego światła", które ślizgając się po tekście

także wymusza określoną szybkość czytania.

Taki sam cel, chociaż nie jedyny, stosuje się w metodzie z

wykorzystaniem filmu. Trening rozpoczyna się od wyświetlenia

na ekranie od razu całej stronicy, której obraz po chwili traci

ostrość, z wyjątkiem kilku wybranych słów. Widoczne ich odcinki

przesuwają się następnie skokami wzdłuż wierszy. Pierwszy film

pozwala czytać z szybkością stu osiemdziesięciu słów na minutę,

w kolejnych projekcjach szybkość systematycznie wzrasta.

Osiąga się to przez zwiększenie szybkości skoków - z

równoczesnym zmniejszeniem ich ilości - wzdłuż linii. Zwiększa

się w ten sposób kąt widzenia (pole widzenia) oraz doskonali

zdolność spostrzegania.

W przygotowanym cyklu artykułów oprócz

ćwiczeń przedstawione zostaną także, w skrócie,

teoretyczne podstawy szybkiego czytania.

Celowość wprowadzenia tych zagadnień wypływa

z przeświadczenia, że opanowanie metody

szybkiego czytania, zwłaszcza proponowanym tu

systemem zaocznym, możliwe jest tylko pod

warunkiem pełnego rozumienia istoty swych

umiejętności i nawyków. Jest to niezbędny wymóg dla świadomego kierowania sobą. Ponadto, zamieszczane w

tekstach ćwiczenia stanowić będą tylko wzór, wyjaśnienie i omówienie zasady. Opierając się na tych

wskazówkach można będzie samemu konstruować dalszy materiał ćwiczeniowy, by kontynuować samodzielnie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: