Metodologia nauk społecznych
Ćw. 31.10
1. Podstawowe typy desygnatów nazwy nauka – każde wyrażenie powinno mieć jedno znaczenie, a każda nazwa jedno pojęcie – ale tak nie jest. Wyróżniamy:
a. Poznanie – podstawowa i pierwotna aktywność psychiczna, oznacza zarówno czynność jak i jej wytwór tj. rezultat
i. Czynność – spostrzeganie, wyobrażanie, ujmowanie intelektualne, przypominanie sobie, sądzenie, dowiadywanie się, rozważanie i rozumowanie
ii. Rezultat – wyobrażenie, pojęcie, sąd, pytanie oraz ich układy
b. Poznanie ludzkie posiada charakter świadomościowy (niekiedy nawet refleksyjny), asymilujący (podmiot przyswaja sobie przedmiot), intencyjny (podmiot odnosi się do przedmiotu), aspektywny (podmiot ujmuje przedmiot tylko pod pewnym kątem).
2. Subdyscyplina – socjologia socjologii
3. 3 fazy A. Comte myśli ludzkiej
a. Faza teologiczna - gdy w wyjaśnieniach zjawisk ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych, istot boskich lub bóstwa
b. Faza metafizyczna – rozwój filozofii, logiki – wyjaśnienia się do nich odwołują
c. Faza pozytywistyczna – narodziła się socjologia jako nauka. Odwołuje się do doświadczenia, obserwacji, empirii
4. Hipoteza à badanie à weryfikacja
5. Pojęcie nauki – wyrazem nauka posługujemy się, najogólniej mówiąc, w celu oznaczenia pewnego rodzaju działalności umysłowej lub umysłowo-fizycznej. Chodzi tu o poznanie.
6. XVI-XVII w. – nowa nauka
a. Cel – wyposażenie ludzkości w nowe wynalazki, środki, dostosowanie wiedzy o naturze do tego, aby można było nad nią zapanować
b. Kartezjusz – dzięki nauce możemy stać się panami i władcami natury poprzez znajomość mechaniki, rozwój medycyny – poznajemy naturę własnego ciała.
c. Akcentuje się funkcję poznawczą, która musi być sprzężona z funkcją użyteczną.
d. Nauka ma mieć charakter praktycznej użyteczności
7. Przy poznaniu ważna jest autonomia podmiotu poznającego
a. Postulat niezależności badań naukowych od religii, kościoła, władz państwowych
b. Uczony (osoba prowadząca badania) ma być bezstronnym arbitrem we wszystkich kwestiach, które za pomocą metody naukowej dadzą się rozstrzygnąć
c. Nauka wyposażona jest w wewnętrzny autonomiczny mechanizm rozwoju
8. Socjologia nauki – ujmowana była różnie – studia socjologiczne nad wiedzą powstały głównie w Niemczech i dotyczyły różnych aspektów intelektualnego życia społeczeństw. Dzisiejsza socjologia nauki bada współzależność między nauką a innymi dziedzinami i tworami kultury oraz między rozwojem nauki a rozwojem społeczeństwa. Zajmuje się zwłaszcza rozwoje i recepcją idei naukowych, ich społecznymi uwarunkowaniami i funkcjonowaniem. Bada także strukturę i funkcjonowanie instytucji naukowych, organizację działalności naukowej, pozycję społeczną pracowników nauki itd.
9. Profesjonalizm badań naukowych
a. Procedury w wyniku których prowadzenie badań przestało być wyłącznie prywatną sprawą jednostki i następuje instytutyzacja baań naukowych. Staje się uprawianie tych badań zawodem, zatem jest to sformalizowany obowiązek wobec instytucji
b. Okres XIX w. – ważny czas w profesjonalizacji badań naukowych. Pojawiają się prace teoretyczne i staje się ona punktem wyjścia zabiegów inżynieryjnych. Z biegiem czasu nauka staje praktycznie użyteczna. Teoria może być przyjmowana, odrzucana, modyfikowana.
c. Wzrost znaczenia praktycznej użyteczności nauk staje się generatorem nowych technik
10. Różnice wiedzy naukowej od potocznej, zdroworozsądkowej
a. WIEDZA NAUKOWA charakteryzuje się pewnymi cechami. Zaliczyć do nich można: działanie mające na celu:
· uzyskanie zależności przyczynowo skutkowych
· ujawnienie związków między pewnymi zadaniami, które zawierają informację zdroworozsądkową;
· wyznaczenie granic błędów oraz ewentualnych odchyleń (dopuszczalnych) między przewidywanymi faktami a faktami teoretycznymi;
· większa łatwość w obalaniu twierdzeń wiedzy naukowej niż faktów zdroworozsądkowych;
· duże znaczenie abstrakcji twierdzeń oraz precyzji w ich formułowaniu;
· formułowanie wniosków w oparci o metody badań naukowych;
b. WIEDZA ZDROWOROZSĄDKOWA cechuje się innymi cechami. Wśród nich wymieniamy:
· znacząca nieokreśloność widoczna w nieostrości terminów, w braku precyzji ukazywania różnic między przedmiotami, które zostały oznaczone terminologią wiedzy zdroworozsądkowej.
· Poglądy oraz sądy wiedzy zdroworozsądkowej z reguły nie udzielają odpowiedzi na pytanie :dlaczego tak jest?";
· Poglądy wiedzy zdroworozsądkowej nie mogą być kontrolowane metodami monitoringu twierdzeń;
Ćw. 20.11
1. XIX w. Marks – I ankieta pocztowa na szeroką skalę
2. Instytut Gallupa – reprezentatywne badania sondażowe/dobór kwotowy, pierwsze wykonanno w 1936 roku
3. Efekty:
a. bandwagon effekt – przyłączanie się do wyborczego faworyta
b. under wagon effekt – przyłączanie się do przegrywającego
c. efekt przyspieszenia – przenoszenie głosów na partie, gdy widzimy, że poparcie w określonym czasie rośnie
d. spirala milczenia – systematyczne kurczenie się sympatyków jakiegoś ugrupowania, gdy uświadamiają sobie, że są w mniejszości
e. głosowanie taktyczne – wyborca oddaje głos na partię, którą chce wzmocnić, aby zapobiec przewadze innej partii
f. exit polls – sondaż po wyjściu z wyborczego lokalu
4. Sztompka – teoria socjologiczna
1. podstawowe założenia o charakterze rzeczywistości społecznej – tezy ontologiczne
2. założenia o szansach i granicach poznania społecznego
5. Zapóźnienia w socjologii – wybór problemów (nietrafność), metody stosowane przez socjologów są wadliwe i nieskuteczne, nieadekwatne są rezultaty badawcze uzyskiwane przez socjologię, ograniczona jest stosowalność wyników uzyskiwanych na bazie badań socjologicznych.
6. Przyszła socjologia winna rozpatrzyć kilka problemów dotyczących swej natury oraz natury nauk społecznych:
a. Problem refleksyjności - zwrotny wpływ teorii na praktykę.
b. Problem historyzmu - wpływ przeszłych zdarzeń na to co dzieje się aktualnie
c. problem morfogenezy - wytwarzanie się pewnych trwałych form ( czy to jednostka ma wpływ na strukturę czy odwrotnie).
d. Problem konwencjonalności- czy możemy konstruować prawa, czy jedynie reguły. Czy regularności występujące w świecie są obiektywne czy są pochodną reguł, norm, wzorów.
e. Problem podmiotowości- jaki jest zakres wolności jednostki.
7. Łysenko – łysenkizm – niszczenie autonomii, narzucanie obcych teorii - ogół pseudonaukowych teorii i poglądów, których autorem był Trofim Łysenko. Istotą łysenkizmu było zaprzeczenie istnienia genów i uznanie dziedzicznej zmienności środowiskowej za główny czynnik przystosowawczy. Przez proponentów łysenkizm określany był jako "nowa biologia" lub "twórczy darwinizm radziecki". Łysenkizm w swej rozwiniętej formie miał być nowoczesną teorią ewolucyjną tłumaczącą prawidłowości, które kierują powstawaniem i przekształcaniem się gatunków biologicznych. Zakładał, że cały organizm przystosowujący się do zmian w środowisku stanowi podłoże dziedziczne, co z kolei oznacza możliwość dziedziczenia cech nabytych
Ćw. 27.11
1. Marks
a. wizja społeczeństwa - Koncepcja społeczeństwa stworzona przez Karola Marksa, polegała na tym, iż podzielił on społeczeństwo na klasy społeczne, które wyznaczały miejsce jednostek i grup w strukturze społecznej. Według Karola Marksa przynależność do danej klasy zależy od dysponowanymi środkami produkcji jednostki. Klasy toczą nieustanną walkę o dostęp do środków produkcji tzw. konflikt klasowy ,co świadczy o rozwoju społeczeństwa.
b. główne środki produkcji: ziemia maszyny
c. wartość dodana - czyli zysk, który według Marksa jest uzależniony od inwestycji i wartość siły roboczej maleje wraz z postępem. Rewolucja i przejęcie środków produkcji powinien zapobiec ubożeniu robotników. Produktem pracy robotnika jest kapitał, część owego produktu pracy robotnika, która stanowi zysk, jest określana jako wartość dodana
d. teoria konfliktu - Geneza teorii konfliktu. Marks uważał, że konflikt jest dla społeczeństwa nie unikniony, gdyż istnieją przeciwstawne klasy społeczne o przeciwstawnych interesach, a niewspółmierność interesów prowadzi do konfliktów. Marks nawoływał do rewolucji, która ma doprowadzić do powstania społeczeństwa bez klasowego, w którym nie będzie przesłanek do kolejnego konfliktu. Uważał, że:
i. im bardziej nierówny jest rozdział dóbr w systemie, tym większy będzie w nim konflikt interesów pomiędzy zbiorowościami dominującymi i podporządkowanymi.
ii. im bardziej podporządkowane zbiorowości w systemie stają się świadome swych prawdziwych interesów zbiorowych, tym bardziej prawdopodobne, że będą one kwestionować prawomocność nierównego podziału rzadkich dóbr.
2. Dahrendorf – władza czynnik konfliktogenny,
a. Zis - Stworzył skrót ZIS (zrzeszenie imperatywnie skoordynowane), gdzie nazwa od razu nam pokazuje, że są przeciwstawne grupy – rządzących i rządzonych., określają organizacje ról, w których jedne dysponują w stosunku do innych wymuszającą konformizm władzą.
b. teoria konfliktu - Źródłem spójności społecznej w myśl tej teorii jest przymus oparty na zwierzchnictwie, czyli prawomocnym stosunku nadrzędności i podporządkowania. Dychotomiczny charakter stosunku zwierzchnictwa wymusza powstanie dwu odmiennych grup interesów. Interesy mają tu więc charakter obiektywny. Quasi-grupy to takie grupy, które konstytuuje obiektywna wspólnota interesów, z kolei grupy interesów to takie, w których ta wspólnota zostaje uświadomiona i wyartykułowana. (inspiracja Marksa). Sprzeczność interesów prowadzi do konfliktów, aczkolwiek aby konflikt zaistniał, musi zostać spełniony szereg warunków: technicznych, organizacyjnych czy społecznych.
3. Coser – konflikt nie ma tylko negatywnych skutków, widzi też pozytywne strony konfliktu
a. Świat społeczny można traktować jako system rozmaicie wzajemnie powiązanych części, 2. Wszystkie systemy społeczne ujawniają braki równowagi wewnętrznej, napięcia i konflikty
interesów pomiędzy swoimi elementami; 3. Procesy zachodzące wewnątrz oraz pomiędzy elementami składowymi systemu działają w różnych warunkach w kierunku utrzymania, zmiany, wzrostu lub spadku integracji systemu i jego „adaptowalności”. 4. Wiele procesów, takich jak gwałtowne walki, odmienność poglądów, dewiacje i konflikty, które zazwyczaj traktuje się jako procesy rozbijające system, mogą być rozpatrywane w określonych warunkach jako procesy wzmacniające podstawę integracji systemu, jak też jego adaptowalności do środowiska. C. Przyczyny konfliktu, zdaniem Cosera wybucha on dopiero wówczas, gdy podważona zostaje prawomocność relacji. Wybucha także wówczas gdy mamy do czynienia nie z bezwzględną deprywacją jakiejś grupy, ale z deprywacją względną wobec grup odniesienia.
4. Weber – 3 typy sprawowania władzy
a. Tradycyjna - jest uświęcona wielowiekowym przestrzeganiem zwyczaju
b. Charyzmatyczna - opiera się na „osobistej zdolności jednostki podporządkowywania sobie ludzi oraz ich oddaniu i zaufaniu w stosunku do przywódcy”. Jest, więc to władza zindywidualizowana, władza, której nikt inny poza osobą obdarzoną charyzmą nie jest w stanie sprawować.
c. Legalna - do jej sprawowania uprawniony jest każdy, kto działa w ramach przyznanych mu kompetencji, określonych przez obowiązujący porządek normatywny
Ćw. 4.12
1. Working poor – pracujący biedni, dotyczy tych, którzy pracują w usługach
a. USA lata 80 XX w. – o pomoc zaczynają pytać Ci, co pracowali
i. Koniec prosperity, skutki kryzysu paliwowego
ii. Kontrakty krótkoterminowe – schodzono z pełnowymiarowego zatrudnienia – doprowadziło to do pauperyzacji
d. Zgodnie z Eurostatem (odpowiednik GUSU) zaczęto working poor kojarzyć z :
i. Gospodarstwo domowe
ii. Dochód zrównoważony – zsumowany
iii. Dochód rozporządzony - dzielony dochód przez jednostki konsumpcyjne
iv. Poniżej 60% mediany analizowanej populacji per capita
2. Obiektywność poznania w naukach społecznych
a. Obiektywizm w badaniach naukowych jest wolny od uprzedzeń i stronniczości. Odejśc...
eve_1988