Awangarda Krakowska
§ grupa poetów i krytyków skupiona 1922-1927 wokół krakowskiego pisma Zwrotnica. Członkowie grupy: J. Przyboś, J. Brzękowski, A. Ważyk, J. Kurek, T. Peiper znani byli również pod nazwą "pierwsza Awangarda". Twórcą programu Awangarda Krakowska i jej głównym teoretykiem był T. Peiper.
§ ideał poezji rygorystycznie zdyscyplinowanej, będącej celową konstrukcją intelektualną. Przeciwstawiła bezpośredniej ekspresji lirycznego wyznania zasadę wyrażania doznań i refleksji przez poetyckie ekwiwalenty i pseudonimy. Szczególną rolę wyznaczyła metaforze opartej na odległych skojarzeniach pojęciowych, dynamizacji i kondensacji stylu, zróżnicowanemu funkcjonalnie rytmowi oraz oddalonym rymom.
§ odcinając się od tradycji młodopolskiej, program miał na celu odwoływanie się w twórczości artystycznej do związków z XX-wieczną cywilizacją urbanistyczno-techniczną. Awangarda Krakowska przeciwstawiała się także tradycjom reprezentowanym współcześnie przez ekspresjonizm, futuryzm i grupę Skamandra.
§ Zwrotnica. Kierunek: sztuka teraźniejszości, czasopismo literacko-artystyczne wydawane nieregularnie w Krakowie 1922-1923 i 1926-1927. Redaktorem i wydawcą był głośny twórca tzw. pierwszej (krakowskiej) Awangardy T. Peiper, autor programowych artykułów, np. Miasto, masa, maszyna.
§ Współpracowali z nim futuryści i formiści, a także awangardowi artyści. Pismo przywiązywało dużą wagę do nowoczesnych rozwiązań graficznych, zbliżonych do konstruktywizmu. Publicystykę z łamów Z. Peiper opublikował w głośnym zbiorze Tędy (1930).
§ Grupa skupiona wokół Tadeusza Peipera i pisma "Zwrotnica"; należeli do niej Julian Przyboś, Jan Parandowski, Adam Ważyk;
§ Głosili związek literatury z teraźniejszością, w odróżnieniu od futurystów, ale podobnie do futurystów ma współbrzmieć z nowoczesnością, cywilizacją, techniką i rozwojem miast (hasło 3*M: "Miasto, Masa, Maszyna" Tadeusza Peipera); obserwowanie ludzi miast wtłoczonych w machinę codzienności, stąd należy brać źródło dla nowych ideałów; sztuka ta ma służyć ludziom żyjącym w miastach do czytania po pracy i ma dawać im siłę i zachętę do dalszych wysiłków;
§ Ostro przeciwstawiali się tradycjom romantycznym, zwłaszcza jej uczuciowości, opisywaniu stanu duszy; poezja ma za zadanie streszczać świat a nie pokazywać wnętrze poety; także odrzucali natchnienie, gdyż poezja miała być efektem świadomej pracy intelektualnej, rzemiosłem podległym rygorom i dyscyplinie; także zaproponowano nowy typ metafory, który nie miał ozdabiając oddawać rzeczywistość, tylko kreować rzeczywistość czysto poetycką; jest też rezygnacja z bliskich, regularnych rymów na rzecz bardziej oddalonych od siebie; dużą uwagę zwracano na układ typograficzny wiersza, który także miał wymowę artystyczną;
§ Podobnie jak futuryzm szybko ruch ten zamiera
§ Przyboś wierny zasadom awangardy, często i gęsto z jej zasad korzysta, jest swoistym przełożeniem założeń Peipera na język poezji; Pierwsze jego wiersze charakteryzują się fascynacją świadomym wysiłkiem twórczym, przekształcaniem bezkształtnej masy na coś konkretnego; prezentuje nam głównie nadludzki często wysiłek robotników i rzemieślników nad materią (metaforyzacja ciężkiej pracy poety) - "Cieśle", którzy ciężko pracują nad formą idealną - kulą; Jest także zachwyt nad cywilizacją, myślą ludzką, która umożliwiła powstanie miast ("Dachy"), chociaż odbywa się to w trudzie i znoju (powstaje jak człowiek);
Awangarda I zwana również "Krakowską".
§ Grupa literacka utworzona w latach 1922-1927 przy krakowskim czasopiśmie "Zwrotnica". Grupie przewodził Tadeusz Peiper - główny teoretyk i twórca programu.
§ Podstawą była twórczość opozycyjna wobec wzorców będących spadkiem po romantyzmie i Młodej Polsce. Jedną z podstawowych zasad działania ruchów awangardowych XX w. było dążenie do zamknięcia nowej wizji poezji w wyraźnym programie. Poeci awangardowi szukali teoretycznego uzasadnienia swojego działania twórczego. Wychodzili z założenia, że tworzenie nie jest dziełem przypadkowym, ale wyrazem pewnych przekonań, które da się przedstawić w formie jasno sformułowanych zasad. Stąd na początku XX w. pojawiło się wiele manifestów artystycznych, w których twórcy przedstawiali nową wizję poezji. Prawie każdy ruch awangardowy uważał niemal za swój obowiązek opublikowanie manifestu. Ta zasada nie była obca także polskim awangardystom. Tadeusz Peiper, twórca tzw. Awangardy Krakowskiej, ogłosił w 1922 r. manifest "Miasto. Masa. Maszyna", w którym pisał o założeniach nowej poezji. Byli jednak jedynym nowatorskim polskim ruchem artystycznym, który opracował swój system poetycki w szczegółach.
§ Przedstawiciele
1. Julian Przyboś
2. Jan Brzękowski
3. Jalu Kurek
4. Tadeusz Peiper
5. Adam Ważyk
§ Główne założenia
- tzw. kult 3 x M ("Miasto, Masa, Maszyna") - kult współczesnej cywilizacji
- artysta jako architekt-budowniczy zdań
- ekwiwalentyzacja uczuć - prezentowanie obrazu będącego ekwiwalentem uczuć
- metafora jako środek wyrażania i tworzenia nowej, poetyckiej rzeczywistości
- zbliżenie rytmu poezji do rytmu prozy; ekonomiczność języka poetyckiego
- używanie skrótów myślowych i skondensowanej (spiętrzonej) metafory
- zajmowanie się teraźniejszością; kult nowości;
- emocjonalna powściągliwość (antysentymentalizm); intelektualna dyscyplina; precyzyjna budowa wiersza, zwięzłość
1
karolina.s1604