Poradnik_Ocena Ryzyka Zawodowego.doc

Kodeks Pracy zobowiązuje pracodawcę do:

– podejmowania działań zapobiegających niebezpieczeństwu, jeżeli prowadzi działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników – art. 224;

– oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków zmniejsza­jących ryzyko – art. 226 pkt 1;

– informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami – art. 226 pkt 2.

– stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, a w tym przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia – art. 227 §1; 

– systematycznego analizowania przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie tych analiz stosowania właściwych środków za­pobiegawczych – art. 236.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 169, poz. 1650) zobowiązuje pracodawcę w § 39 i 40.1 do:

- oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego, występującego przy określonych pracach, oraz stosowania niezbędnych środków profi­laktycznych zmniejszających ryzyko;

- oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego, występującego przy określonych pracach, oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko;

- zapewnienia organizacji pracy i stanowisk pracy w sposób za­bezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych;

- zapewnienia likwidacji zagrożeń dla zdrowia i życia pracowni­ków głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń;

- zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do rodzaju i poziomu zagrożeń w sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające; 

- zapewnienia systematycznych kontroli stanu bhp ze szczegól­nym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenia sposobu rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania.

Ryzyko jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpieniau pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. (PN-N-18001:2004)

Ryzyko resztkowe jest to ryzyko pozostające po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.
(PN-EN-1050: 1999)

Ocena ryzyka jest to proces analizowania i wyznaczania dopuszczalności ryzyka.

Zagrożenie to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę (np. chemikalia, prąd elektryczny, praca na drabinach i inna na wysokości, itd.).

Identyfikacja zagrożenia – proces rozpoznawania tego czy zagrożenie istnieje oraz definiowania jego charakterystyk.

Narażenie – podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy.

Szkodliwy czynnik występujący w procesie pracy – czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia.

Awaria – zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp.

Ocena ryzyka ma za zadanie zapobiegać skutkom zagrożeń zawodowych. Celem ogólnym oceny ryzyka jest eliminowanie lub ogranicze­nie (redukcja) ryzyka.

Nie dające się wyeliminować ryzyko resztkowe należy kontrolować, zaś wiedzę o zagrożeniach i ryzyku przekazywać pracownikom.

Ocena ryzyka powinna uświadomić pracodawcy, na jakie za­grożenia narażeni są pracownicy, a pracownikom jakie zagrożenia występują na ich stanowiskach, jakie są źródła zagrożeń, jakie powodują skutki i w jaki sposób należy się przed nimi chronić.

Wykonywanie działań wynikających ze szczegółowych celów oceny ryzyka zawodowego pozwala na:

-               sprawdzenie, czy zidentyfikowano zagrożenia występujące na stanowiskach pracy oraz ocenienie związanego z nimi ryzyka zawodowego;

-               wykazanie, że zastosowane środki ochrony są odpowiednie do zidentyfikowanych zagrożeń;

-               wykazanie, że dokonano odpowiedniego wyboru materiałów, wyposażenia stanowisk oraz organizacji pracy;

-               - ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego;

-               zbadanie czy ryzyko zawodowe jest na poziomie akceptowalnym;

-               zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy;

-               wykazanie pracownikom oraz organom nadzoru i kontroli, że ryzyko zawodowe jest znane oraz poinformowanie o ryzyku pracowników.

Ocenę ryzyka zawodowego należy wykonywać dla wszystkich stanowisk pracy, dla których ocena nie była wykonywana oraz wtedy, kiedy w miejscu pracy została wprowadzona zmiana, która mogła spowodować zmianę poziomu ryzyka.

Ocenę ryzyka zawodowego należy wykonywać zawsze, gdy:

1) tworzone są nowe stanowiska pracy,

PRZYKŁAD. Firma prowadząca roboty budowlane zlecała innej firmie wykonanie robót ziemnych. W związku z otrzymaniem kolejnych dużych zleceń, w których roboty ziemne stanowią większość prac, zakupiono odpowiedni sprzęt roboczy i roboty ziemne wykonywane są we własnym zakresie.

2) wprowadzane są zmiany na stanowiskach pracy,

PRZYKŁAD. Firma wprowadziła na stanowiskach pracy nowe maszyny lub urządzenia, zmieniona została lokalizacja stanowiska pracy.

3) zmienił się poziom czynników środowiska pracy, oceny ryzyka

PRZYKŁAD. Pracownicy firmy prowadzącej dotychczas ustawianie rusztowań ramowych przy wznoszeniu budynków ustawiają rusztowania w hali fabryki, w której pracują urządzenia emitujące hałas o natężeniu przekraczającym wartości dopuszczalne.

4) wprowadzono zmiany związane z zastosowaniem środków ochrony,

PRZYKŁAD. W firmie wyposażono maszynę w ramę ochronną zabezpieczającą operatora przed zgnieceniem.

5) na terenie przedsiębiorstwa wykonują roboty zagrażające własnym pracownikom pracownicy z innych firm.

PRZYKŁAD. Pracownicy obcej firmy wykonują konserwację instalacji, a w strefie robót wykonują pracę pracownicy naszej firmy.

W szczególnych przypadkach ocenę ryzyka zawodowego powinno wykonywać się okresowo. Dotyczy to technologii i procesów o dużych zagrożeniach, których skutki mogą być katastrofalne, często występujących wypadków przy pracy i chorób zawodowych itp. Okresowa ocena ryzyka zawodowego może również wynikać ze stosowanych systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy lub ryzykiem zawodowym.

Zaangażowani w ocenę ryzyka zawodowego powinni być wszyscy pracownicy. Bezpośrednio ocenę ryzyka oraz wszelkie związane z oceną analizy powinien wykonywać powołany przez pracodawcę zespół. W skład zespołu powinni wchodzić: pracodawca lub jego przedstawiciel, wyznaczeni przez pracodawcę pracownicy (najlepiej bezpośrednio kierujący lub nadzorujący prace), przedstawiciel pracowników, lekarz medycyny pracy (w zakresie informowania o stanie zdrowia pracowników – nie jako stały członek zespołu).

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego wymaga przygotowań obejmujących:

1)     zapewnienie niezbędnych zasobów, takich jak: środki finansowe, czas pracowników, materiały oraz dokumenty, w których zgromadzona jest konieczna do oceny ryzyka wiedza,

2)     powołanie zespołu oraz określenie jego zadań i odpowiedzialności,

3)     określenie potrzeb szkoleniowych i przeprowadzenie szkoleń osób przeprowadzających ocenę ryzyka zawodowego (szkolenia te nie są obligatoryjne – wiedza może być nabyta z literatury),

4)     zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego,

5)     zapewnienie osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostępu do potrzebnych informacji – umożliwienie wglądu lub dostarczenie zapisów z rejestrów wypadków przy pracy, chorób zawodowych, wyników pomiarów czynników środowiska pracy, analiz stanu bezpieczeństwa, itp.,

6)     sporządzenie wykazu stanowisk oraz wykonanie ich analizy, która pozwoli na usystematyzowanie stanowisk pod względem rodzaju prowadzonych na nich prac i wykonywanych czynności oraz wykonanie wstępnej oceny zagrożeń i ustalenia priorytetów,

7)     określenie sposobu informowania o ryzyku zawodowym.

Oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy można dokonać w formie:

zawodu:

-          stolarze,

-          robotnicy budowlani,

-          pracownicy biurowi,

-          osoby z zewnątrz itp.

wykonywanych prac:

-          prace remontowe,

-          prace porządkowe,

-          wykonywanie wykopów,

-          obsługa urządzeń biurowych, itp.

Metoda pięciu kroków została opracowana i z powodzeniem wdrożona, na początku lat 90, przez brytyjską inspekcję pracy (HSE). Od kilku lat jest promowana i zalecana przez polską Państwową Inspekcję Pracy (PIP).

Metoda pięciu kroków jest bardzo prostym, sprawdzonym od wielu lat w kraju i za granicą, sposobem oceny ryzyka zawodowego w miejscu pracy, przydatnym szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach.

OKREŚLENIE CHARAKTERYSTYKI STANOWISKA PRACY/WYKONYWANEJ PRACY

W kroku tym należy zebrać wszystkie niezbędne informacje potrzebne do oceny ryzyka, które charakteryzują stanowisko pracy lub wykonywane prace.

Na wstępie powinno się określić najbardziej korzystne podejście do przeprowadzania oceny ryzyka uwzględniając uwarunkowania wynikające z organizacji pracy w zakładzie i/lub miejsca wykonywania pracy.

W charakterystyce stanowiska pracy należy uwzględnić:

Fazę używania obiektu – stan, w jakim znajduje się obiekt w czasie oceny ryzyka.

Obiektem może być budynek, ale również maszyna robocza. Przy ocenie ryzyka zawodowego wyróżnienie tych faz jest konieczne, ponieważ pracownicy wykonujący pracę w innych warunkach mogą być narażeni na inne zagrożenia.

Granice obiektu – obszar, po którym porusza się pracow­nik/operator wykonujący pracę.

Ustalenie granic stanowiska pracy jest konieczne. W obszarze ustalonym przez te granice identyfikowane będą zagrożenia, na które narażony jest pracownik. Zagrożenia są rezultatem wykonywanej pracy przez pracownika, ale również mogą być generowane w obszarze poruszania się pracownika przez inne źródła.

Wykonywane czynności

Wykaz czynności wykonywanych przez pracownika jest bardzo przydatny na etapie identyfikacji zagrożeń. Systematyzuje on działania i zabezpiecza przed przypadkowym pominięciem zagrożeń podczas ich identyfikacji. Sporządzając wykaz czynności należy zwrócić szczególną uwagę na te, które będą miały istotny wpływ na ryzyko oraz na czas ich wykonywania.

Niedogodności – są to warunki środowiska pracy, które nie stanowią bezpośrednio zagrożenia dla bezpieczeństwa pracownika, ale w poważnym stopniu sprzyjają powstawaniu tego zagrożenia.

Niedogodnością może być np. ograniczona przestrzeń pracy, konieczność używania niewygodnych środków ochrony, praca w cyklu wielozmianowym, praca w nocy, nieprzystosowanie ergonomiczne stanowiska pracy do pracownika.

Poziom wykształcenia, doświadczenia, umiejętności i predyspozycje

Poziom wykształcenia, doświadczenia oraz umiejętności, jakie powinien posiadać pracownik do wykonywania prac, w tym również wszystkie wymagane uprawnienia mają istotny wpływ na prawdopodobieństwo popełnienia przez pracownika błędu. Doświadczenie pracownika zwiększa bezpieczeństwo wykonywania pracy.

Inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko – osoby, które mogą znaleźć się w strefie wykonywania pracy przez pracownika i które mogą być narażone na zagrożenia.

Najczęściej będą to pracownicy wykonujący pracę wspólnie w zespołach, pracownicy na sąsiednich stanowiskach pracy oraz pracownicy dozoru. Często również zagrożone mogą być inne osoby przebywające okresowo w strefie stanowiska, np. przechodnie, mieszkańcy, użytkownicy dróg itp.

Inne informacje:

Jeżeli ma to istotne znaczenie dla oceny ryzyka zawodowego, należy wykorzystać takie informacje jak:

1)     lokalizacja i opis stanowiska pracy oraz specjalne zadania na nim realizowane,

...