ODA
Tradycyjny podział:
pindaryczna - charakter okolicznościowo‑publiczny, gwałtowny i wzniosły ton, intensywność emocjonalna, śmiałość nieoczekiwanych skojarzeń, skomplikowana budowa wierszowo‑stroficzna;
horacjańska - dążność do uogólniającej refleksji o ponadczasowej aktualności, spokojna w tonie, operowanie niewyszukanymi środkami mowy poetyckiej.
Sytuacja nadrzędności nadawcy wobec słuchacza. „Ja” przemawia w sposób apodyktyczny i autorytatywny.
Podmiot – postacią anonimową i abstrakcyjną, jego sądy mają walor ogólny i powszechny.
Adresat – nieokreślona zbiorowość, poddawana zabiegom perswazyjnym. Podmiot mówiący jako reprezentant racji powszechnych, uzasadniających bezdyskusyjność głoszonych przezeń poglądów.
Najbardziej ogólne sprawy ludzkie w kategoriach formuł i pojęć abstrakcyjnych. Ponadczasowy i powszechny charakter wypowiadanych poglądów. Odwołanie się najczęściej do utrwalonego w tradycji repertuaru motywów słownych, figur i tropów.
W literaturze europejskiej okresu oświecenia –
Alexander Pope – spokojna horacjańska Oda o samotności, oraz pindaryczna Oda do Muzyki na dzień świętej Cecylii.
Thomas Gray – Oda na odległy widok Eton College, Oda do wiosny; Oda o rozkoszach niestałości, Oda do Muzyki
Friedrich Schiller – Oda do Radości (1785)
Jean Baptiste Rousseau
Opublikowane w 1743 r. wydanie zbiorowe jego poezji zawierało cztery księgi ód.
Do Fortuny, Do Pokoju, Do Słowika.
Praktyka poetycka w polskim oświeceniu: okolicznościowa:
A. Naruszewicz – ody do Stanisława Augusta (Oda do Króla Jegomości w dzień urodzenia jego).
G. Piramowicz, Oda do obywatelów. Wiersze w dzień dorocznej pamiątki koronacji Najjaśniejszego Pana…
J. Koblański, Oda na śmierć W.X. Stanisława Konarskiego.
F. D. Kniaźnin, Oda do Zgody. Na sejm 1788; Hejnał na dzień 3 maja.
filozoficzno‑moralna:
J. A. Załuski, Oda do Fortuny
J. E. Minasowicz, Oda do Pokoju,
J. Albertrandi, Oda do nadziei;
A. Naruszewicz, Oda do sprawiedliwości.
Ody w okresie postanisławowskim.
Ludwik Osiński, Oda na cześć Kopernika (1808),
K. Brodziński, Oda z okoliczności ukończenia „Słownika” Lindego (1815), Przy oddaniu złotego medalu … Kopczyńskiemu (1816).
Franciszek Wężyk, Na powrót wojska polskiego do stolicy dnia 18 grudnia 1809
Kazimierz Brodziński, Oda na dzień urodzin Napoleona Wielkiego;
L. Osiński, Wiersz na powrót zwycięskiego wojska 1809.
Kajetan Koźmian (1771–1856) – ody napoleońskie
1) Oda na wojną roku 1800, ukończoną batalią pod Marengo (1800)
2) Oda na zawieszenie orłów francuskich w Lublinie (1809)
3) Oda na pokój roku 1809 (1809)
4) Oda na pożar Moskwy (1812)
5) Oda na upadek dumnego (1813)
Przejawy dystansu wobec wysokiego gatunku.
Franciszek Dionizy Kniaźnin:
– Oda do wąsów.
Kantorbery Tymowski, Oda do brzucha, „Pamiętnik Warszawski” 1815 r.
Sprężyno życia, wielowładny brzuchu,
Co ziemię całą utrzymujesz w ruchu,
Tobie, któremu hołdują i trony,
Brzmią moje strony.
………….
W obliczu twoim równymi są ludzie:
Ubogi wieśniak w pochylonej budzie,
Mocarz, przed którym sto narodów klęka,
Ciebie się lęka.
Na twe rozkazy uniża się pycha;
Tyś jednym z celów dobrego jest mnicha,
Nieraz on wspomni nawet przy ołtarzu
O refektarzu.
……………………………….
Na próżno miłość, gdy żołądek pusty,
Koralowymi odzywa się usty;
Kupido zimny i Cypryda niema,
Skoro jeść nie ma.
Kiedy poecie żołądek się ścieśni,
Stygnie w nim zapał, przerywa swe pieśni
I z uniesieniem za kawał pieczeni
Dramę zamieni.
……………….
Miejski pasibrzuch teraz już nie schudnie,
Nie ranek tylko, wieczór i południe,
Wzywa go usty restauratora
Każda dnia pora.
Schnie gach z miłości, błagając nieczułą,
Mędrzec nad księgą, skąpiec nad szkatułą,
Kiedy dwaj głupcy westfalską kiełbasą
Śmiejąc się pasą.
……………………………………………..
Tobiem poświęcił język mój i zęby,
Służyć ci mojej rozkoszą jest gęby,
Miło jej, czyli parzy się, czy dmucha,
Byle dla brzucha.
chahaviah