Część III.docx

Część III

91. Krzywa Philipsa jako teoria inflacji.
Philips zauważył, że jeśli rosły ceny to bezrobocie malało, tzn. im mniejsza inflacja tym większe bezrobocie. Jeśli się da ludziom pieniądze to ludzie nie będą bezrobotni, ale wzrośnie inflacja. Jeśli ludziom zabierze się pieniądze, inflacja zmaleje ale wzrośnie bezrobocie.
A - krzywa Philipsa,
B - krzywa Philipsa wg neomonetarystycznej interpretacji,
A.W. Philips dokonał analizy związków między zmianami płac, cen a zmianami bezrobocia w UK na przestrzeni około 100 lat i przedstawił w formie krzywej relacje miedzy tymi wielkościami.
Na osi odciętych - poziom bezrobocia, wyrażany procentem udziału bezrobotnych w ogólnej liczbie siły roboczej. Na osi rzędnych - zmiany płac nominalnych i cen. Natomiast skala po lewej określa przeciętny procent zmian cen, a po prawej przeciętny równy procent zmian płac nominalnych za godzinę pracy. Założył, że przeciętny wzrost wydajności pracy wynosi 3%.
Przy wzroście płac z 5 do 7 bezrobocie spada. Z 5 na 2 inflacja - ceny wzrastają do 4. Bezrobocie w nieskończenie zmniejszać się nie może. Dalszy wzrost płac, powoduje, że będzie rosła inflacja, a bezrobocie będzie stało. Jest to korzystne dla pewnego momentu. Maleje bezrobocie - to ceny rosną ( i na odwrót).
Przy stanie bliskim pełnego zatrudnienia pojawiłaby się „prawdziwa” inflacja. Ta interpretacja krzywej Philipsa nasuwa wniosek iż pogodzenie stabilnych cen i pełnego zatrudnienia jest czystą utopią. Na koniec można powiedzieć, że:
Krzyw Philipsa pokazuje, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybierać między wyższą inflacją, a niższym bezrobociem lub niższą inflacją, a tym samym i wyższym bezrobociem.

92. Neomonetarystyczna interpretacja krzywej Philipsa.
Neomonetaryści twierdzą, że zmiany ilości pieniądza (np. poprzez płace), decydują o zmianach nominalnego dochodu i cen, ale nie mają wpływu na zmiany realnych wielkości makroekonomicznych jak produkcja i zatrudnienie.
Krzywa Philipsa w długim okresie czasu w swej początkowej postaci nie sprawdza się, ponieważ poprzez zwiększanie dochodów, będą wzrastały ceny, będzie rosła inflacja, ale bezrobocie będzie stałe. Ponieważ dla każdego kraju jak twierdzi B. Friedman istnieje naturalna stopa bezrobocia ludzi, którzy nie podejmą pracy zarobkowej z różnych przyczyn.

Ułomność rozumowania Philipsa polega na założeniu, że liczą się płace nominalne, a nie realne oraz na zignorowaniu mechanizmu oczekiwań inflacyjnych ze strony pracodawców i przedsiębiorców. Współcześni monetaryści sądzą, że jakiekolwiek próby stymulowania popytu za pośrednictwem powiększania ilości pieniądza w obiegu wywołuje jedynie wzrost inflacji, podczas gdy bezrobocie nadal będzie wahać się wokół swej stopy naturalnej.

93. Przyczyny i skutki inflacji.
Przyczyny inflacji
Inflacja nie ma jednej przyczyny, jest następstwem współzależności wielu zjawisk ekonomiczno - społecznych, zachodzących we współczesnych gospodarkach. Przyczyną i początkiem ogniwa łańcucha skutkowo -przyczynowego jest struktura środków produkcji, która rodzi konflikt na tle podziału wytworzonego dochodu. Przejawy konfliktu widoczne są na wielu obszarach polityki gospodarczej, gdzie rodzą się dalsze przyczyny inflacji.
1) pierwsza przyczyna - stosunki pieniężno - kredytowe:
n niedostosowanie emisji pieniądza i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarowania,
n „miękkie” kredytowanie inwestycji rozwojowych, (ograniczony przymus zwrotności),
n nieprzestrzeganie dyscypliny finansowej przedsiębiorstw,
2) druga przyczyna - sfera niedostatków polityki alokacyjnej, czyli niedostosowanie struktury rzeczowej gospodarki do rozmiaru i struktury popytu pieniężnego, a więc:
n nie odpowiadająca realiom rynkowym polityka cen,
n subiektywizm ocen rządowych w zakresie polityki dochodu, płac i świadczeń socjalnych,
n uleganie nadmiernym roszczeniom związków zawodowych w zakresie rewindykacji płacowych,
n nadmiernie statycznie polityka państwa,
3) trzecia przyczyna - niedostatki działań makroekonomicznych na rzecz redukcji kosztów wytwarzania, w tym polityce płacowej, działanie inflacjogenne od strony kosztów:
n spadek wydajności pracy (wzrost jednostkowy kosztów produkcji),
n nadmierne stawki amortyzacyjne,
n nakłady na postęp naukowo - techniczny (nie obniżają jednostkowego kosztu produkcji),
4) czwarta przyczyna - polityka zewnętrzna (zagraniczna) państwa:
n niekorzystny układ warunków wymiany towarowej z zagranicą (malejąca relacja cen eksportu do importu),
n obniżenie kursu w wymianie handlowej (dewaluacja) - prowadzi do wzrostu cen krajowych,
5) piąta przyczyna - wpływ inflacji światowej, wyraża się on przenoszeniem rosnących cen na rynku światowym na rynek krajowy,

Skutki inflacji
Należy rozpatrywać z dwóch stron:
W warunkach braku oczekiwań inflacyjnych ze strony społeczeństwa (tzw. inflacja nieantycypowana) i przy występowaniu tego rodzaju oczekiwań (inflacja antycypowana). W sytuacji braku oczekiwań, wzrost cen powoduje przepływ dochodu od posiadaczy stałych dochodów do przedsiębiorców sprzedających swe towary po wyższych cenach. Przy stałych płacach inflacja przynosi wzrost zysków przedsiębiorców i pewien wzrost dochodów państwa za pośrednictwem systemu podatkowego. Korzystne warunki dla przyspieszenia wzrostu gospodarczego, ale wzrost cen wpływa na pogorszenie wymiany zagranicznej państwa, pojawia się deficyt w obrotach handlowych, w następstwie czego występuje spadek kursu waluty, a więc konieczność jej dewaluacji, co wzmaga napięcia inflacyjne.
Inflacja nieantycypowana szybko przekształca się w inflację oczekiwaną przez społeczeństwo (antycypowaną), gdzie wzrost płac jest czynnikiem wzrostu cen. Zabezpieczenia przed skutkami wzrostu cen, poprzez klauzule w zbiorowych układach pracy. Nieprawdziwa jest więc teza, że każda inflacja zjada dochody realne i powoduje rosnące zubożenie społeczeństwa. Dochody bowiem nie zawsze ulegają erozji w wyniku inflacji, ze względu na zabezpieczenia przed spadkiem wartości realnych. Inflacja nie zawsze musi dezorganizować produkcję i hamować wzrost gospodarczy (o ile nie przekształca się w hiperinflację). Wysoka zmienność stopy inflacji utrudnia przewidywanie skutków, a tym samym zabezpieczenie przed następstwami inflacji.

94. Przedsięwzięcia antyinflacyjne.
Inflację skutecznie zwalczać może tylko państwo, bo tylko państwo może reprezentować interes całego społeczeństwa, dysponując odpowiednimi narzędziami i środkami. Wymienię najważniejsze:
I. polityka finansowa.
Jej cel to pokrycie wydatków budżetowych dochodami. Podatki powinny być płacone z utargów, bądź dochodów ludności, a nie z kredytu. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy o ile nie daje się on zamienić na inwestycje produkcyjne ludności. Pokrywanie deficytu budżetowego kredytem bankowym z emisji lub kreacji pieniądza wywołuje skutki inflacji. Odnosi się to także do budżetów terenowych. Ważna jest wstrzemięźliwość resortu finansów w wydatkach.
II. Polityka pieniężno-kredytowa.
Wymogowi realności musi być podporządkowana emisja i kreacja pieniądza. Kredyt może być tylko zwrotny. Inwestycje finansowe przeprowadzane ze środków budżetu państwa, ograniczyć należy do obiektów infrastruktury gospodarczej i społecznej (szkoły, instytucje). Budżet musi się zadowolić podatkami rezygnując ze ściągania od przedsiębiorstw amortyzacji i wpłat z zysku. Warunkiem skuteczności opisywanej wyżej polityki jest zachowanie proporcji pomiędzy strumieniem środków pieniężnych, a dostępnym zasobem dóbr inwestycyjnych i siły roboczej.
III. W walce z inflacją ważną rolę pełni grupa instrumentów uruchamiająca rozmaite działania drenażowe na rynku, należą do nich:
Przedsięwzięcia uruchamiające dług publiczny tj. pożyczki państwowe, obligacje nastawione na ściąganie gotówki od ludności. Banki oferują korzystne warunki lokat długoterminowych. Najbardziej drastycznym przedsięwzięciem drenażowym jest próba anulowania części lub całości obiegu pieniężnego w drodze wymiany pieniężnej. Innym przejawem drenażowym jest ograniczenie za pośrednictwem podatków i opłat możliwości akumulacji w przedsiębiorstwach. Najbardziej skuteczną w walce z inflacją lecz przedsięwzięciem długotrwałym jest zmiana struktury gospodarki. Chodzi o to, by jak najszybciej zwiększyć na rynkach udział dóbr finalnych, a ograniczyć produkcję słabo powiązaną z finalnym przeznaczeniem, aczkolwiek wysoko pracochłonną. Zmiana struktury na bardziej konsumpcyjną.
Gdy państwo ma dług zagraniczny, przedsięwzięciem antyinflacyjnym będzie zmniejszenie barier celnych.

95. Monetaryzm i aktywna polityka fiskalna jako nie alternatywne opcje strategii gospodarowania.
Polityka monetarna - służy regulowaniu podaży pieniądza oraz kształtowaniu warunków
na jakich kapitały pieniądze mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności.
Polityka fiskalna - to regulowanie popytu przez wydatki i dochody budżetu.
Te obydwie polityki różnią się między sobą głównie kierunkiem oddziaływania pomimo iż bazują na tych samym narzędziu jakim jest pieniądz. Monetaryści mawiają ,że decydujący wpływ na wzrost i funkcjonowanie gospodarki mają zmiany ilości pieniądza i warunki jego dostępności. Fiskaliści natomiast twierdzą ,że decydującym czynnikiem są wydatki i dochody
budżetu.
Polityka fiskalna i monetarna nie są możliwościami wzajemnie alternatywnymi. Nie ma bowiem takiej gospodarki , która posługiwałaby się tylko narzędziami monetarnymi bądź takiej ,która wyłącznie opierałaby się na narzędziach fiskalnych. W praktyce stosowane są łącznie.

96. Luka recesyjna i luka inflacyjna a restryktywna i ekspansywna polityka fiskalna.
Luka recesyjna pojawia się wtedy, gdy równowaga miedzy zagregowanym popytem i podażą występuje na poziomie niższym niż wynikającym z wielkości produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu.
Miarą luki recesyjnej jest wielkość o jaką zagregowany popyt jest mniejszy od wielkości popytu równoważącego wielkość produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu.

1 - krzywa zagregowanego popytu przed wzrostem zakupów rządowych,
2 - krzywa zagregowanego popytu po wzroście zakupów rządowych,
3 - krzywa równowagi między produktem narodowym, a zagregowanym popytem,
Punkt C odzwierciedla równowagę między zagregowanym popytem, a zagregowaną podażą w sytuacji, gdy produkt narodowy A jest mniejszy od produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu B, a zarazem występuje bezrobocie większe od naturalnego. Miarą luki recesyjnej jest odległość między punktami D i E. W tej sytuacji wskazane jest aby rząd zwiększył zakupy dóbr i usług o wielkość wyznaczoną luką recesyjną, co powinno pociągnąć za sobą wzrost dochodu narodowego z pkt. A do B.
Jeśli w naszym przykładzie wzrost zakupów rządowych o lukę recesyjną wyniesie 50 mld zł, powinno to wywołać wzrost produktu narodowego o 100 mld złotych. Związane to jest z teorią mnożnika inwestycyjnego i akceleratora. Lukę recesyjną można likwidować wykorzystując efekty mnożnikowe.
Przy omawianiu likwidacji luki recesyjnej, efektów mnożnikowych i stabilizacyjnej funkcji polityki fiskalnej szczególną rolę odgrywają inwestycje autonomiczne. Są to takie przedsięwzięcia, które mogą być podejmowane niezależnie od aktualnego stanu aktywności gospodarczej i aktualnego poziomu popytu. Chodzi tu np. o budowę dróg. Zgodnie z ideą mnożnika inwestycyjnego popyt wzrośnie nie tylko o wartość nakładów przeznaczonych na budowę dróg, lecz także o wartość płac pracowników zatrudnionych przy tych inwestycjach autonomicznych, o wartość dochodów ludzi w innych gałęziach przemysłowych potrzebnych do realizacji przedsięwzięcia.
Wzrost popytu spowodowany inwestycjami autonomicznymi i efektami mnożnikowymi prowadzi do pojawienia się inwestycji indukowanych, uzależnionych od stanu aktywności gospodarczej i wielkości popytu, natomiast akcelerator wzmacnia wielkość inwestycji indukowanych. Zgodnie z ideą akceleracji wzrost popytu konsumpcyjnego pociąga za sobą więcej niż proporcjonalny wzrost inwestycji. W wypadku spadku popytu konsumpcyjnego i popytu globalnego, akcelerator działa w kierunku ograniczenia inwestycji indukowanych tym silniej im większy spadek popytu.
Pojawienie się luki recesyjnej oznacza, że państwo powinno prowadzić politykę aktywizacji życia gospodarczego. Luka inflacyjna stanowi natomiast wskazówkę dla celowości polityki restrykcyjnej.
Luka inflacyjna oznacza, że w punkcie wyznaczonym wielkością produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu zagregowany popyt jest większy od wielkości tegoż produktu. Nadmiar popytu w stosunku do podaży prowadzi do inflacyjnego wzrostu cen. Chcąc zlikwidować lukę inflacyjną państwo powinno zmniejszyć swoje wydatki i możliwie najwięcej zwiększyć swoje przychody.

1 - krzywa zagregowanego popytu przed zmniejszeniem zakupów rządowych,
2 - krzywa zagregowanego popytu po zmniejszeniu zakupów rządowych
3 - krzywa równowagi między produktem narodowym a zagregowanym popytem,
A - produkt narodowy przy pełnym zatrudnieniu,
BC - miara luki inflacyjnej,
Polityka fiskalna jest bardziej skuteczna jako narzędzie zwalczania zjawisk recesyjnych, niż jako sposób chronienia gospodarki przed przegrzaniem koniunktury. Ponieważ łatwiej jest zwiększać wydatki budżetowy walcząc z recesją niż ograniczać je walcząc z inflacją oraz łatwiej jest zmniejszać podatki napędzając koniunkturę zwiększać podatki ograniczając podaż pieniądza, a przez to zmniejszać inflację.
Przedstawić działanie mnożnika inwestycyjnego i akceleratora.
Mnożnik inwestycyjny decyduje o tym, o ile wzrośnie produkt narodowy, jeśli inwestycje wzrosną o jednostkę:

Przyrost produktu narodowego = mnożnik inwestycyjny * przyrost inwestycji.
Sam mnożnik inwestycyjny przedstawia się następująco:

MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji,
DC - przyrost konsumpcji,
DY - przyrost produktu narodowego
Wielkość mnożnika inwestycyjnego jest tym większa, im większa krańcowa skłonność do konsumpcji i im, zarazem mniejsza krańcowa skłonność do oszczędzania:

DS - przyrost oszczędności,
Warunkiem działania mnożnika inwestycyjnego jest istnienie nie wykorzystanych rezerw produkcyjnych i zasobów siły roboczej. Mnożnik inwestycyjny może działać w kierunku zwiększania produktu narodowego jak i w kierunku jego zmniejszania. Zauważmy, że aby otrzymać stałe wyniki w działaniu mnożnika wymagane jest stałe inwestowanie, a nie jednorazowy zastrzyk inwestycji.
Akcelerator.
Zgodnie z zasadą akceleracji (idea przyspieszania) wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje bardziej niż proporcjonalny wzrost inwestycji.

97. Związek polityki monetarnej i fiskalnej z kształtowaniem się ekonomicznych warunków gospodarowania.

Te dwa rodzaje polityk można uprawiać w sposób defensywny i ekspansywny.
Ekspansywna polityka monetarna- z roku na rok rosną ceny: krajowe i eksportowe, środki produkcji. Natomiast spada realna stopa procentowa - powoduje to ożywienie produkcji.
Rosną dochody oraz ceny i inwestycje.
Defensywna polityka monetarna - z roku na rok spadają ceny : krajowe, exportowe, środki
produkcji. Natomiast rośnie realna stopa procentowa - tworzą się warunki depresji.
Państwo powinno wspierać tam gdzie rynek nie jest w stanie tego zrobić np. ochraniać
zasoby , produkcję rodzinną przed konkurencją zagraniczną, dotować do celów niezyskownych np. ochrona środowiska .Do tej ochrony potrzebne są pieniądze ponieważ chroni przez
wydatki , a żeby można było wydawać muszą być dochody.
Ekspansywna polityka fiskalna - rosną ceny krajowe ,środki produkcji ,inwestycje i stopa
procentowa, spadają zaś ceny exportowe. Rosną ceny krajowe ,środki produkcji ,inwestycje i stopa procentowa, spadają zaś ceny exportowe.
Defensywna polityka fiskalna - spadają ceny krajowe, środki produkcji i stopa procentowa,
rosną zaś ceny eksportowe.

98. Pasywna polityka fiskalna i automatyczne stabilizatory w gospodarce.
Pasywna polityka fiskalna to polityka gdzie rząd jest nieczynny w ustanawianiu wysokości progów podatkowych, ceł, podatków, zasiłków dla bezrobotnych, czyli jest to dostosowanie się przychodów budżetu do istniejącej sytuacji gospodarczej i działają automatyczne stabilizatory (regulatory) gospodarki, są to narzędzia polityki fiskalnej które reagują na zmiany aktywności gospodarczej bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących ich użycia. Najważniejsze automatyczne stabilizatory to podatki po stronie wpływów budżetowych oraz zapomogi dla bezrobotnych, po stronie wydatków budżetowych.
Zaletą automatycznych stabilizatorów gospodarki jest to, że działają one natychmiast, ale nie wysyłają bodźców dla zmiany istniejącej sytuacji ekonomicznej i są nieskuteczne wobec problemów natury strukturalnej. Automatyczny stabilizator gospodarki - podatki - jego działanie wyraża się w tym, że w czasie recesji maleją wpływy do budżetu powodując powstanie większego lub mniejszego deficytu budżetowego, a w czasie ożywienia gospodarki rosną wpływy do budżetu, ograniczając możliwości dochodowe producentów i konsumentów.

Np. Mamy taką stopę podatkową:

biedni 10% do 50 mln
bogatsi 20% od 50 do 100 mln
... 30% od 101 do 200 mln
40% od 201 do 300 mln
50% powyżej 300 mln

W przykładowej firmie mającej dochód 305 mln zł. - płaci firma 50% podatek wynoszący: 152,5 mln zł. Zostaje jej 152,5 mln zł.
Z chwilą kryzysu dochody tej firmy gwałtownie zmalały, aż do poziomu 200 mln zł. Firma płaci teraz podatek 30%, czyli 60 mln zł. Zostaje jej 140 mln zł. Różnica w dochodach przed i po kryzysie wynosi: 12,5 mln zł. Czyli firmie pozostaje niewiele mniej - zadziałał automat.
W momencie gdy skończył się kryzys - firmie zwiększają się dochody - ale sama stwierdza, że nie opłaca się tak rozbudowywać bo zapłaci większy podatek - znów zadziała automatyczny stabilizator gospodarki.

99. Na czym polega aktywna polityka fiskalna i co to są nieautomatyczne stabilizatory gospodarki.
Aktywna polityka fiskalna to polityka wymagająca zaangażowania rządu, gdzie występują ciągłe zmiany wysokości podatków, ceł, progów podatkowych, zasiłków dla bezrobotnych itp. Aktywna polityka fiskalna tak stara się kształtować rzeczywistość, że stymuluje zjawiska pożądane jak np. wzrost gospodarczy, a stara się niwelować zjawiska niechciane jak np. wzrost bezrobocia. Jest to polityka stanowiąca element interwencjonizmu państwowego, oparta na nieautomatycznych stabilizatorach gospodarki, wśród których poważną rolę odgrywają składniki wydatków budżetowych. Wydatki budżetowe można podzielić na: wydatki tradycyjne, wydatki państwa dobrobytu, wydatki gospodarki mieszanej.
Wydatki tradycyjne związane są z pewnymi podstawowymi funkcjami państwa jako organizacji społecznej i politycznej. (Są to wydatki na obronę narodową, porządek publiczny, czyste dobra publiczne - taki jakie nikt z obywateli nie może być pozbawiony),
Wydatki państwa dobrobytu zwanego też niekiedy państwem opiekuńczym, to w znacznej mierze transfery w postaci rent i emerytur, zasiłków chorobowych, stypendiów, zasiłków dla bezrobotnych, obejmujących także ludzi pełnosprawnych i będących w wieku produkcyjnym. Daleko posunięci zwolennicy gospodarczego liberalizmu skłonni są traktować wzrost wydatków państwa opiekuńczego za element osłabiający aktywność gospodarczą.
Wydatki gospodarki mieszanej, to np. subsydia oraz niektóre inwestycje infrastrukturalne. Powstają jako konsekwencja włączenia się państwa do gospodarki.
Nieautomatyczny stabilizator gospodarki to także zmiany w wielkości obciążeń podatkowych - wymagają od państwa każdorazowo podjęcia decyzji.

100. Źródła finansowania deficytu budżetowego w polityce gospodarczej (od strony monetarnej i fiskalnej).

Zwiększenie liczby wydatków z budżetu państwa powoduje, że zjawiskiem typowym dla wielu gospodarek rynkowych stał się deficyt budżetowy. Oznacza to, że wpływy budżetowe osiągane w pierwszej kolejności z podatków są mniejsze niż planowane wydatki obejmujące zarówno zakupy dóbr i usług, jak i transfery.

Deficyt budżetowy przy pełnym zatrudnieniu, zwany też deficytem strukturalnym to taka wielkość deficytu w jakim znajdowała by się gospodarka przy pełnym zatrudnieniu.
Politykę fiskalną dzielimy między innymi na ekspansywną w momencie recesji, gdzie głównym zadaniem jest ożywienie gospodarki, dokonywanie wzmożonych zakupów rządowych, zmniejszanie bezrobocia. Kończy się to z reguły deficytem czyli brakiem pieniędzy w budżecie.
Im większy deficyt tym większą rząd prowadził politykę ekspansywną i zwiększył ilość zamówień rządowych.

Finansowanie deficytu budżetowego poprzez sprzedaż papierów wartościowych krajowym podmiotom gospodarczym jest to pożyczenie pieniędzy od innych podmiotów gospodarczych. Państwo sprzedaje papiery wartościowe - głównie obligacje, jako że są to papiery prawie pozbawione ryzyka i dochód z kupna i późniejszej odsprzedaży obligacji wydaje się pewny (pewniejszy niż dochód z akcji emitowanych przez inne podmioty gospodarcze). Na rzecz posiadania obligacji państwowych przemawia również to, że dochód z obligacji państwowych nie podlega opodatkowaniu oraz podlegają one innym przywilejom.
Konsekwencje finansowania deficytu budżetowego po przez sprzedaż papierów wartościowych może być dwojaki:
n w okresie recesji - podmioty gospodarcze wykazują tendencje do oszczędzania, w przypadku pożyczenia pieniędzy przez rząd i zainwestowania ich przyczynia się to zwiększeniu globalnego popytu, przyczynia się to ożywieniu gospodarki,
n w okresie ożywienia gospodarczego - rządowe inwestycje mogą stać się konkurencją dla prywatnych firm chcących podobnie inwestować, dlatego może to się przyczynić do obniżenia tempa wzrostu gospodarczego,

Wydatki budżetowe mogą być większe, mniejsze lub równe przychodom budżetowym. Pierwsza sytuacja oznacza istnienie deficytu budżetowego. W drugim wypadku występuje nadwyżka budżetowa, a sytuacja trzecia wskazuje na istnienie równowagi budżetowej.

101. Istota kwestii agrarnej we współczesnych wysoko rozwiniętych gospodarkach

Kwestia agrarna - problem niedostosowania rolnictwa pod względem jego struktury i jego struktury do istniejącej na zewnątrz sytuacji . Skąd każda próba łagodzenia tych nie dostosowań sprowadza się do zmiany warunków rozwoju rolnictwa , a tym samym gospodarki chłopskiej.
W historii próbowano rozwiązać kwestię agrarną kilkoma metodami .Traktowano ją jako problem niedostosowań strukturalnych.
Wymieńmy tu:
1. kolektywizacja i nacjonalizacja rolnictwa.
2. przekształcenie chłopów w farmerów.
3. kapitalizacja rolnictwa i przekształcanie chłopów w najemnych robotników rolnych.
Żadna z tych reform nie rozwiązała ostatecznie kwestii agrarnej , która przejawia się nadal w kilku formach :
• nienadążanie wzrostu produkcji rolnej za rozwojem całej gospodarki narodowej i wzrostem popytu na żywność.
• niższa niż w reszcie gospodarki wydajność pracy i produkcyjność innych czynników.
• niska elastyczność rolnictwa w zakresie struktury produkcji , jak i metod wytwarzania
• dysparytet (nierówność) dochodów ludności rolniczej do pozarolniczej.
Nie wszystkie z problemów występują jednocześnie .Ich nasilenie zależy od stopnia rozwoju gospodarki jako całości.

Fenomeny gospodarki chłopskiej.
• niemożność adaptowania rolnictwa do reszty gospodarki . Wiąże się to z obowiązującą rośliny fotosyntezą.
• obowiązek nawożenia gleby.
• zmienność natężenia pracy
• ostateczny rezultat pracy rolnika pozostaje wielką niewiadomą.
• praca dla rolnika nie jest zawodem lecz sposobem życia.

102. Strategia dostosowań sektora rolno spożywczego do warunków gospodarki rynkowej.

W rolnictwie rodzinnym istnieje mechanizm przystosowawczy do reguł stosowanej wobec niego polityki . Ten mechanizm nazywany serwo mechanizm adaptacyjny . Polega na tym że jeżeli rosną dochody rolnika to przeznaczane są na :
1. inwestycje produkcyjne oraz przyrost stada i zapasów ( to jest akumulacja )
2. inwestycje nieprodukcyjne oraz pozostałe spożycie ( daleko w tyle )
Jeżeli pogarszają się warunki dochodowe to własność rodzinna jest maksymalnie długo broniona przed dekapitalizacją i to przez wielkie inwestycje.
Poza tym trzeba pokonać bariery:
1. popytowa na żywność
2. opłacalność produkcji
3. przemian strukturalnych

103. Makroekonomiczne przesłanki efektywnej polityki rolnej.

1. Zerwanie z przerzucaniem na rolnictwo kosztów funkcjonowania monopoli środków produkcji
2. Konieczność spadku kosztów zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji i wzrost opłat pracy w sferze poza rolniczej , pozwalający na wzrost popytu na żywność .
3. Rozpoznanie relatywnie wysokich kosztów produkcji oraz niskiej wydajności pracy w rolnictwie .
4. Zerwanie z subwencjonowaniem rozwoju ogólno gospodarczego kraju koszem pogłębiania nadmiernych różnic w rozwoju cywilizacyjnym wsi .
5. uwzględnienie i poszanowanie właściwych gospodarstwom chłopskim reakcji przystosowawczych.

104. Scharakteryzuj obszar międzynarodowych powiązań gospodarczych.

Ogólnie międzynarodowe powiązania gospodarcze można podzielić na:
n handel towarami i usługami (handel zagraniczny),
n przepływy czynników produkcji, kapitału, siły roboczej,, technologii,
Dominującą rolą we wzajemnych obrotach odgrywał i odgrywa nadal handel zagraniczny, jako że wymiana towarów i usług jest mniej kłopotliwa od przepływu czynników wytwórczych. Rządy poszczególnych krajów prowadzą różną politykę zagraniczną. Od totalnej izolacji czyli autarkii poprzez protekcjonizm, aż do wolnego handlu. Stopień zaangażowania danego kraju w wymianie zagranicznej określa przeciętna stopa importu, która zależy od potencjału gospodarczego kraju, jeśli jest to duża gospodarka samowystarczalna przeciętna stopa importu jest niska, dla niewielkich krajów charakterystyczne są wysokie przeciętne stopy importu.

105. Bilans obrotów bieżących i kapitałowych jako składowe bilansu płatniczego

Informacji o wymianie kraju z zagranicą i ostatecznych obrotach finansowych dostarcza nam bilans płatniczy kraju.
Bilans Płatniczy


bilans obrotów bieżących bilans obrotów kapitałowych
n bilans handlowyn bilans usługn bilans procentów i dywident n kapitały krótkoterminowe <1rokn kapitały długoterminowe >1 rok
Bilans płatniczy kraju, to zestawienie wszelkich transakcji gospodarki narodowej z zagranicą w określonym czasie (na ogół jednego roku).
Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący), każda transakcja przynosząca wpływy krajowi jest księgowana jako aktywa (eksport towarów i usług, dywidendy od transakcji zagranicznych, renty i emerytury emigrantów). Natomiast jeśli transakcja związana jest z wydatkiem dewiz na rzecz zagranicy (import, zaplata odsetek za kredyt zagraniczny, nieodpłatna dostawa sprzętu wojskowego dla zagranicy itp.) księgowane jest jako pasywa.
bilans handlowy - zestawienie wartości eksportu i importu towarów,
bilans usług - zestawienie płatności usług miedzy krajem a zagranicą,
bilans procentów i dywident - zestawienie transferów prywatnych jak i rządowych,
Jeżeli wpływy z tytułu bieżących obrotów kapitałowych przeważają nad wydatkami, mówimy wtedy o nadwyżce obrotów bieżących.
Jeżeli wpływy są mniejsze od wydatków, mówimy o deficycie bilansu obrotu bieżącego. Możliwa jest też równowaga bilansu jest to równość między wpływami i wydatkami w bilansie obrotów bieżących.
Bilans kapitałowy, bilans obrotów kapitałowych (rachunek kapitałowy), są to:
n krótkoterminowe zagraniczne lokaty kapitałowe (państwowe i prywatne) tzn. zobowiązania i należności w postaci zagranicznych papierów wartościowych, kredytów handlowych, wkładów na rachunkach bankowych na okres 1 roku,
n kapitały długoterminowe (państwowe i prywatne) w formie lokat bezpośrednich (inwestycje produkcyjne) i pośrednich (papiery wartościowe) oraz kredyty na okres ponad 1 roku,
W bilansie kapitałowym odpływ kapitałów z kraju księgujemy po stronie pasywów, a napływ kapitału zagranicznego do kraju po stronie aktywów.
Każdy bilans płatniczy musi zostać zrównoważony na koniec okresu obrachunkowego. Jeśli w danym kraju bilans płatniczy wykazuje deficyt, tzn. wydatki na rzecz zagranicy są większe od wpływów musi zrównoważyć swój bilans płatniczy, np. zaciągając kredyt zagranicą.
W przypadku nadwyżki kraj może przekazać ją na powiększenie rezerw walutowych czy zagraniczne lokaty krótkoterminowe. Te posunięcia pozwalające osiągnąć ostateczną równowagę bilansu płatniczego określa się mianem operacji wyrównawczych. Są to interwencyjne przypływy złota, dewiz i kapitałów krótkoterminowych.

106. Formy rozliczeń międzynarodowych.

Najstarsza wymiana towarowa między krajami to wymiana towar za towar, czyli wymiana barterowa. Występują odmiany tej wymiany, które generalnie dzielimy na:
n transakcje kompensacyjne w przypadku pojedynczych transakcji,
n clearing bilateralny w handlu między dwoma krajami,
Kraje rozliczające się w clearingu bilateralnym, tak uzgadniają wartość wzajemnych dostaw towarów i usług, aby w danym okresie obroty równoważyły się wartościowo
n clearing multilateralny w handlu wzajemnym wielu krajów,
Wartość dostaw towarowych nie muszą się dwustronnie bilansować. Deficyt powstały w obrotach z jednym krajem można zrównoważyć nadwyżkami w handlu z innymi uczestnikami clearingu.
Na wymianę barterową decydują się kraje słabiej rozwinięte, mające trudności płatnicze. Clearing multilateralny jest już pieniężną formą rozliczeń międzynarodowych.

107. System stałego kursu walutowego.

Kurs walutowy jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym.
System stałego kursu walutowego dzielimy na:
• system waluty złotej,
• system waluty niezależnej,
System waluty złotej.
n waluty poszczególnych krajów miały ściśle określoną wartość w złocie tzw. złoty parytet,
n ilość pieniądza krajowego (banknotów) odpowiadała wielkości rezerw złota posiadanych przez kraj i banknoty były wymieniane w bankach bez ograniczeń,
n stały parytet (a więc i kurs względem innych walut) gwarantowały banki centralne utrzymując odpowiednie rezerwy złota,
Innymi słowy kurs walut narodowych danych krajów oparty był na rezerwach złotego kruszcu, kurs walut był ustalany względem złota, waluty krajów były wymienialne między sobą, kurs walut narodowych był mało elastyczny.
W wypadku deficytu bilansu handlowego kraj musiał zapłacić złotem za nadwyżkę importową. Jego rezerwy złota malały. Władze monetarne redukowały więc podaż pieniądza krajowego do poziomu zmniejszonych rezerw złota, bo jak wiadomo waluty poszczególnych krajów miały ściśle określoną wartość w złocie. Mniejsze rezerwy złota, mniej pieniędzy na rynku. Zmniejszenie ilości pieniędzy na rynku obniżało popyt. Ograniczenie popytu powodowało deflację. Spadek cen towarów krajowych poprawiał ich konkurencyjność na rynkach zagranicznych. Następował wzrost eksportu. Bilans handlowy poprawiał się.
System waluty niezależnej.
n rządy poszczególnych krajów określały stałe kursy swoich walut narodowych względem dolara USA,
n waluty krajowe były wzajemnie wymienialne bez ograniczeń,
n Banki Centralne zapewniały stałość kursu swoich walut, wykorzystując w tym celu posiadane rezerwy walutowe oraz korzystając z kredytów Międzynarodowego Funduszu Walutowego,
Każda większa korekta kursu wymagała zgody MFW.
W wypadku nadwyżki w bilansie płatniczym w wyniku nadwyżki eksportowej dochodziło do zwiększenia rezerw walutowych kraju. Zwiększenie krajowych zasobów pieniądza kreowało dodatkowy popyt, podczas gdy krajowa ilość towarów (podaż) zmniejszyła się o wartość wyeksportowaną. Nadwyżka popytu stymulowała wzrost cen krajowych. Systematyczny wzrost cen i kosztów czyli inflacja pogorszyła konkurencyjność towarów krajowych na rynku zagranicznym, a więc spadł eksport. Koniec nadwyżki eksportowej bilans płatniczy wracał do równowagi.
{Polityka neutralizacji (sterylizacji) polityka uniemożliwiająca przywrócenie polityki zewnętrznej.}
108. System zmiennego kursu walutowego .Zasady i konsekwencje stosowania.

System ten dzieli się na dwa rodzaje:
bez interwencji banku centralnego na rynku walutowym (clean floating) z interwencją banku centralnego na rynku walutowym (dirty floating)
clean floating - banki pozwalają na swobodne kształtowanie się kursu waluty krajowej pod wpływem popytu i podaży,
dirty...