Ustrój: dziedziczna monarchia konstytucyjna.
System gabinetowo – parlamentarny jest charakterystyczny dla Wielkiej Brytanii i jest odmianą systemu parlamentarnego. W tym systemie wyraźnie zaznacza się przewaga gabinetu nad parlamentem. Z systemem tym spotykamy się w Wielkiej Brytanii. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej to państwo unitarne o szerokiej autonomii części składowych: Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej.
Warto wspomnieć, że w Wielkiej Brytanii obowiązuje system dwupartyjny. Na scenie politycznej można zauważyć kilka ugrupowań, ale tak naprawdę poważną grę polityczną toczą ze sobą 2 najsilniejsze. Są to: Partia Pracy (ang. Labour Party) i Partia Konserwatywna (ang. Conservative Party). Z pozostałych, dostrzegalnych na scenie politycznej, warto wymienić jeszcze Liberalnych Demokratów oraz Partię Liberalną. System ten jest możliwy dzięki obowiązującemu w Anglii systemowi jednomandatowych okręgów wyborczych, który skutecznie eliminuje drobniejsze partie.
Największe partie Wielkiej Brytanii:
- Partia Pracy;
- Partia Konserwatywna;
- Liberalni Demokraci;
- Szkocka Partia Narodowa;
- Walijska Partia Narodowa.
Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu.
Izba Lordów (House of Lords, Upper House) to izba wyższa, złożona z 1222 członków:
- parów dziedzicznych;
- parów dożywotnich;
- 26 lordów duchownych;
- 26 lordów z powołania.
Władza:
wykonawcza należy do monarchy i gabinetu. Elżbieta II, z dynastii saskiej wywodzącej się od Wilhelma Zdobywcy, słynnego ze zwycięstwa pod Hastings w 1066 roku włada Wielka Brytanią od 1952 roku W kwestii dziedziczenia tronu to w Wielkiej Brytanii obowiązuje system kognatyczny. System polega na tym, że synowie suwerena i ich potomkowie mają pierwszeństwo dziedziczenia tronu. W przypadku braku męskiego potomka następstwo tronu przechodzi na córki, a nie na braci suwerena. Córka, która odziedziczyła tron, staje się panującą królową i przynależą jej uprawnienia do korony dokładnie takie same jak królowi. Natomiast jej małżonkowi nie przysługują żadne specjalne tytuły czy uprawnienia. Jednak w praktyce może być on obdarzony honorami nadanymi przez królową w imieniu korony oraz może on pełnić ważną i czynną rolę w życiu państwa. Monarcha formalnie stoi na czele władzy wykonawczej, jest również jednym z organów brytyjskiej legislatywy.Można tu przytoczyć maksymę, która dobitnie odzwierciedla panujące w Wielkiej Brytanii stosunki, a mianowicie: król panuje, ale rząd rządzi. Cała rzeczywista władza znajduje się jednak w rękach parlamentu, gabinetu oraz sądów. W rękach monarchy pozostały pewne uprawnienia tzw. prerogatywy królewskie, o całkowicie reprezentacyjno - fasadowym znaczeniu. Dla przykładu można tu nadmienić, iż (…) król jest zwierzchnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych, ma prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju, może zwoływać i rozwiązywać parlament, ma prawo sankcji ustaw, oraz prawo łaski, ponadto mianuje wszystkich wyższych urzędników (w tym członków rządu).(…). Pamiętajmy jednak o kolejnej ogólnej zasadzie, która wymaga podpisu (kontrasygnaty) odpowiedniego ministra przy decyzjach podejmowanych przez monarchę. Pamiętajmy jednak, iż władca jest dokładnie zorientowany w wydarzeniach politycznych, i biegu zdarzeń parlamentarnych, gdyż regularnie uzyskuje sprawozdania z prac tego organu oraz co tydzień udziela audiencji szefowi rządu.*Rząd Wielkiej Brytanii nigdy nie zbiera się w pełnym składzie, ponosi jednak polityczną odpowiedzialność przed Izbą Gmin.
*Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną. W państwie tym nie istnieje konwencjonalnie pojęta konstytucja pisana (czyli konstytucja w sensie formalnym) jak na przykład ma to miejsce w Polsce. Zamiast jednego dokumentu istnieje szereg norm, zasad i reguł zwanych konwenansami konstytucyjnymi (czyli konstytucja w sensie materialnym). Wszystkie te normy powstały drogą ewolucji wraz z rozwojem i trwaniem w czasie Wielkiej Brytanii. Można powiedzieć, że źródłami prawa konstytucyjnego w Wielkiej Brytanii są:
prawo stanowione,
prawo precedensowe,
konwenanse konstytucyjne,
dzieła, traktaty i podręczniki prawnicze,
Parlament.
Parlament w Wielkiej Brytanii złożony jest z trzech części:
* izby niższej parlamentu zwanej Izbą Gmin
* izby wyższej parlamentu zwanej Izbą Lordów
*monarchy.Ten ostatni posiada prawo zwoływania parlamentu na sesje, jednakże za kontrasygnatą oraz na wniosek szefa rządu. Poza tym, władca jest tym, który otwiera i zamyka sesje, gdyż parlament pracuje w trybie sesyjnym. Prace parlamentarne trwają przez cały tydzień, zwykle w godzinach popołudniowych (od około 14.30), do późnych godzin nocnych ( godzina 22 lub później). Jedynie w piątki rozkład ten się zmienia, godziny pracy: 9.30 do ok. 15.30. Sobota i niedziela przeznaczona jest głównie na spotkania z wyborcami, a przedpołudnia w ciągu tygodnia na pracę w komisjach oraz frakcjach.
W gestii parlamentu leży:
*Władza ustawodawcza. Teoretycznie, wszystkie trzy człony parlamentu muszą zgodzić się na wprowadzenie nowego prawa; przy czym udział króla w pracach parlamentu dawno już wyszedł z użycia, natomiast Izba Lordów posiada jedynie prawo weta zawieszającego, które w dodatku nie ma zastosowania przy uchwalaniu budżetu.
*Nadzór nad pracą rządu. Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzorują prace rządu poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji. Dzięki tym procedurom, gabinet jest zmuszony do udzielania społeczeństwu wyjaśnień na temat prowadzonej polityki.
*Kontrola finansów państwa. Ustalanie podatków oraz stanowienie budżetu należy do obowiązków Izby Gmin.
*Obrona praw jednostki. Każdy obywatel, który czuje, że został potraktowany niesprawiedliwie może zwrócić się o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin, który – o ile uzna to za wskazane – powinien zbadać sprawę i pomóc w rozwiązaniu problemu.
*Wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej. W obydwu Izbach działają specjalne komisje których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem ich jako praw. Parlament wprowadza również niezbędne zmiany w przepisach prawnych dostosowując je do wymogów prawa europejskiego.
*Dyskusja nad aktualnymi problemami. Obydwie izby Parlamentu debatują nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa brytyjskiego oraz nad ważnymi wydarzeniami międzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju debat nie jest niczym ograniczona.
Izba Gmin
Liczy obecnie 659 członków wybieranych w wyborach powszechnych wg ordynacji większościowej w jednomandatowych okręgach wyborczych (529 w Anglii, 72 w Szkocji, 40 w Walii i 18 w Irlandii Płn.). Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18 lat, a bierne - 21 lat. Okres pełnomocnictw (nie kadencji) może trwać maksymalnie pięć lat. Istnieją pewne ograniczenia dotyczące zasiadania w Izbie Gmin, zakaz sprawowania mandatu dotyczy m.in. urzędników służby cywilnej, pracowników sił zbrojnych czy policjantów
Izba Lordów
Składa się z dziedzicznych i dożywotnich lecz niedziedzicznych lordów, z lordów duchownych oraz z lordów prawa. W 2003 roku prawo zasiadania w Izbie miało 691 członków z tego 547 lordów dożywotnich, 26 lordów duchownych (biskupów oraz arcybiskupów anglikańskich), 27 lordów prawa i 91 lordów dziedzicznych.[4] Do tego należy jeszcze dodać pięcioro przedstawicieli rodziny królewskiej, a mianowicie książęta Walii, Edynburgu, Gloucaster, Yorku i Kentu. Jak więc łatwo zauważyć, członkami wyższej izby parlamentu brytyjskiego są osoby o posiadające tytuły szlacheckie. Władny przyznawania tytułów jest król, a może on wybierać spośród takich godności jak np. hrabia, książę, markiz czy baron. Lordowie dziedziczni wyznaczają ze swojego kręgu tych, którzy będą pełnić jakieś funkcje (tzw. lordowie funkcjonalni) oraz tzw. niefunkcyjnych. Pamiętajmy, że w Izbie Lordów dziedziczny jest tylko tytuł, jednakże nie dotyczy to miejsca.
Lordami dożywotnimi według prawa wprowadzonego w latach 50tych XX wieku, mają szansę zostać ci, którzy w jakiś wyjątkowy sposób się wyróżniają lub są wyjątkowo zasłużeni. Funkcję przewodniczącego tej izby pełni Lord Kanclerz. W strukturze Izby Lordów znajdują się różnego rodzaju komisje zwykłe jak i specjalne (np. Komisja do spraw Nauki i Techniki)
Siedzibą parlamentu brytyjskiego jest Westminster; monumentalny dziewiętnastowieczny budynek, wzniesiony w stylu neogotyckim.
Rząd oraz gabinet.
W ustroju Wielkiej Brytanii mamy do czynienia z dwoma ciałami politycznymi, które należałoby odróżniać. Pierwszym z nich jest rząd, w którego skład wchodzą ministrowie będący uprzednio powołanymi bądź przez premiera bądź przez władcę. Jest ich obecnie około 100. Drugim ciałem jest tzw. gabinet, ciało znacznie mniejsze objętościowo od rządu i będące właściwym ośrodkiem władzy. Jego członkowie zbierają się na posiedzeniach.
Rząd dzieli się na senior ministers (ministrowie właściwi lub ministrowie Korony), kierujących pracą poszczególnych resortów, oraz podporządkowanych im junior ministers (ministrowie młodsi), zadaniem których jest przede wszystkim zapewnianie łączności pomiędzy rządem a Izbą Gmin. Rząd w całości ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed Izbami.
danusia_14