Olaf historia doktryn XX wiek.docx

Historia doktryn politycznych XX wiek

Wykład I

Konserwatyzm: Platon, Burke, De Mestre        Liberalizm: Sofiści, Lock     Socjalizm: Rawls

Kant domagał się surowego karania, bo uważał że wymaga tego szacunek do ludzi.

Konserwatyzm

1. Konserwuje status quo (np. twardogłowi)

2. Konserwatyzm opowiada się za określonym kształtem świata, kościół, religia, tradycja, obrona jego kształtu, lęk przed zmianą (Edmund Burke, De Mestre)

3. absolutyzm aksjologiczny

Obrona wartości – Platon; Platon miał pociąg do polityki (wyprawa do Syrakuz)

Państwo Platona – zaczyna się od uroczystości w Pireusie, w których bierze udział Sokrates. Pada wówczas pytanie – kim jest człowiek sprawiedliwy ?

Wypowiada się Trazymach  (drugie pokolenie sofistów), Kalikles i Kritiasz – wszyscy oni odwołują się do pojęcia physis  tzn. ich zdaniem siła jest źródłem prawa – jest to argumentacja naturalistyczna, nie ma Boga, nie ma wartości absolutnych – powinien rządzić silniejszy.

Dwie pierwsze księgi Państwa to spór o sprawiedliwość (Sokrates go „przegrał”)

Platon jest w swej dialektyce – niezwykle uczciwy intelektualnie – nie używa nowomowy (jak np. „demokracja ludowa”) mówi jak jest. W „Państwie” Platona występuje także jego brat – tj. Glaukon. Rzeczywiście rządzą silniejsi, ale sprawiedliwości nie ceni naprawdę nikt, ani ci na górze, ani ci na dole (choć sprawiedliwość jest prawem najsłabszego). Cnota ujawniona na wysokim stanowisku jest ważniejsza niż na niskim czy żadnym. Dobry poddany będzie zawsze niżej w niebie, bo władza pozwala na więcej – dlatego i cnota jest większa.

Wartość ludzi ujawnia się w teście Dygesa – chodziło o pierścień który umożliwiał stanie się niewidzialnym.. i kto oparłby się pokusom które wtedy się pojawiały – zapewne nie wielu podołałoby temu testowi.

Słabi mówią o sprawiedliwości, ale tylko dla tego, że jest to w ich interesie.

Wtedy do rozmowy włącza się Sokrates.. – i mówi: zmieńmy perspektywę, czy jest coś większego niż dusza ? tak. Jest nią państwo… następnie Platon ustami Sokratesa buduje państwo idealne w księgach od 3 do 7 – „buduje je jak z puzzli” – wtedy patrzy na nie z lotu ptaka – i tworzy definicję – która to rozciąga się na duszę człowieka.
W księdze 7 pojawiają się wątpliwości, czy takie państwo przetrwa – bo natura ludzka przeciwstawia się takiemu państwu. Księga 8 to degeneracja państwa – ludzie skrajnie niesprawiedliwi, ci którzy podbili świat, są za to jeszcze podziwiani..

Rys konserwatywny u Platona – ludzie nie są równi – są jak rasowe psy. „Emerytura” u Platona – przymusowe oglądanie idei Dobra.

Platon popiera użyteczne kłamstwo w Państwie – by zapewnić stabilność np. mit matki ziemi – rodzicami jest ziemia, urodziliśmy się pod ziemią i zostaliśmy zmieszani z kruszcami, np. ze złotem ci najlepsi (filozofowie) 3 kruszce – 3 sfery duszy.

Platon popiera eugenikę. Państwo idealne zbudowane jest na gruzach kultury greckiej.

Część konserwatystów uważa, że ludzie rodzą się określenie predystynowani.

„Człowiek myślący to zwierzę zwyrodniałe.”

Tymos – część duszy gniewliwa, odpowiedzialna za odwagę

Współczesny konserwatyzm to nie tylko dusza pożądliwa, ale też tymos (za jego pośrednictwem budujemy swoją pozycję.)

Sprawiedliwość państwa – to harmonia idealnego państwa

Cnotą rolników jest rozwaga (w słuchaniu wyższych)

Rządzić ma rozum z pomocą temperamentu – górować nad pożądliwością.

Timokracja – rządy ludzi mężnych

Poza tym : - oligarchia - demokracja - tyrania (w wyniku demagogii)

Demokracja jest jak wielobarwny płaszcz – w demokracji występuje bazar charakterów – człowiek raz jest marzycielem, raz filozofem może być kim chce nie ma trwałej podstawy.

Wykład II

Platon porównuje duszę do twierdzy – a demokracja nie ma „strażników”.

Od demokracji gorsza jest tylko tyrania

Patrząc powierzchownie możemy zazdrościć tym co podbili cały świat i mają wszystko, ale jeśli wniknęlibyśmy w duszę tyrana to okazuje się, że nie ma czego zazdrościć.

„W przyjaźni nigdy nie są z nikim – zawsze się płaszczą przed innymi” – tzn. przyjaciół nie ma i otoczony jest płatnymi pochlebcami.

Towarzyszy im ciągły niepokój – stanowi to dokładną odwrotność człowieka sprawiedliwego, któremu ciągle towarzyszy spokój.

Robienie pieniędzy to wkroczenie na drogę, która nie ma naturalnego kresu – Arystoteles

Podobnie dla tyrana dno nie istnieje – on ciągle chce więcej..

Zdaniem św. Tomasza – jeśli już porównujemy – to należałoby porównywać tyrana i dobrego władcą, nie zaś tyrana i poddanego.

Tylko filozofowie lub ludzie sprawiedliwi powinni się wypowiadać – bo oni poznali sprawiedliwość, ci co mówią, że życie tyrana jest lepsze nie znają się – znają tylko jedną miarę więc po prostu nic nie rozumieją.

Tylko ten kto zna poszczególne stopnie – cielesny – duchowy – wiedzy ; może oceniać.

425 razy większa przyjemność duchowa niż fizyczna.

Krótko pisząc – zdaniem Platona sprawiedliwość popłaca.

Elementy typowo konserwatywne u Platona:

- absolutysta – antyindywidualizm – holizm - prymat wspólnoty – pesymizm antropologiczny

Konserwatyzm „ewolucyjny”/ instytucjonalny – wziął się z Wielkiej Brytanii – prawo powstawało ewolucyjne.. ewolucyjne orzecznictwo sądów.

Dwa główne nurty polityczne w WB

1. etatystyczny – propaństwowy, paternalistyczny – Burke, Lord Arton

2. wigowie (liberałowie – J. Lock) – główny ideolog.

Nurt etatystyczny – nie ufają społeczeństwu, ważniejsze państwo – w sferze ekonomicznej socjaliści

J. De Maistre – pisał po francusku, ale z pochodzenia był Sabaudczykiem, synem urzędnika. Wychowywany był w sposób konserwatywny – więc w młodości na opak był bardziej liberalny. Działał w masonerii – po rewolucji francuskiej zmienił poglądy – na radykalnie katolickie, był tradycjonalistą.

Poglądy: dzieje ludzkie przesiąknięte pierwiastkiem idealnym (antycypacja Hegla). Nie zdarzy się nic, czego bóg by nie chciał by nie było zrobione. Rewolucja była karą daną przez boga na francuzów.

Wola boga nadrzędna wobec państwa/prawa.

Jeśli mamy prawo oskarżyć władzę, że się pomyliła – to nie ona jest suwerenem.  Władza nadana przez boga – a papież jest władcą nad władcami świeckimi.

Hierarchia u De maistre – najpierw państwo potem społeczeństwo na końcu jednostka.

Odrzuca kategorie abstrakcyjne, a opowiada się za tymi ze świata realnego.

Abstrakcyjną kategorią jest „człowiek” – a nie np. państwo.

„spotkałem w życiu francuza, Niemca itd. ale człowieka nie spotkałem”.

Ludy dzikie jak dzieci są jak dzieci – obserwując je nic nie powiemy o naturze dorosłego człowieka.

De Maistre odrzuca język umowy społecznej.

Bierdiajew – „filozofia nierówności” – konserwatywny zwolennik arystokracji.

Wykład III

Współczesny konserwatyzm stoi przed wyzwaniem jak uporać się ze zmianą ?

Współcześni konserwatyści są zwolennikami ewolucji, wrogami rewolucji, obawiają się filozofii/dyskusji.

Kiedy rodzi się dziecko to zdaniem konserwatystów powinno mieć już wszystko dostarczone (wartości, religię itd.)

Nie ma patentu na to skąd powinien wypływać impuls do zmiany.

F.A. von Hayek – konserwatywny liberał (bardziej liberał) poglądy:

- nie istnieją wartości absolutne, istnieje wiele systemów wewnętrznie spójnych

- nie ma jednego systemu aksjologicznego

- różne cywilizacje i ich obywatele obowiązani są podporządkować się wartością danej cywilizacji.

- cywilizacja w stosunku do nas powinna mieć charakter represywny

- każda z cywilizacji ewoluuje, ewolucja jest dopuszczalna i akceptowalna, związana z postępem. Zawsze dzieje się tak, że w pewnym momencie pojawia się napięcie między dwoma wartościami – które w niej tkwią – i to jest kołem zamachowym do zmiany – zwycięży ta wartość, która bardziej spójna z fundamentami cywilizacji. (trochę jak koherencyjna definicja prawdy). Cała ewolucja to wypychanie wartości mniej pożądanych, to znaczy, że cały czas oceniamy, zostawiamy te bardziej spójne.

- odrzuca konstruktywizm, racjonalizm

Nie ma kryteriów do porównywania cywilizacji.

R. Nisbet – „w poszukiwaniu wspólnoty” - krytyka liberalizmu.

W czasach nowożytnych możemy mówić o wielkim postępie i jest to zasługą liberalizmu, ale to co daje liberalizm nie jest optimum. Nie jest to stan zadowalający bo spowodował samotność, wyalienowanie.

Szkoła frankfurcka – trzeba zrobić krok dalej bo liberalizm dał za mało ; dla Nisberta ideałem są wspólnoty średniowieczne

Liberałowie – człowiek silny antropologicznie – wg. konserwatystów to utopia bo ludzie są jednostkami społecznymi

Liberałowie zwali są inaczej progrysywistami, meliorystami

Leo Strauss – admirator Platona, (Alan Bloom wyszedł z jego szkoły)

Kim jest filozof polityki ? – to osoba, która stoi na rozdrożu, to jest kajdaniarz którego wyzwolono a potem wrócił. Nie można być filozofem polityki kwestionując świat idei; Strauss wierzy w świat absolutny.

Do ludzi trzeba mówić językiem kajdaniarzy, by zostać wysłuchanym.

Dla prawdziwego filozofa polityki, świat idei ważniejszy niż jakakolwiek wartość którą niesie jaskinia. Jest to szczególnie istotne w sytuacji gdy dojdzie do napięcia między tym co moje a tym co dobre (np. gdy się ma dzieci, to dużo tego typu napięć)

Traktujmy rozum jako beznamiętne narzędzie

„Prawa” – Platona – akcja zaczyna się na Krecie, gdzie trzech filozofów rozmawia o winie – sama rozmowa ich już rozkręca.

Trzeźwość, umiar to nie jest cecha filozofów...