PRAWOZNAWSTWO – 18.11.2009
Prawo ma przedmiotowy zakres – probleem ten jest scisle związany z zakresem prawnych regulacji i prawnych kwalifikacji.
Co prawo reguluje – co prawo ujmuje w formie prawnych zakazow nakazow i uprawnien.
Zakres prawnych kwalifikacji dotyczy kwestii zakresu zastosowania prawa.
Pozytywna forma – prawo obliguje do określonego, aktywnego dzialania, cos nakazuje, mowi np. ze musimy udzielac pomocy w sytuacji grożącej bezpośrednim zagrozeniem zycia. , prawo zakazuje zabijania, kradzieży .
Regulacji prawnej podlegaja zarówno zachowania psychofizyczne oraz tzw. Czynności konwencjonalne.
Zachowania psychofizyczne - jest to konsekwencja uznania człowieka i jego zachowan za czesc porządku naturalnego.
Czynności konwencjonalne –kategoria zachowan która sama przez się nie miałaby istotnego z punktu widzenia prawa znaczenia gdyby prawo nie nadawaloby jej takiego sensu. Czynnosci te są wytworem jakiegos rodzaju norm ( prawne, zawarte w regulaminach np. gier, ) Wytworem tych reguł są reguly procedury sądowej. ( skład sędziowski ubrany jest w określone stroje , składanie przysięgi o mowieniu prawdy, zawiernie umow i konsekwencje z tego wynikające. Również normy o charaterze organizacyjnym są rezultatem pewnych konwencji prawnych.
Co jest przedmiotem prawnej regulacji?
(prospektywny charakter prawa – reguluje przyszle zachowania i czynności konwencjonalne) – przybralo to postac fundamentalnej zasady- zasada nieretroakcji – prawo nie działa wstecz.
- prawo podatkowe – wstecz.
Uzasadnienie tej zasady wiaze się z tym ze pprawo powinno zapewniac poczucie bezpieczeństwa, powinno być przewidywalne.
Granice przedmiotowe prawa obejmuja także zakres prawnej kwalifikacji( obejmuja to wszystko do czego prawo znajduje zastosowanie)
- prawo znajduje zastosowanie zarówno do zachowan psychofizycznych jak i czynności konwencjonalnych oraz do tzw. Zdarzeń prawnych
Zdarzenia prawne – to okoliczności na które człowiek nie ma zadnego wpllywu, są niezależne od woli człowieka. ( gradobicie, powódź, śmierć jako naturalne zejście człowieka) Nie SA one całkowicie obojętne prawnie. Prawo może mieć do tych okoliczności zastosowanie. Jeśli np. ktos jest ubezpieczony od zdarzen losowych to dochodzi do wyplat odszkodowania.
Jaki jest wymiar czasowy tej kwalifikacji prawnej?
- Dotyczy przeszłych zachowań .( charakter retrospektywny) Konsekwencja prawnej kwalifikacji może być wymierzenie sankcji karnej, egzekucyjnej, nieważności, wyplaty odszkodowania, itp.
Przedmiotowy zakres kwalifikacji jest szerszy niż prawnej regulacji.
Aspekt podmiotowy
- w swoim podmiotowym wymiarze prawo oznacza ze jest skierowane do okreslonych adresatów
Adresat prawa – ten, komu prawo wskazuje określony spoosob postepowania ( cos zakazuje, nakazuje i do czegos uprawnia) Adresat prawa jest określony w normie prawnej.
Podmiot prawa – to ten, komu prawo przyznaje określone obowiązki i uprawnienia ( można być podmiotem prawa karnego, cywilnego , prawa polskiego ) Mogą nimi być zarówno osoby fizyczne jak i prawne.
Podzial adresatow na dwie kategorie
- adresaci pierwotni – mogą być nimi osoby fizyczne i prawne – ten komu prawo przypisuje określone uprawnienia, albo naklada na kogos określony obowiązek w postaci nakazu lub zakazu
-adresaci wtórni- organy panstwowe, sadowe czy administracje – upoważniony na podstawie przepisow prawa do wydawania jednostkowych rozstrzygniec których realizacja jest zastrzezona zastosowaniem przymusu. Sa to organy sadowe, administracyjne, które się uaktywniaja w momencie gdy adresat pierwotny naruszy prawo.
Funkcje prawa ( dwa znaczenia)
- cele dzialania prawa – funkcje założone – to do czego realizacji zmierza prawo
- rozumiane jako społeczne skutki, społeczne następstwa dzialania prawa, ( funkcje realizowane)
Te funkcje nie zawsze się ze sobą pokrywają .
Funkcje rozumiane jako cele dzialania prawa :
* funkcje prawa jako systemu
* funkcje prawa charakterystycznych dla konkretnych działów prawa
w prawie karnym – f. wychowawcza, f. sprawiedliwej oplaty , f. ochronna, . ( funkcja kompensacyjna - naprawienia wyrządzonej szkody, -
funkcje prawa jako systemu :
- f. kontrolna – ( kontroli zachowan) – na zachowania ludzi można wpływać poprzez normy postepowania , poprzez polityke celną, wprowadzanie oplat za wizy przyjazdowe ( co wywiera wpływ na handel przygraniczny), poprzez reklame w mediach, poprzez umieszczanie technicznych przeszkod ( ustanawianie szlabanow przy przejsciu przez tory tramwajowe lub kolejowe) normatywne metody oddziaływania ( poprzez ormy prawne, moralne, itd.) - wpływają na nasze zachowanie oddzialywujac na nasza świadomość . Metody pozanormatywne oddzialywuja na nasza podświadomość, ksztaltuje nasze odruchy warunkowe, ksztaltuje pewne zachowania bez znajomości zasad prawnych. Jeden aspekt – normatywny – prawny . Poprzez normy prawne oddzialywuje na dobrych ludzi ( nie należy krasc, zabijac, itd. ) – oddziaływanie w sposób zasadniczy. Na zzlych ludzi takie oddziaływanie nie wystarcza ,. Konieczne jest uruchomienie sankcji prawnych . Dwa mechanizmy : wpływa na uruchomienie motywacji instrumentalnej( : bilansowa ocena zysków i strat) oraz lęk przed karą . Normy prawne oddzialywujaa w dwojaki sposób : sankcja negatywna ( oddziaływanie na zlych ludzi) oraz sankcja pozytywna ( gratyfikacje) – nagrody - np. prawo pracy – wyraznie określone kary i nagrody dla pracowników. ( również w prawie finansowym i administracyjnym występują gratyfikacje) a sankcjami posluguje się prawo karne, cywilne i administracyjne.
Wloski filozof zwrocil uwage na sankcje w pansstwie liberalnym i panstwie dobrobytu ( prawo jako porządek przymusowy ) wyróżnił dwie funkcje prawa – ochronna i represyjna . Zwrocil uwage na to, ze we współczesnych panstwach wystepuje tendencja ze prawo zaczyna w szerszym stopniu kierowac się nagrodami . Wprowadzil dwa systemy ( represyjne i promocyjny ) . Prawo stymuluje zachowania ludzkie przez nagrody , nakazy. Funkcja promocyjna rozni się od funkcji ochronnej tym ze prawo zaczyna operowac nakazami i związanymi z nimi gratyfikacjami. Ta funkcja sprowadza się do tego, ze poprzez prawo realizowane są rozne programy społeczne ( rozwoju edukacyjnego, opieki socjalnej ). Prawo zaczyna stawac się technika wsspierajaca dziallania polegające na powstrzymaniu ludzi od zabijania, itd. ( negatywnych zachowań)
-f. regulacji konfliktow społecznych – prawo nie zawsze jest skutecznym instrumentem do rozwiązywania konfliktów.
Konflikt – niezgodność, sprzeczność interesow, pogladów. To w jaki sposób regulowane SA konflikty można opisac za pomoca systemu totalitarnego, autorytarnego i demokratycznego. (totalitarny – tłumienie za pomoca siły) ( w demokratycznym – nie uciekanie się do siły )
Ralph Daryndorf – kryteria przedmiotowe i podmiotowe.
-konflikty jednostka- grupa
-konflikty miedzygrupowe ( mikrostrukturalne i makrostrukturalne)
-konflikty jednostka- jednostka
Podmiotami konfliktu mogą być osoby fizyczne i prawne. Z uwagi na przedmiot mogą to być konflikty religijne, ideologiczne, narodowościowe, itd.
Prawo jest skutecznym instrumentem regulacji konfliktow interpersonalnych. Nie rozwiazuje konfliktow makrostrukturalnych.
Filozof prawa – Panda – funkcja prawa jako regulatora sprowadza się do rozsądzenia i godzenia roznych interesow jednostkowych, publicznych, społecznych. Z racji swojego władczego charakteru prawo nie tylko spelnia funkcje regulatora konfliktow. Może tez generowac konflikty społeczne i zaostrzać je. H
Istnieja przewidziane prawem srodki negowania rzeczywistych konfliktow.
Cechy tradycyjnej kultury społecznej ( na ile jednostka utozsamia się z grupa spoleczna) mogą powodowac niechęć uciekania się w rozwiązywaniu konfliktow do srodkow prawnych. W tej sytuacji prawo może być eskalowane. Cecha charakterystyczna japońskiej kultury prawnej jest to, ze inkorporowało prawo niemieckie cywilne. Zasada ze wszystkie sprawy konfliktowe reguluje się w obrębie grupy ( w obrebie zakładu pracy – scisle związanie jednostek ze swoim miejscem pracy , w obrebie grupy rodzinnej, w miejscu zamieszkania )
Leszek Leszczynski ( kultura Japoni )
Prawo zwyczajowe odgrywa tu najwieksza role.
Przepisy prawne i prawne procedury są ukierunkowane na ograniczenie lub zakończenie konfliktu, co zniecheca strony do walki do konca o swoje racje.
Prawo dąży do regulacji objawów konfliktow, nie sięga do źródel konfliktów. Jeśli prawo dostarcza iluzorycznych rozwiązań zaostrza konflikty. Prawo może powodowac generowanie konfliktów , eskalacje konfliktów . Prawo jest dostosowane do regulacji konfliktow interpersonalnych i ewentualnie jednostka- mała grupa, co może Stanowic przyczyne ucieczki od sądu.
Prawo jako regulator konfliktow społecznych 3 kryteria
- stopien instytucjonalizacji i formalizacji instytucji
- regulacja konfliktow – czy konflikt zostal rozwiązany miedzy osobami skonfliktowanymi czy przy udziale osob trzecich
- czy osoby są wyposażone
-Bezpośredni typ regulacji konfliktow
- w drodze konsensusu
-posredni typ regulacji konfliktów
3 tryby
- mediacyjno – konsyliacyjny – w regulacji konfliktów bierze udział mediator czy konyliator ( osoba trzecia) , ta osoba nie posiada zadnych władczych uprawnien, nie może stronom niczego nakazac ani zakazac, jej zadaniem jest doprowadzenie do ugody stron przez pokazanie rozwiązania które jest do przyjecia przez obie strony; zaleta: strony nie są niczym związane, same decydują zarówno o procedurze i o regulach materialnych na podstawie których konflikt ma być uregulowany;
-arbitrazowy- w regulacji konfliktow bierze udzial osoba trzecia zwana arbitrem ; strony nadal zachowuja swobode co do wyboru procedury i regul materialnych; one decyduja także o wyborze arbitra; z momentem kiedy dokonaly wyboru arbitra to nie mają wpływu na decyzje tego arbitra o sposobie regulacji konfliktu; ta decyzja ma charakter władczy, jest wiazaca dla stron;
-adiudykacyjny- ma najwyższy stopien formalizacji i instytucjonalizacji, do tego trybu można zaliczyc tryb sadowej regulacji konfliktów. . strony nie mają na nic wpływu ; regulacja konfliktu odbywa się wg z gory ustalonych przepisów prawa materialnego i wg z góry określonej procedury; strony nie maja wpływu na wybor adiudykatora; jego decyzje maja charakter władczy, wiążący;
Mogą tu występować pewne elementy postepowania mediacyjnego (strony mogą zawrzec ugode sądową, może dojsc do pojednania stron, lub kontrakt – sąd zawiesza postepowanie na wniosek stron )
Zarzuty dla postepowania sądowego:
- czasochłonność
-brak obiektywizmu ( kiedy stroną postępowania jest cudzoziemiec)
- nadmierna formalizacja
- problemy związane z wykonaniem wyroku
- wysokie koszty faktyczne
Zjawisko ucieczki od sądów : (pojawiaja się formy alternatywne)
- strony maja wiekszy wpływ na przebieg postepowania
* sady społeczne, sady polubowne, sady arbitrażowe, pojednawcze, komisje – działają w oparciu o tryb mediacyjny, arbitrażowy ; rozpatruja sprawy rodzinne, sąsiedzkie, małżeńskie, handlowe;
W Polsce występują sądy konsumenckie ( efektywność ich dzialania i odwoływanie się do nich jest slabe )
Norweski kryminolog – Cristie
Konflikty które były kiedys własnością stron zostaly zawłaszczone przez prawnikow których nazywa zawodowymi złodziejami konfliktow. Oni przejmuja sprawy od stron a jest to spowodowane tym ze współczesne społeczeństwa SA podzielone wewnętrznie . w tym społeczeństwie mamy doczynienia z poglebiajaca się anoonimowoscia wśród ludzi (niezrozumienie wzajemne )
Dwa sposoby regulacji konfliktow::
- można dac tym którzy reguluja konflikty władze – przemawia za tym to ze ci którzy maja wladze latwiej decyduja się na to by zadawc bol i cierpienie innym .
-można im nie dac władzy
-f. rozdzialu dobr i ciezarów- to pojecie jest pojmowane bardzo szeroko – rozdzial uprawnien i obowiązków w społeczeństwie. Podstawowym wymogiem jaki stawia się prawu jest to by ten rozdzial uprawnien i obowiązkowych społecznych był podzialem sprawiedliwym. To pojecie jest jednak pojeciem wieloznacznym. U podstaw wszystkich koncepcji sprawiedliwości lezy zasada rownej miary ( zasada sprawiedliwości formalnej ) – osoby ,sytuacje, stany rzeczy które są pod istotnymi wzgledami podobne powinny być podobnie traktowane . Zasada ta ma charakter czysto formalny. O to co należy do danej kategori podobnie traktowanej rozstrzygaja zasady sprawiedliwości materialnej.
Dwie koncepcje sprawiedliwości materialnej nawiązujące do arystoteloweskigo rozróżnienia sprawiedliwości rozdzielczej(dystrybutywnej) i komutatywnej czyli wyrównawczej . Te dwie koncepcje sprawiedliwości stanowia dwie opcje.
Sprawiedliwosc dystrybutywna realizuje się w postaci kilku reguł. ( każdemu stosownie do zasług, stosownie do pracy, potrzeb, pozycji społecznej, wykształcenia)
Sprawieliwosc komutatywna – jest to jedna reguła (( każdemu stosownie do zobowiązań które on sam dobrowolnie na siebie przyjmuje )
PRZYKŁAD
Pracodawca zapłacił za wykonywana prace jednej grupie pracownikow dana kwote pieniędzy a innej grupie za taka sama prace inna kwote. Nie narusza to regul sprawiedliwości komutatywnej, za to narusza sprawiedliwość dystrybutywną..
W art. XIX – od każdego wg jego zdolności, każdemu wg jego pracy (konstytucja z 52 r)
umkc