LUC BURGIN - Błędy nauki(1).pdf - Książki - SPOKSIK-I976

LUC BÜRGIN

BŁĘDY NAUKI

Zapoznani geniusze – ich droga przez mękę

Tytuł oryginału:

Irrtümer der Wissenschaft. Verkannte Genies, Erfinderpech und kapitale Fehlurteile

1997 München

Wydawnictwo Prokop

Warszawa 1998

- 2 -

SPIS TREŚCI:

PODZIĘKOWANIE

WSTĘP

I. POKONANIE PRZESZŁOŚCI

1. Outsider psuje zabawę: Sensacyjne odkrycie w piramidzie Cheopsa

Zaskakujące znalezisko – Rzut oka wstecz – „Nienaukowa pogoń za sensacją”? – Gantenbrink kontratakuje –

Mylące wypowiedzi – Archeologiczny skandal

II. ZAPOZNANI GENIUSZE

1. Zamieszanie w wieży z kości słoniowej: Przełomowe dokonania w medycynie, których nikt

nie chciał zaakceptować

Niewielkie ukłucia, olbrzymie działanie – Tajemniczy gość – Wypowiedzenie wojny medycznym autorytetom –

Intrygi – „Ogólne oburzenie” – Sztandarowy przykład: Semmelweis – Zmowa akademików – Jenner i Harvey

ślą ukłony – Otwarta wymiana ciosów – Semmelweis w szpitalu psychiatrycznym – Spisek? – Lister dokonuje

przełomu – Historia lubi się powtarzać – Tezy Freuda: „To sprawa dla policji” – I tak się niczego nie nauczyli

2. Doścignięci przez rzeczywistość: Historia doktryn z dziedziny fizyki

Newton inicjuje rewolucję – Dziesięć rozpraw krytycznych – Farsa z eterem – Einstein wytycza nowe ścieżki –

Co to znaczy „komplementarny”? – Niedoceniona praca doktorska – „Tragiczne wydarzenie” – Rozszczepienie

atomu – Stan faktyczny: eksperymenty na ludziach – Czy udało się wytworzyć antygrawitację?

3. W krzyżowym ogniu krytyki: Alfred Wegener i teoria przesuwania się kontynentów

Dramat na lodowej pustyni – „Teraz chodzi o życie!” – Historyczna dygresja – „Majaczenie w gorączce” –

Straszliwe cierpienia i delikatna amputacja – Przykre przebudzenie – Błędne prognozy

4. Kosmiczne różnice: Wyprawa w świat pełen znaków zapytania

Sensacyjny rękopis – Kto jest kompetentny? – Gdy spada deszcz kamieni – Mobilizacja sceptyków – Woda na

Księżycu? – Nowe dane, nowe pytania – Paskudne neutrina – „Wielki mur” – Kłopotliwa sprawa: stała Hubble'a

– Stałe czy niestałe?

5. Wyśmiana i wyszydzona: Barbara McClintock i jej skaczące geny

Zakonnik przeciera szlaki – Manowce eugeniki – Skaczące geny – Alternatywne metody receptą na sukces –

Późne uznanie – „Wysoce nieprzyzwoita propozycja” – Upadek dogmatów

III. PECH WYNALAZCÓW

1. Trudności z metrem bieżącym: Natchnieni wynalazcy, którzy wyprzedzili własną epokę

Ubezwłasnowolnienie barona – Ofiara swoich czasów – Benz i jego „diabelskie wozy” – Uciążliwe ograniczenia

prędkości – Pierwsza motorówka – Jedyne wyjście: samobójstwo – Kto naprawdę wynalazł samochód?

2. Historia pewnej udręki: Wynalezienie maszyny parowej

Upadek dogmatu – Krótka wizyta w szpitalu dla obłąkanych – Na scenę wkracza szybkowar – Sprzeciwy – Watt

dokonuje przełomu – Stephenson w krzyżowym ogniu pytań – Nie milknąca krytyka – O człowieku, który

urzeczywistnił swoje marzenie

3. Gdy marzenia stają się rzeczywistością: Człowiek zdobywa niebo

Kłopoty prekursorów – Spadochron na pierwszych stronach gazet – Postęp – Tajemnicza działalność – Szalony

hrabia – Historyczne dokonanie dwóch braci – Spór wokół Weisskopfa

4. Odwieczny problem - perpetuum mobile: Robert Mayer formułuje prawo zachowania energii

- 4 -

„Brak zdolności patentowej” – Puszczanie krwi a zasada zachowania energii – „Mnóstwo nieuzasadnionych

poglądów” – Spóźnione uznanie – Robert Groll: geniusz czy szarlatan?

5. Nie kończący się dramat: Bojkotowane wynalazki współczesności

Potencjał twórczy – „Ciężki kryzys” – Urzędnicza blokada – Skandaliczne protesty – Późna rehabilitacja –

Zbędne linie napowietrzne? – Umieranie lasów – Cudowny filtr, którego nikt nie zna

IV. KRYZYSOWY NASTRÓJ

1. Zmierzch specjalistów: Źle się dzieje w państwie nauki

Manipulowanie danymi – Naukowa partanina – I autorytetom nieobce jest oszustwo – Kto ocenia

rzeczoznawców? – Milczenie profesjonalistów – O handlarzach tytułami i fałszywych doktorach – Roczny obrót

– 100 milionów marek

2. Nowy początek: Kilka uwag o nauce przyszłości

Zdolność pojmowania – Wyciąganie konsekwencji

ANEKS: Dokumenty

BIBLIOGRAFA

INDEKS NAZWISK

- 5 -

PODZIĘKOWANIE

Autor chciałby podziękować wszystkim osobom i instytucjom, zachęcającym go do pracy nad tą

książką i służącym cennymi informacjami. Na szczególne wyróżnienie zasługują: H. Beck, Werner

Berends, Ulrich Dopatka, Flughistorische Forschungsgemeinschaft Gustav Weisskopf, Algund

Eenboom, Rudolf Gantenbrink, Helmut Kaiser, Hansjörg Ruh, Laro Schatzer i Richard Vetter.

Luc Bürgin

- 6 -

WSTĘP

Gdyby Mona Liza chciała wziąć udział we współczesnym konkursie piękności, słynny uśmiech

szybko zniknąłby jej z twarzy. Sytuacja naukowców minionych stuleci także nie byłaby łatwa.

Gdyby obecnie chcieli udowodnić swą ogólną wiedzę, szybko zrozumieliby coś, o czym kiedyś

nieomal nie mieli odwagi pomyśleć: „obiektywizm” sprawdza się jedynie w kontekście histo-

rycznym.

Dopiero teraz uświadomiliśmy sobie, jak szybko zmieniają się w nauce układy odniesienia.

Nigdy wcześniej nie było tak widoczne, że to, co dziś nazywamy powszechnie obiektywnym

poznaniem, już jutro może okazać się subiektywną opinią.

Społeczeństwo ma skłonność do mniej lub bardziej bezkrytycznego przyjmowania naukowych

opinii tylko dlatego, że padły one z ust wykształconych osób. Ów stan utrzymuje się już zbyt długo.

Poza tym zawodowe pojedynki autorytetów toczą się zwykle przy drzwiach zamkniętych i

przeciętny człowiek nic o nich nie wie. Tak było zawsze, ale w rezultacie społeczeństwo – a z braku

krytyki z zewnątrz nierzadko także sami naukowcy – utożsamia naukowe modele z dokładnym

odbiciem rzeczywistości.

Istotę tego problemu uświadomiłem sobie w 1994 roku jako gość programu publicystycznego

szwajcarskiej telewizji. Pewien specjalista w dziedzinie lotów kosmicznych wyjaśnił, że poten-

cjalne podróże międzygwiezdne są z góry skazane na niepowodzenie: ogranicza je prędkość

światła. Prędkości nadświetlne – perorował z oskarżycielsko uniesionym palcem – to czysta utopia i

nie mają żadnych podstaw naukowych. „Poruszanie się z prędkością nadświetlną jest po prostu

niemożliwe”.

Dodajmy: dziś. Ale co będzie jutro, pojutrze albo za sto lat? Nic nie żyje krócej od tak zwanych

naukowych faktów, nic nie jest bardziej złudne niż przepowiednie dotyczące rozwoju technologii.

Gdy w 1946 roku w Filadelfii w niektórych domach nagle spadło napięcie, ponieważ po

wieloletnich przygotowaniach w pobliskim laboratorium uniwersyteckim uruchomiono wreszcie

pierwszy komputer, ENIAC, badacze wpadli w euforię. Mimo że monstrum to zajmowało

powierzchnię 140 metrów kwadratowych i ważyło 30 ton, nic nie było w stanie zmącić radości jego

twórców. Bądź co bądź mózg elektronowy potrafił wykonać pięć tysięcy operacji dodawania na

sekundę, co w owych czasach było prędkością wprost niewyobrażalną...

„Opracowując ENIAC zdobyto doświadczenia, które pozwolą w przyszłości konstruować

mniejsze i prostsze maszyny”, napisał w dzienniku Prisma zachwycony Paul Bellac, kontynuując

równie entuzjastycznym tonem: „Ale nigdy nie uda się zbudować elektronicznych maszyn

liczących, które byłyby szybsze od ENIAC-a”. Po pięćdziesięciu latach kwitujemy te historyczne

słowa pobłażliwym uśmieszkiem.

Znany z odważnych poglądów, zmarły niestety autor książek naukowych, Jacques Bergier, też

nie doceniał możliwości komputeryzacji. Na początku lat siedemdziesiątych uznał, że stworzenie

„maszyn translacyjnych” jest po prostu niemożliwe, ponieważ kula ziemska jest zbyt mała, aby

pomieścić tak rozbudowane i pojemne systemy. Obecnie każde dziecko wie, że dobry program

tłumaczeniowy zajmuje jeden CD-ROM.

Ludzie mają widocznie skłonność do przedwczesnego i negatywnego oceniania perspektyw

rozwojowych pewnych dziedzin nauki. Niektóre rewolucyjne odkrycia lub idee przez lata

bojkotowano i zwalczano tylko dlatego, że dogmatycznie nastawieni luminarze nauki nie umieli

odrzucić swych ulubionych, choć przestarzałych i skostniałych idei i przekonań. Jednym słowem:

„Niemożliwe!” hamowali postęp nauki, a przykładami można dosłownie sypać jak z rękawa:

• Gdy w XVIII wieku Antoine-Laurem de Lavoisier zaprzeczył istnieniu „flogistonu” –

nieważkiej substancji, która wydziela się w trakcie procesu spalania i w którą wierzyli wszyscy

- 7 -

LUC BURGIN - Błędy nauki(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: