Mika WALTARI Trylogia Rzymska częć trzecia: MÓJ SYN JULIUSZ Przełożyła z fińskiego Kazimiera Manowska Wydawnictwo Ksišżnica Aby jš więc (pogłoskę) usunšć, podstawił Neron winowajców i dotknšł najbardziej wyszukanymi kaniami tych, których znienawidzono dla ich sromot, a których gmin chrzecijanami nazywał. Poczštek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany był na mierć przez Poncjusza Piłata; a przytłumiony na razie zgubny zabobon, znowu wybuchnšł, nie tylko w Judei, gdzie się to zło wylęgło, lecz także w stolicy (dokšd wszystko, co potworne albo sromotne, zewszšd napływa i licznych znajduje zwolenników). Schwytano więc naprzód tych, którzy tę wiarę publicznie wyznawali, potem na podstawie ich zeznań ogromne mnóstwo innych, i udowodniono im nie tyle zbrodnię podpalania, ile nienawić ku rodzajowi ludzkiemu. A mierci ich przydano uršgowisko, że okryci skórami dzikich zwierzšt ginęli rozszarpywani przez psy albo przybici do krzyżów, gdy zabrakło dnia, palili się służšc za nocne pochodnie. Tacyt, Roczniki" XV, 44 (przeł. z łac. S. Hammer) Prastarych przecie czasów porzućmy przykłady [...] naszego pokolenia wietne bierzmy wzory. Dla zawici i zazdroci cierpieli przeladowania ci, którzy byli jako słupy największe i najsprawiedliwsze. I miertelnš stoczyć musieli walkę. Zwróćmy oczy na apostołów znakomitych. Na Piotra, który dla zawici nieprawej nie jedno lub drugie, lecz wiele zniósł utrapień i tak złożył wiadectwo i poszedł do zasłużonego chwały miejsca. Dla zawici i zwady wzišł Paweł wytrwałoci nagrodę. Siedmkroć dwigał okowy, był wygnany, był kamienowany. Stał się Dobrej Nowiny zwiastunem na wschodzie i na zachodzie. Okrył się sławš promiennš wiary swojej. Sprawiedliwoci uczył wiat cały. I zaszedł na krańce zachodu. I tak wobec władców złożył wiadectwo. I zeszedł ze wiata. I poszedł do miejsca więtego, dajšc wytrwałoci przykład najwietniejszy. Dokoła tych mężów, więtych obywateli bożych, skupiła się wielka rzesza wybranych, którzy dla zawici cierpieli mnogie katusze i męki. [...] Przeladowano niewiasty [...] które poniosły srogie i bezecne męczarnie. [...] W biegu o wiarę dotarły do mety. I wzięły nagrodę wspaniałš ciała słabego niewiasty. w. Klemens Rzymski, I List do Koryntian, 56 frjrzeł. ks. A. Lisiecki) KSIĘGA PIERWSZA POPPEA Przewidywania Sabiny sprawdziły się o tyle, że upłynęły jeszcze dwa lata, zanim Neron odważył się pomyleć serio o rozwodzie z Oktawiš. Gdy wrócił do Rzymu po mierci Agrypiny, doszedł do wniosku, że z uwagi na sytuację trzeba odesłać Poppeę z Palatynu; tylko po kryjomu składał jej wizyty i spędzał tam noce. Ułaskawił banitów i przywrócił stanowiska usuniętym poprzednio senatorom. Olbrzymi majštek odziedziczony po matce rozdarował pospiesznie i byle komu, bo ani majštki ziemskie, ani drogocenne ruchomoci i niewolnicy Agrypiny nie znajdowali chętnych wród przedstawicieli arystokracji. Większoć tego majštku na chybił trafił rozrzucił między widzów wraz z losami fantowymi w antraktach igrzysk w Cyrku Wielkim. Chcšc stłumić wyrzuty sumienia, a także zdobyć poklask gawiedzi, zaproponował senatowi zniesienie podatków bezporednich. Oczywicie doskonale wiedział, że jest to niemożliwe, ale udowodnienie tego pozostawił senatowi. Senat odrzucił propozycję cesarza, co wywołało powszechne niezadowolenie. Natomiast Neron znacznie ulepszył system podatkowy. Obniżył podatek obrotowy i ustalił cisłe zasady wymiaru podatków. Dzięki temu każdy obywatel zyskał wiadomoć, za co i w jakiej mierze jest opodatkowany. Neron występował publicznie jako wonica rydwanu w gonitwach cyrkowych. Wyjaniał, że w ten sposób kontynuuje tradycje bogów i starożytnych królów. Przed organizowanymi na modłę greckš wielkimi igrzyskami występował w teatrze jako piewak, akompaniujšc sobie na cytrze. Po mierci matki jego głos wyranie się wzmocnił i nabrał metalicznych tonów. Mimo tego Burrus na wszelki wypadek odkomenderował do teatru oddział pretorianów, aby pilnowali porzšdku i oklaskiwali Nerona. Sam dawał im przykład i pierwszy klaskał, choć jako żołnierz głęboko wstydził się za cesarza. Przyznać wszakże trzeba, że Neron mógł ujawnić znacznie bardziej bezwstydne zainteresowania. Moda grecka całkowicie opanowała Rzym. Bardzo wielu senatorów i ekwitów brało udział w igrzyskach. Młode córy rodów patrycjuszowskich popisywały się greckimi tańcami; nawet wiekowe matrony demonstrowały w cyrku zwinnoć swoich kończyn. Osobicie nie miałem nic przeciwko tym występom, majšcym jakoby uszlachetniać zabawy ludowe, ponieważ oszczędzały mój wysiłek i zmniejszały koszty bestiarium. Lud i tak w trakcie igrzysk interesował się wyłšcznie wycigami rydwanów... Bywalcy igrzysk uważali, że występy zawodowych piewaków, muzyków, tancerzy i aktorów stojš na bez porównania wyższym poziomie niż popisy amatorskie. Ponadto byli rozczarowani, ponieważ nawet w antraktach nie występowały ani dzikie zwierzęta, ani gladiatorzy. Starzy patrycjusze byli przerażeni. Twierdzili, że gimnazjony, goršce kšpiele i zniewieciała muzyka wpływajš destrukcyjnie na morale młodzieży rzymskiej i to teraz, gdy Rzym potrzebuje zahartowanych bojowników. Bo włanie od nowa rozgorzała wojna w Armenii, a równoczenie pewna przerażajšca kobieta, Boudika, zjednoczyła plemiona Brytów i doprowadziła do wybuchu powstania w Brytanii. Całkowitej zagładzie uległ jeden z legionów, a kilka miast rzymskich zmieciono z powierzchni ziemi. Prokurator rzymski do tego stopnia stracił panowanie nad sobš, że uciekł do Galii. Jestem przekonany, że Boudika nigdy by nie zyskała tak szerokiego poparcia wród Brytów, gdyby legiony nie znajdowały się na wyłšcznym utrzymaniu podbitego kraju i gdyby ksišżęta brytyjscy nie musieli spłacać kredytów, przyznanych im przez Senekę, a zwłaszcza wysokich procentów od tych pożyczek. Barbarzyńcy wcišż nadal nie w pełni rozumiejš zasady współczesnego obrotu pieniężnego. Młodzi ekwici nie wykazywali chęci wyjazdu do Brytanii i narażania się na wbijanie na pal lub palenie żywcem. Woleli pozostawać w Rzymie, gdzie odziani w greckie stroje mogli pielęgnować bujne loki i brzdškać na cytrach. Zanim sytuacja w Brytanii wyjaniła się, Neron zaproponował senatowi rozważenie ewentualnoci wycofania się z wyspy, z którš sš tylko wieczne kłopoty. Ten kraj pożerał więcej, niż dawał. Gdyby porzucono wyspę, wówczas można byłoby trzy legiony bo czwarty uległ zagładzie przesunšć na wschód, przeciwko Fartom. W czasie goršcej dyskusji w senacie nad tš propozycjš Seneka wygłosił błyskotliwš, przepojonš umiłowaniem pokoju mowę. Powoływał się w niej na brytyjskie sukcesy boskiego Klaudiusza. Neron bez utraty reputacji nie mógł rezygnować ze zdobyczy swego ojca przez adopcję. W istocie rzeczy Seneka występował w obronie swoich ogromnych kapitałów, które ulokował w Brytanii. Posunšł się do twierdzenia, że przeniesienie trzech legionów na wschód zmusiłoby Partów do podjęcia wzmożonego wysiłku zbrojeniowego. Pompejusz wołał Seneka a szczególnie Krassus na własnej skórze dowiadczyli, co znaczy prawdziwa wojna przeciwko Partom. Obecne porażki Korbulona w Armenii sš niczym wobec tamtych wydarzeń, a zresztš nie majš większego znaczenia, bo przecież leżšca między dwoma mocarstwami Armenia jest jakby piłeczkš treningowš, którš przerzuca się z ršk do ršk dla wysondowania siły przeciwnika. Pewien leciwy senator zawołał, że niewštpliwie Seneka wietnie zna subtelnoci gry w piłkę, ale raczej nie powinien zabierać głosu na temat wojny, jako że nigdy nie prowadził oddziału do boju z mieczem w ręku. Co było zgodne z prawdš: Seneka rzeczywicie chętnie grywał w piłkę, natomiast w czasie prezentacji ekwitów z trudem utrzymywał się na końskim grzbiecie, w czym zresztš tylko naladował innych starych brzuchatych senatorów. Swego czasu Klaudiusz zezwolił wiekowym senatorom, aby w czasie oficjalnych uroczystoci szli pieszo i prowadzili wierzchowce za wodze. Teraz Neron wielkodusznie wyraził zgodę na zastšpienie tradycyjnej owczej skóry normalnym siodłem i to zarówno w czasie procesji, jak i dorocznych igrzysk ku czci Kastora i Pollusa. Przez tę decyzję igrzyska, uczestnictwo w których dotychczas wymagało sporej kondycji fizycznej i rzetelnej umiejętnoci ujeżdżania wierzchowca, utraciły swoje znaczenie w procesie wychowywania i hartowania młodych szlachciców. Stan ten utrzymuje się do chwili obecnej. Ty, Juliuszu, nawet nie masz pojęcia, co to znaczyło: kierować koniem w czasie igrzysk ku czci bogów, majšc na końskim grzbiecie pod sobš jedynie kawałek baraniej skóry! Mogę tylko powtórzyć: co za czasy, co za obyczaje! A przecież, gdy to piszę, nie ukończyłem jeszcze pięćdziesięciu lat! Lecz wracam do dyskusji w senacie wokół kwestii ewakuacji wojsk z Brytanii. Który z senatorów zapytał, czy konieczne było dopuszczenie do wymordowania siedemdziesięciu tysięcy obywateli rzymskich i ich sojuszników oraz rozgrabienia i spalenia dwóch kwitnšcych miast tylko dla utrzymania spłat lichwiarskich procentów Seneki?! Seneka spurpurowiał, ale zapewniał, że ulokowane w Brytanii kapitały rzymskie były przeznaczone na rozwój cywilizacji i handlu w tym kraju. Twierdził też, że jego zdanie podzielajš liczni senatorowie, którzy także lokowali swe zasoby w Brytanii. lady odstraszajš! krzyknšł kto. Nie speszony Seneka wywodził, że nie może ponosić winy za postępowanie tych nie zasługujšcych na zaufanie królów brytyjskich, którzy obracali pożyczki na własne potrzeby lub potajemne zbrojenia. Głównym powodem wojny uważał była samowola legionów. Wzywał więc do ukarania dowódców i wysłania do Brytanii oddziałów pomocniczych dla spacyfikowania wyspy. Rezygnacja z Brytanii była oczywicie zbyt gorzkš pigułkš, aby senat mógł jš przełknšć. Tyle z dawnej dumy pozostało jeszcze w Rzymie! Odrzucono pomysł ewakuacji, natomiast postanowiono wyekspediować na wyspę odd...
ssonja