filozofie-notatki- augustyniak.doc

Wykład 6

Mimansa i wedanta – szkoły ortodoksyjne

·         Tradycja gramatyki i egzegezy Wed (od IV w. p.n.e.)

·         Cel: umacniać znaczenie ortodoksyjnych praktyk i poglądów

·         Od V w. n.e. – na tym tle powstaje:

©    - mimansa (purvamimansa – m. pierwotną – odnosi się głównie do hymnów indyjskich)

©    - wedanta (uttaramimamnsa – m. późniejsza – odnosi się do upaniszad)

Bhartrhari

·         Gramatyk – V w. n.e.

·         Impuls dla rozwoju obu darśan

Poglądy:

©    Zrozumienie związku sanskrytu z rzeczywistością = drogą do wyzwolenia

Ø         Badanie języka Wed daje wiedzę o brahmanie

©    Dlaczego? Język (sanskryt) to „dźwięk wszechświata” – świat się w nim sam wypowiada (myślenie i język to coś czego człowiek używa i w ten sposób służy rzeczywistości)

Ø         Świat podtrzymywany przez dźwięki wydawane podczas spełniania rytualnych ofiar (wtedy dokonuje się ……………… rzeczywistości)

Ø         Cel: wgląd w ów mistyczny dźwięk

Mimansa:

·         Dosłownie: „dociekanie”, „namysł”, „badanie”

·         Objaśnianie przedmiotów i aktów rytuału

·         Badanie dhamy i wyrażanie autorytetu Wed

©    Dharma (prawd, porządek rzeczywistoći) wyraża się w wezwaniu wedyjskim

·         Waga aktu rytualnego

©    Jego owoce czekają człowieka w przyszłości (często w kolejnym życiu)

©    Apurwa – tajemniczy byt trwający od czasu ofiary do zaistnienia jej owocu (mechanizm, a nie boża „odpłata”)

©    Wyzwanie tylko poprzez bezinteresowne (wolne od pożądania pozytywnych skutków) spełnianie aktów rytualnych – cel: stan czystej świadomości (bez postrzeżeń)

Wedanta

·         Weda + anta = wiedza + koniec (cel)

·         Rozważa na podstawie uponiszad (głównie) byt ostateczny (brahman) i jego stosunek do świata

·         Wspólne założenie: manizm („nie” dla samkhi)

·         Wiele szkół. Dwa zasadnicze nurty:

©    Adwajtawedanta – wedanta nieswoista

Ø         Tylko brahman jest bytem, więc wszytko poza nim jest pozorne. Brahman nie ma żadnych celów (nirguna – brahman) – wedanta nieteistyczna

Ø         Świat przejwaiwany nie jest żadną formą Brahmana

©    Wedanta Teistyczna

Ø         Brahman ma cechy (saguna – brahman), świat widziany nie jest pozorem, jest realną formą Brahmana.

Adwajtawedanta

·         3 najważniejsze szkoły

©    Sz. Gaudapady

©    Sz. Mamdanamis’ry

©    Sz. Śankary

·         Cechy wspólne:

©    Ogólnoindyjskie. Cel: mokoza. Wyzwolenie z wędrówki (narodziny, starzenie się, śmierć). Powód: znurzenie uwięzenie (w wędrówce) skutkiem niewiedzy

©    Atman („dno duszy”) nie jest nie jest zniewolony, jest jednym z brahmanem.

©    Nieznane źródło niewiedzy (ona nie ma początku)

©    Patrząc na Jedność widzimy wielość (przykład sznura i węża), doświadczenie wielości jest jednak realne

©    Wiedza przchodzi nagle (bez zasługi)

©    Stopniowanie (nie) prawd w celu naprowadzenia na wiedzę

©    Atman wyzwolony z pozoru wielości = głęboki sen bez marzeń sennych (szczupki!?!?), tu jedność z Brahmanem (dotknięcie bytu) – dowód: budizmy się radośni i wypoczęci

Adwajta Śankary

·         Zmiana jest pozorna – brahman jest niezmienny > skutek nie oznacza żadnej rzeczywistej zmiany

·         Brahman utożsamiany z podmiotowością, świat wielości z przedmiotowością

·         Wielość to tylko (pozornie) manifestowanie jedności

·         Ale wielość to nie fałsz, tylko rzeczywistość konwencjonalna – w przeciwieństwie do rzeczywistości absolutnej

·         Broni rzeczywistości konwencjonalnej, bo w niej powstały Wedy

·         Teizm Ankary (nirwanę utożsamia z osobowym Bogiem0

·         Daksana (???) najbardziej znana na zachodzie („wyeksportowana” jako synonim „hinduizmu” 1893 światowy Kongres Religii w Chicago)

Wedanta teistyczna (obok z lewej napisane „nie wymaga”)

Szkoły:

·         dwajta Madhwy

·         Wallabhy

·         Ramanudży

Wedanta Ramanudży

·         Jedność brahmana to wewnętrzna relacja zróżnicowania między brahmanem – Bogiem i jednostkową jaźnią, czyli czcicielem

·         Jednośc „zróżnicowana” lub „rozwijająca się”

·         Przykład: jak róża naznaczona jest barwą, tak brahman naznaczony jest jaźniami (róża nie istnieje bez barwy, tak samo jak brahman bez jaźni)

·         Róża bez odrębności (jako istota jedności)

·         Brahman nie jest nirguna, ale sarguna (nie jest niezróżnicowany ale zróżnicowany)

·         Świat empiryczny jest realną przemianą brahmana, nie jest więc pozorem

·         Świat empiryczny i dusze są ciałem brahmana

c.d.

·         4 stany duszy: jawa, marzenia senne, głęboki sen, wyzwolenie

©    Głęboki sen (saszupta) to nie rozpłynięcie się duszy. Indywidualność tu nie znika! – jest niepodzielną monadą (dusza jako „tu i teraz” brahmana).

©    Tak samo w moksza dusza nie traci jednostkowości – inaczej wyzwolenie to byłoby zagłada (a tej nikt nie pragnie). Dusza wyzwolona zachowuje świadomość i poczucie szczęścia. Jest odrębną osobą.

©    Drogą do wyzwolenia są czyny spełniane z miłości do boga

©    Jest to filozofia najbardziej reprezentatywną dla dzisiejszego hinduizmu

Wykład 7

BUDDYZM

Budda

·         Siddharta Gotama

·         Żył w VI lub V w. p.n.e.

·         Tradycyjna data urodzenia 544 r.

·         „naukowa” data urodzenia 485 r.

·         Miejsce urodzin kapilawastu (pogranicze Indii i Nepalu)

·         Postać historyczna – biografia legendarna

Punkt wyjścia

·         Podstawowy impuls: zrozumiec ludzka tradycję

©    Dlaczego jest w niej tyle cierpienia – choroba, starość, śmierć

©    Czy i jak można się z tego uwlnoć

·         Wątki pan indyjskie

©    Niewiedza jako czynnik podtrzymujący cykl odradzania się

©    Wiedza pozwala zatrzymać cykl narodzin

©    Karmon

©    Dutha

Budda, czyli „przebudzony”

·         Trzy wglądy osiągnięte przez Buddę

©    Poznawanie swych poprzednich wcieleń

©    Poznanie przyczyn odradzania się innych istot

©    Ogólnie poznanie czynników warunkujących odradzanie się i sposobu ich wykorzenienia

·         Pożądanie przyjemności

·         Pęd samozachowawczy

·         Wyznawanie dogmatycznych poglądów (niewiedza)

·         Cel: wygasić pożądanie, powstrzymać się od wszelkich metafizycznych, niemożliwych do udowodnienia „twierdzeń”

„4 szlachetne prawdy”

1.       Ludzkie istnienie to dukha

2.       Źródłem dukha jest pragnienie i pożądanie. Wszystko czego pragniemy, przemija. Pragnienie podtrzymywania przemijających dóbr podsyca niespełnienie, a zarazem pęd życia jako cyklu narodzin.

3.       Możliwe jest ustanie dukha czyli nirwana. Wygaśnięcie (ustanie pragnienia podsycającego trwanie = niespełnienie).

4.       Nirwanę osiąga się podążając ośmioraką ścieżką (pogląd, intencja, mowa, działanie, sposób życia itp.)

„Zależne powstawanie”

·         nie ma istnienia ani nieistnienia. Jest stawanie

·         zasadą stawania jest uwarunkowanie i zależność

©    wszystko jest Anetta (annatom) – „bezjaźniowe”, czyli nietrwałe, regionalne

·         Polemika z tradycją Upaniszad, twierdząca, że:

©    U podłoża zmienności jest niezmienny Brachman - atman

©    Wyzwolenie to poznanie tego wiecznego, niezmiennego bytu

©    Budda: jedyne wyzwolenie to poznanie, że wszystko czego doświadczamy jest stawaniem się

Podsumowanie:

·         Metafizyczny agnostycyzm Buddy

©    Od pytania o naturę bytu do kwestii doświadczenia

©    „zrozumieć zależne powstawanie oznacza, że człowiek nie zadaje więcej pytań o istnienie jaźni (…) pytań w rodzaju: czy to jest, czy tego nie ma?”

·         Jeden z aspektów – „drogi środka”

©    Unikanie skrajności w życiu praktycznym (niepowściągliwość i skrajny ascetyzm)

©    Życzliwy dystans do życia społecznego i jego struktur

©    Powstrzymać się od tez o podłożu stawania się, czyli o istnieniu albo nieistnieniu

Wykład 8

Odmiany myśli buddyjskiej

·         18 szkół budyzmu (IV p.n.e – IV n.e.)

·         Okres przedmahajanistyczny (np. buddyzm Kijany) Szkoła therawady – jedyna do dziś istniejąca

·         Mahajana (1 w. p.n.e.) – m...