wywoływanie szeregu syczącego.docx

Seplenienie – szereg syczący

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głosek szeregu syczącego („s”, „z”, „c”, „dz”)

Ćwiczenia języka:

·         wysuwanie języka do przodu;

·         język szeroki i wąski;

·         ułożenie języka za dolnymi zębami;

·         cofanie języka w głąb jamy ustnej;

·         liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie;

·         oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów;

·         dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski „e”;

·         zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł;

·         „wymiatanie śmieci” – energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów.

Ćwiczenia oddechowe:

·         dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki;

·         „tańczący płomyczek” – dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go;

·         dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą;

·         zawody „kto dmuchnie dalej” – zdmuchiwanie kulek waty z ręki;

·         wydmuchiwanie baniek mydlanych;

·         dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego;

·         „wyścigi samochodowe” – dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze;

·         „mecz piłkarski” – przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko;

·         „gotowanie wody” – dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza;

·         nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek;

·         próby gwizdania;

·         zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki;

·         rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu;

·         gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku;

·         gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą;

·         dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej;

·         rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa.

Ćwiczenia warg

·         rozchylanie warg jak w uśmiechu – wargi płaskie, przylegają do zębów (zęby widoczne);

·         rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski „i”;

·         naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami;

·         układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej;

·         gimnastyka warg i języka (wysuwanie języka do przodu, uśmiechanie się);

·         wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:
- kozy – me, me
- barana – be, be
- kurczątka – pi, pi
- śmiechu – hi, hi;

·         pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce „u”.

II. Etap wywołania głosek szeregu syczącego („s”, „z”, „c”, „dz”)

„s”
Rozpoczynamy od wyjaśnienia ułożenia narządów artykulacyjnych: język leży za dolnymi zębami, tworząc rynienkę (jak podczas dmuchania), wargi rozchylają się w łagodny uśmiech. Podczas demonstrowania brzmienia głoski „s” przykładamy wewnętrzną stronę dłoni ćwiczącego do naszych warg, pokazując, że strumień wydychanego powietrza trzeba kierować środkiem ust.
Jeśli są problemy:
- Zaczynamy od ćwiczeń w dmuchaniu wprost na wybrany przedmiot, przechodząc do dmuchania z równoczesnym ułożeniem ust do uśmiechu, aż po wybrzmienie „s” przy niezmienionym położeniu narządów mowy.
- Aby dokładniej określić miejsce prawidłowego ułożenia języka, można użyć nitki dentystycznej, którą zakładamy na dolne siekacze i polecamy dotykać czubkiem języka nitki w czasie wypowiadania „s”.
- Jeśli dziecko ma problemy z uniesieniem boków języka w tzw. rynienkę, rozpoczynamy od ćwiczeń otaczania językiem słomki do napojów lub słonego paluszka.
- Można wypowiadać przedłużone „e” i zbliżać zęby do siebie, by osiągnąć „s”.
- Można wykorzystać metodę przekształceń artykulacyjnych. Polega ona na przedłużonym wymawianiu „f” z równoczesnym odsuwaniem palcami dolnej wargi od górnych siekaczy.
- Innym sposobem przekształceń jest wybrzmiewanie „t”. Przedłużanie jej pozwala uzyskać „c”, a następnie „s”.

„z”
Jeśli głoska „s” jest już prawidłowo wymawiana, zwykle „z” pojawia się samoistnie.
Jeśli są problemy:
- Wskazujemy wibracje w okolicach szyi lub głowy (metodą dotyku).
- Stosujemy nucenie melodii na głosce „s”.
- Można wykorzystać przekształcenie „d” lub „w” z równoczesnym cofaniem kącików ust i zbliżaniem zębów do siebie.

„c”
Jeśli głoski „s” i „z” są już prawidłowo wymawiane, zwykle „c” pojawia się samoistnie.
Jeśli są problemy:
- Polecamy dziecku wymawiać początkowo „t” (wargi i zęby jak przy „s”, „z”), dodając przedłużone „s” („tsss”), następnie powoli skręcamy „s” i wycofujemy się z „t”, aż przejdziemy do wymowy „c”.

„dz”
Jeśli głoski „s”, „z” i „c” są już prawidłowo wymawiane, zwykle „dz” pojawia się samoistnie.
Jeśli są problemy:
- Objaśniamy ułożenie artykulatorów (wargi lekko spłaszczone jak podczas uśmiechu, język najpierw przednią częścią styka się z górnymi zębami, a potem opada tworząc szczelinę).
- Wskazujemy wibracje w okolicach szyi lub głowy (metodą dotyku).
- Można wykorzystać przekształcenie „d” z równoczesnym odsuwaniem palcami maksymalnie do tyłu kącików warg.
- Można wykorzystać wybrzmiewanie coraz szybciej, kolejno po sobie „d” i „z”.

III. Etap utrwalenia głosek szeregu syczącego („s”, „z”, „c”, „dz”)

„s”

·         Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „s” w izolacj

·         Pkt.2 Następnie ćwiczymy „s” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
sa, so, se, su, sy;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
asa, aso, ase, asu, asy
osa, oso, ose, osu, osy
esa, eso, ese, esu, esy
usa, uso, use, usu, usy
ysa, yso, yse, ysu, ysy;

- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
as, os, es, us, ys.
Głoskę „s”, ćwiczoną w różnych pozycjach w wyrazie, początkowo przedłużamy.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

·         Pkt.3 Ćwiczymy „s” w połączeniach ze spółgłoskami:
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
scho, skl, ska, sło, smu, smo, sno, spo, stu, sto, sta, stu, swe…;
- śródgłosw wyrazach, potem w związkach wyrazowych;

UWAGA! Wcześniej wymaga prawidłowego realizowania głosek „sz” i „cz” z szeregu szumiącego.
- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

„z”

·         Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „z” w izolacji.

·         Pkt.2 Następnie ćwiczymy „z” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
za, zo, ze, zu, zy;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
aza, azo, aze, azu, azy
oza, ozo, oze, ozu, ozy
eza, ezo, eze, ezu, ezy
uza, uzo, uze, uzu, uzy
yza, yzo, yze, yzu, yzy

Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

·         Pkt.3 Ćwiczymy „z” w połączeniach ze spółgłoskami (tylko dźwięcznymi, gdyż obok bezdźwięcznych i w wygłosie traci dźwięczność!):
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
zle, zmy, zdr, zna…;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
ezd…
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

„c”

·         Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „c” w izolacji.

·         Pkt.2 Następnie ćwiczymy „c” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
ca, co, ce, cu, cy;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
aca, aco, ace, acu, acy
oca, oco, oce, ocu, ocy
eca, eco, ece, ecu, ecy
uca, uco, uce, ucu, ucy
yca, yco, yce, ycu, ycy;

- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
ac, oc, ec, uc, yc.

Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

·         Pkt.3 Ćwiczymy „c” w połączeniach ze spółgłoskami:
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
kcj, ock, wca…;

- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych.

Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

„dz”

·         Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „dz” w izolacji.

·         Pkt.2 Następnie ćwiczymy „dz” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
dza, dzo, dze, dzu, dzy;

- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
adza, adzo, adze, adzu, adzy
odza, odzo, odze, odzu, odzy
edza, edzo, edze, edzu, edzy
udza, udzo, udze, udzu, udzy
ydza, ydzo, ydze, ydzu, ydzy.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach. ...