WYKŁAD 1
KREW I LIMFA
Miejsca wchłaniania:
-Jama ustna: nikotyna, cyjanki, nitrogliceryna, fenole, strychnina, kokaina, alkohol, piramidon
-Żołądek: alkohol, nikotyna, kwas salicylowy, aspiryna, kofeina, teofilina
-Jelito cienkie: większość trucizn
-Jelito grube: zw. wytworzone przy udziale mikroflory
Wchłanianie zależy od pH np. anilina wchłania się w środowisku zasadowym, a kwas salicylowy w środowisku kwaśnym
Im sub wchłonie się szybciej tym jest groźniejsza dla organizmu.
Najbardziej wszechstronny jest węgiel aktywny(drzewny), stosowany gdy sub. szkodliwa jeszcze się nie wchłonie, węgiel ma dużą powierzchnię adbsorbcyjną
tzn. absorbuje sub., działa bardzo dobrze na: atropinę, ergotaminę, fenol i jod.
Działa dobrze na chininę, średnio na: alkohol etylowy i metylowy, cyjanki, DDT, kwas borowy, insektycydy, zw. fosforoorganiczne. Węgiel nie absorbuje: kwasów mineralnych, zasad, sub. nierozpuszczalnych w wodzie
§naskórek, nabłonek jelitowy i pęcherzyków płucnych
§błony naczyń włosowatych
§błony komórkowe narządów
§błony struktur wewnątrzkomórkowych
§krew-mózg, krew-płyn mózgowo rdzeniowy(strefy zamykające, tkanka glejowa) sub. lipofilne przenikają łatwiej, nadtlenki kw. tłuszczowych powodują nieodwracalne zmiany w błonach, hałas zwiększa ich przepuszczalność
§krew- łożysko, bariera dla zw. silnie zjonizowanych i nierozpuszczalnych w tłuszczach, łatwo przenikają antybiotyki, narkotyki, alkohol etylowy, kofeina, nikotyna, zmiany morfologiczne u palących(bariera ta przy niedotlenieniu jest słabsza)
§krew-jądro: śródbłonek naczyń włosowatych bez porów i przestrzeni międzykomórkowych, komórki nabłonkowo-mięśniowe ze strefami zamykającymi, połączenia kompleksowe pomiędzy komórkami podporowymi
Bariery niebłonowe:
To łączenie z białkami krwi lub z białkami cytoplazmy(wątroba, nerki)
Ukrwienie ma wpływ na szybkość wchłaniania sub. im lepiej narządy są ukrwione tym szybciej następuje w nich wchłanianie sub. szkodliwych
Narządy najlepiej ukrwione to: płuca, nadnercza, nerki, tarczyca, wątroba, serce, jelita, mózg. Narządy słabiej ukrwione to: skóra, mięśnie, tkanka łączna i tłuszczowa
WYKŁAD O GRZYBACH Z 29.10.2009
§Grzyby kapeluszowe
W Polsce jest ok. 1400 gat. grzybów jadalnych oraz 200 gat. grzybów trujących
Podział grzybów w oparciu o stopień bezpieczeństwa
*Wywołujące późne objawy zatrucia, okres utajenia może trwać 8-36 godzin od spożycia. Są to gat. bardzo groźne, objawy pojawiające się po tak długim okresie czasu mogą dać czas toksynom do działania, czasami ratuje dopiero hemodializa czyli oczyszczenie krwi z toksyn(ale szkody jakie poczynią przez tak długi okres czasu mogą być już nieodwracalne). Takie zatrucia powodują min.:
-muchomor sromotnikowy
-muchomor jadowity
-muchomor wiosenny
-piestrzenica kasztanowata
-zasłonak rudy
*Wywołujące wczesne objawy zatrucia, okres utajenia objawów od 15 min do 3 godzin, np.:
-strzępiak ceglasty
-lejkówka odbielona
-muchomor plamisty
-muchomor czerwony
Grzyby z tej grupy działają głównie na ukł. nerwowy(działanie neurotropowe), a także wywołują typowe objawy żołądkowo- jelitowe(wymioty, bóle brzucha, biegunki)
*Warunkowo jadalne, np.:
-krowiak podwinięty, który zawiera muskarynę, betainę, acetylocholinę itp., nie można ich jeść na surowo, ani smażonych. Sposób ich przygotowania tak aby nie wywołały efektów niepożądanych polega na obgotowaniu ich w wodzie, a następnie odlaniu tej wody
-czernidlak pospolity, zawiera koprynę, której metabolit-cyklopropanon hamuje(jest inhibitorem) dehydrogenazy aldehydu octowego, dlatego też grzybów tych nie można spożywać łącznie z alkoholem.
Podział wg Europejskiego Towarzystwa Ośrodków Ostrych zatruć i Toksykologów Klinicznych:
*Grupa 1, średnio trujące. Działanie cytotoksyczne(uszkodzenia kom.) głównie wątroby i nerek. Do czyn. toksycznych należą: amanitotoksyny i falotoksyny(są to sub. b. trwałe w wysokich temp. nie ulegają zmianom). Do grupy tej zaliczamy min muchomora sromotnikowego, wiosennego, jadowitego. Objawy zatruć po 8-36 godzin po spożyciu, ż-j, biegunka, odwodnienie, zmniejszenie krzepliwości, śpiączka wątrobowa, hipoglikemia, skąpomocz, bezmocz. Efekty działania: uszkodzenie wątroby, nerek, oun, działanie opóźnione. Dawka śmiertelna to 0,1 mg na kg m.c czyli ok. 50 g grzyba. Przy zatruciach- hemodializa, gdy uszkodzenie wątroby i nerek jeszcze nie są zbyt groźne.
*Grupa 1a, warunkowo śmiertelna
Działanie cytotoksyczne. Czynnik toksyczny to orelanina(alkaloid). Gatunek to Zasłonak rudy. Objawy pojawiają się po 8-36 godzinach żołądkowo- jelitowe, po 2-20 dniach pojawiają się inne objawy: krwiomocz, białkomocz(uszkodzenia nerek), bezmocz, żółtaczka(uszkodzenia wątroby). Efekty działania grzybów z tej grupy to: przewlekła niewydolność nerek, działanie opóźnione, a ponad 1/3 przypadków wymaga dializoterapii.
*grupa 2, silnie trujące(ale nie śmiertelne)
Działanie ośrodkowe(oun). Gatunki należące do tej grupy to: piestrzenica kasztanowata(lasy iglaste), podobna do smardza. Czynnik toksyczny to gyromitryna, będąca mieszaniną różnych sub.(nie ma tam zw. cyklicznych). Objawy zatruć to: po wielu godzinach lub dniach objawy ż-j, zaburzenia świadomości, drgawki, methemoglobinemia, hemoliza, żółtaczka, uszkodzenia nerek. Efekty działania tych grzybów to uszkodzenia oun, działanie drgawkowe. W Polsce grzyby z tej grupy sprzedaje się Francuzom po wysuszeniu(sub. trujące są lotne). Monometylohydrazyna(jeden ze skł. gyromitryny) jest antagonistą pirydoksyny
*Grupa 3, poważnie trujące
Działanie to blokowanie metabolizmu alkoholu etylowego. Czynnik toksyczny to kopryna, a główny gat. z tej grupy to Czernidlak Pospolity. Objawy po 1 godzinie od wypicia alkoholu, pomiędzy 3, a 72 godziną po spożyciu grzybów, występują wymioty, pobudzenie, lęk, zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia, drętwienie rąk, czasami drgawki. Efekty działania to hamowanie metabolizmu etanolu na etapie aldehydu octowego(zatrucie jest głównie powodowane przez ten zw.).
*Grupa 4, poważnie trujące(na ogół bez zagrożenia życia)
Działanie muskarynowe(obwodowe= cholinergiczne czyli podobne do acetylocholiny). Czynnik toksyczny to muskaryna(pierścień heterocyliczny z O2), która działa przeciwnie do atropiny. Gatunki grzybów to: strzępiak ceglasty, czerwony, strzępkowaty, lejkówki, borowik szatański, grubotrzonowy, ponury. Objawy zatrucia po 0,5 godzinie, ślinotok, pocenie się, łzawienie, zwężenie źrenic, ż-j, spadek ciśnienia. Efekty działania są obwodowe. Dawka śmiertelna 300 mg, wywołanie objawów przy zaw. 0,01% w grzybie 10-20 g surowego.
*Grupa 5, umiarkowanie trujące
Działanie: ośrodkowe, atropinopodobne. Czyn. toksyczny to min museymol, kwas ibotenowy. Gatunki grzybów z tej grupy to: muchomor czerwony, plamisty. Objawy po 30-90 min. ż-j, naprzemienne pobudzenie i uspokojenie, zaburzenia równowagi, widzenia, bóle głowy, kurcze mięśni, nadmierna aktywność ruchowe, pobudzenie psychiczne. Efekty: ośrodkowe, psychotropowe.
*Grupa 6, słabo trujące
Działanie halucynogenne. Czyn. toksyczne to min: psylocybina, psylocyna. Gatunki: stożkogłówka biała, kołpaczek motylkowaty, pierścieniak półkolisty. Objawy po 30-60 min, przyspieszona czynność serca, halucynacje urokowe, zaburzenia doznaniowe, wzrost ciśnienia, zawroty głowy, wymioty, drgawki. Efekty działania: ośrodkowe, psychotropowe, halucynogenne. 10-13 g świeżych grzybów powoduje zaburzenia neurologiczne i psychiczne.
*Grupa 7, słabo trujące
Działanie gastreoenterotoksyczne(jelito, żołądek). Gatunki: pieczarka, borowik, mleczaj, krowiak(może uszkadzać wątrobę), gołąbek, tęgoskór, wieruszka. Objawy: po 30 min do 24 godzin po spożyciu objawy ż-j, czasami neurologiczne(nerki), odwodnienie, spadek ciśnienia. Efekty: drażnienie przewodu pokarmowego
Zachorowania spowodowane spoż. grzybów to ok. 16,5% w przypadku muchomora sromotnikowego. Zdarzają się również zachorowania spowodowane spożyciem grzybów jadalnych(nieswoiste zatrucia grzybami)np. przez zbyt długie ich przechowywanie
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1993 roku w sprawie wykazu grzybów jadalnych, wymagań technologicznych ich przetwarzania i obrotu oraz nadawanie uprawnień w zakresie grzyboznastwa. Klasyfikacja ta obejmuje 34 gatunki grzybów jadalnych. Co jest w tym rozporządzeniu:
-nadawanie i pozbawianie uprawnień klasyfikatora grzybów i grzyboznawcy następuje w drodze decyzji właściwego organu inspekcji sanitarnej
-klasyfikator musi być obecny w każdym punkcie skupu grzybów, a grzyboznawca w punkcie skupu grzybów suszonych lub tam gdzie mamy do czynienia z przetwórstwem grzybów
-do obrotu dozwolone są tylko grzyby całe ew. przecięte raz wzdłuż(nie można sprzedawać oddzielnie kapeluszów i nóżek)
-rodzaje przetworów dopuszczonych
-cechy dyskwalifikujące grzyby
Obrót grzybami jest kontrolowany prawnie.
WYKŁAD 6 Z 5.11.2009
§Alkaloidy(zw. organiczne o budowie pierścieniowej zawierające azot), nie mają jeszcze w pełni poznanej roli, choć zwykle spełniają funkcje ochronne. Zawera je ok. 10% roślin, jest ich ok. 5 tyś. Łatwo przenikają przez błony śluzowe przewodu pokarmowego, mają duże powinowactwo do tkanki nerwowej(zarówno ukł. ośrodkowy jak i obwodowy). W małych dawkach działają pobudzająco w większych porażająco. Niektóre stosowane są jako leki, środki narkotyczne, halucynogenne.
W tej grupie zw. można wyróżnić:
*Kofeina(Teina)(pochodna puryny), pochodne tego zw. to: teobromina(występująca w kakao i trochę w herbacie)i teofilina(trochę w herbacie)różnią się miejscem podstawienia gr. CH3. Kofeina znajduje się w : herbacie(do 4%), w kawie(do 2%)i w orzeszkach cola(2,5 –5%).
Zawartość kofeiny w wybranych prod.:
napary- kawy mielona 76- 155 mg/ 200 cm
-kawa instant 66
-kawa bez kofeiny 2-5
-herbata 20-100
-herbata instant 24-130
-kakao 2
-cola 20
-cukierki mlecznoczekoladowe 20 mg/100g
-czekolada 35
-czekolada w proszku 120
Wpływ alkaloidów purynowych na organizm:
*ośrodkowy układ nerwowy:
-małe dawki- przyjemna stymulacja, hamuje stany zmęczenia, poprawia procesy kojarzenia, ale gdy zostanie odstawiona to występować mogą: bóle głowy, zmęczenie, niepokój, senność
-dawki 1-5 mg/kg masy ciała, powodują zwiększone pobudzenie psychomotoryczne z bezsennością, u osób nadwrażliwych drżenie rąk
-dawki większe od 15 mg/kg m.c, powodują bóle głowy, zdenerwowanie, irytację, dzwonienie w uszach, skurcze mięśni, palpitacje
-dawki 100-200 mg/kg m.c powodują delirium, śmierć
*układ oddechowy
-4mg/ kg m.c pobudza układ oddechowy
-u osób trenujących przejściowo następuje zmniejszenie zapasów CO2 w org.
-zwiększone zapotrzebowanie kom. na tlen
*przewód pokarmowy
-zmniejszenie napięcia mięśni gładkich p. pok. i żółciowego
-stymulowanie wydzielania soku żołądkowego, pepsyny
-zmniejszenie perystaltyki jelit
*metabolizm energii
-zwiększenie siły mięśni i czasu wykonywania pracy fizycznej(stąd są obecne na liście antydopingowej)
-zwiększenie o 5-25% P.P.M u osób nieaktywnych(ale do środków na wspomaganie odchudzania nie można używać z/w na działanie zbyt silne na ukł. nerwowy) *Działanie na układ krążenia:
-pobudzenie kurczliwości mięśnia sercowego
-zaburzenia rytmu serca
-migreny
-zwiększenie o 5-10% ciśnienia na okres 1-3 godzin
*Działanie na nerki:
-przy dawkach większych od 4mg/kg m.c, działanie diuretyczne, zwiększenie wydalania N, K, Cl(ogólnie zwiększenie wydalania moczu)
Wchłanianie: -szybko i całkowicie w żołądku i jelitach
-w tkankach zależy to od zaw. w nich wody(ślina, żółć, nasienie, mlek)
-przechodzi barierę krew-mózg i krew-łożysko
Metabolizm: częściowa demetylacja w wątrobie, okres półtrwania wynosi ok. 3 godzin. Wydalanie z moczem: zmniejszone jest w ciąży i przy stosowaniu doustnych śr. antykoncepcyjnych, zwiększone przy paleniu papierosów
Badania na zwierzętach:
-działanie toksyczne, LD50 to 200mg/kg m.c:
-zaburzenia w reprodukcji, duże pojedyncza dawki powodują zanik jąder
-działanie teratogenne, wyniki sprzeczne, u ludzi dopiero przekroczenie dawki 8 filiżanek dziennie może spowodować działanie teratogenne
-działanie mutagenne jest tylko dla bakterii, dla org. wyższych nie obserwuje się takiego działania
-brak działania rakotwórczego dla ludzi i szczurów
LD50 dla ludzi to ok. 10g, t.j 150-200mg/kg m.c, po spożyciu 80mg/kg m.c obserwuje się:
-wymioty
-bóle brzucha
-fotofobię
-zwężenie źrenic
-palpitacje
-skurcze mięśni
-konwulsje
-utratę przytomności
Ważne jest prawidłowe parzenie kawy gdyż przy braku stosowania filtrów frakcja tłuszczowa tzw. karweol(kafestol), przechodzi do naparu i może powodować zwiększanie poziomu cholesterolu.
§Glikozydy(mają co najmniej jeden element związany z cukrami oraz aglikol od którego pochodzi nazwa zw.)
*cyjanogenne: amygdalina(nasiona roślin różowatych), faseolunatyna(fasola półksiężycowata), linamaryna(nasiona lnu, pasza z wytłokami), durryna(sorgo puławskie). Wszystkie te glikozydy zawierają w aglikonie jon cyjankowy.
-amygdalina, jest rozkładana przez enzym beta- glukozydazę(znajduje się w tkankach roślinnych, ślinie, jest uaktywniany w momencie rozgryzania, rozdrabniania, a także w przez sok żołądkowy)do aldehydu benzoesowego i HCN.
Zw. ten znajduje się w:
gorzkich migałach(3-5%), pestki moreli(8%), pestki brzoskwini(6,5%), pestki czereśni(0,8-2%) oraz w konserwach z tych owoców, nalewkach i winach. Jeżeli produkty z tych owoców długo stoją to pewne ilości amygdaliny mogą przechodzić do produktu, dlatego więc powinno się je przygotowywać z owoców bez pestek. Trzeba jednak pamiętać, że parę sztuk owoców z pestkami można zostawić gdyż amygdalina, a w szczególności jon CN nadają nalewkom specyficzny smak i aromat. Produktem rozkładu amygdaliny i innych glikozydów cyjanogennych jest HCN mogący blokować enzymy łańcucha oddechowego(wiązanie z Fe cytochromów), co utrudnia przenoszenie O2 na łańcuchu. Dawka śmiertelna jonów CN to 0,04-0,06 g. Przy dawce 1mg na kg m.c obserwuje się porażenie mięśni oddechowych.
*steroidowe
*nasercowe, pobudzają pracę serca np. z naparstnicy digitoksyna
*saponinowe, ich część cukrowa składa się z ok. 12 cząsteczek, aglikony są różnymi cząsteczkami.
Działanie na organizm:
-zmniejszają napięcie pow. roztworu(stąd używane są w prod. chałwy)
-działają na błony kom. łącząc się z cholesterolem(następuje modyfikacja błon co jest niekorzystne może wpływać na zmianę ich przepuszczalności)
-zwiększają przepuszczalność błon
-powodują rozpad np. hemolizę krwinek(co jest konsekwencją zwiększenia przepuszczalności błon)
-miejscowe działanie drażniące np. na przewód pokarmowy
Występują w:
-mydlnica lekarska do 5%(prod. chałwy)
-soja, narażenie wegetarian, działanie estrogenne
-kąkol polny, gitagenina w nasionach do 14%, obecnie zatrucia są przypadkowe, dawniej mąką, chlebem, kawą zbożową.
*Glikoalkaloidy, należą także do glikozydów steroidowych, ale aglikonem są zw. o charakterze alkaloidów. Należą do nich min. solanina, chakonina.
-solanina składa się z :ramnozy, glukozy, galaktozy oraz solanidyny
-chakonina składa się z:2 cząsteczek ramnozy, glukozy i solanidyny
Występują w: ziemniakach, pomidorach, oberżynie, papryce. Ich zaw. zależy od:
-gatunku
-odmiany
-warunków uprawy: miejsca(nasłonecznienia, wilgotności), nawożenia(niedobór K, Se, Mo, zwiększa podatność na wtstępowanie tych zw.), zakażenia
-części rośliny, wielkości, stopnia dojrzałości, uszkodzeń mechanicznych
-warunków przechowywania(zwiększona ich ilość przy nadmiernym oświetleniu)
Ziemniaki:
-najw. tych zw. w kiełkach stąd b. ważne jest dokładne wyoczkowanie ziemniaków przy obieraniu
-40% to solanina(solatrioza)
-60% to chakonina(chakotrioza)
Pomidory: zawierają tomatynę(likotetrozę) składającą się z ksylozy, glukozy, 2 cząsteczek galaktozy oraz tomatydyny
Wpływ na organizm:
tomatyna< solanina< chakonina
200 mg/kg ziemniaków powoduje:
-zaburzenia żołądkowe
-bóle głowy
-wysypkę, zapalenie spojówek, egzemę nóg
Dawka toksyczna to 2,8mg/kg m.c, przypuszczalna dawka śmiertelna to 3-6 mg/kg m.c. FAO/WHO dopuszcza do 10 mg/100 g świeżej masy bulw
*tioglikozydy
*kumarynowe
Znajdują się w: turówce wonnej, nostrzyku, marzance wonnej czyli ogólnie w różnych gatunkach traw, mogą przechodzić do mleka krów je spożywających. Aglikon w tych zw. to pochodne kwasu cynamonowego. W czasie rozdrabniania i suszenia roślin:
-enzymatyczna hydroliza wiązania glikozydowego
-powstanie kw. kumarynowych
-laktonizacja do kumaryn
-kumaryny pod wpływem enzymów bakteryjnych są przekształcane w dikumalor, który jest tzw. antywitaminą K, może wchodzić we wszystkie szlaki metaboliczne zamiast wit.K.
-przeciwdziałają krzepnięciu krwi(antagonista wit, K)
-kumaryna kiedyś stosowana była(otrzymywana syntetycznie) do aromatyzowania wyrobów cukierniczych, leków i tytoniu, obecnie niedozwolona, działanie na zwierzęta: zahamowanie wzrostu, działanie hepatotoksyczne, zmiany martwicze wątroby, nerek, śledziony, przewodu pok., działanie rakotwórcze w drogach żółciowych(szczury), kontaktowe fotouczulenia, leki przeciwzakrzepowe
-oddziałowują na cechy sensoryczne tj. zapach( i smak)
-b. duża liczba sub.(w katalogach jest ich ok. 2400), nie mają przydzielonych numerów E, mało jest ich badań toksykologicznych.
-nie stosuje się ich pojedynczo, ale w mieszaninach
-oddziałowują w szerokim zakresie stężeń
-przedawkowanie jest łatwo wyczuwalne przez konsumentów
Cele stosowania:
-prod. zależne od sub. aromatycznych np. lody, desery, żelatyna, napoje bezalkoholowe.
-wyróżnienie prod. spośród innych z tej samej grupy np. cukierki miętowe
-wyrównują straty z procesów technolog.
-wzmacniają lub modyfikują smak np. wanilina dodawana do czekolady
-zastępowanie drogich nat. sub. tanimi syntetycznymi
-do prod. typu odżywki o ubogim profilu
-zabezpieczenie przed rozwojem drobnoustrojów i utlenieniem np. przyprawy ziołowe
-barwienie np. kurkuma, sproszkowana papryka
Aromaty
Flavoring Substance- nat. sub. aromatyczne, oznacza określoną sub. chemiczną posiadającą zdolności aromatyzowania żywności, która jest pozyskiwana z surowców nat.(pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego)
1. Olejki(ok. 66 jest dopuszczonych np. kminkowy, kolendrowy, koprowy itd.)
2. Olejki frakcjonowane(pozbawione są niektórych skł. np. mięty odmentolowany, bergamotowy odterpentowany)
3. Izolaty(sub. chem. wyizolowane z olejków mwt. destylacji frakcjonowanej np. mentol z mięty, cytral, karwon, limonen)
Wszystkie te sub. są dodawane zgodnie z GMP, do min: win, napoi, deserów, majonezów, musztard, śmietanki smakowej, serów twarogowych smakowych, margaryn, napoi spirytusowych, herbat owocowych, kawy i herbaty nat., czipsów, chrupek.
►Aromaty identyczne z naturalnymi można stosować po uzyskaniu każdorazowo pozytywnej opini PZH(wyj. wanilina)
►Aromaty syntetyczne wolno stosować po uzyskaniu każdorazowo pozytywnej opinii PZH(wyj. etylowanilina), niezbędne jest przy ich stosowaniu umieszczenie na opakowaniu inf. „aromat do środków spoż.”
-terpeny- wchodzą w skład olejków aromat., należą do nich izopren, monoterpen
-ketony- np. beta jonon, alfa jonon, diacetyl(działa szkodliwie na wątrobę, żołądek)
-alkohole- np. mentol(ma wyznaczone ADI może być alergenem)
-laktony- np. kokosowy, brzoskwiniowy
-estry- np. ..... etylu(bananowy, ananasowy), maślan etylu(pomarańczowy)
-etery np. anetol(ADI 0-2,5 mg/kg m.c
-fenole np. eugenol, tymol, izoeugenol
-aldechydy- np. cynamonowy, wanilina, anyżowy(aromat poziomkowy), benzoesowy
Działanie sub. aromatycznych na organizm
-działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze np. olejek miętowy, eukaliptusowy, tymiankowy, rozmarynowy, anetol, cytral
-podrażnieni błon śluzowych jamy ustnej i przew. pok., zwiększenie wydzielania śliny, przyspieszenie trawienia np. tujon, kwasyna(...działanie żółciopędne), ..., eugenol, ..., berberyna(działanie przeczyszczające)
-podrażniają narządy, przez które są wydzielane tj nerki, płuca, skórę, mogą powodować stany zapalne no tujon, kwasyna -działanie moczopędne, beta-...(podrażnienie skóry)
-u osób nadwrażliwych powodują nieżyty nosa, gorączkę sienną, astmę, nieżyty skórne np. olejek bergamotowy, kolendrowy, lawendowy, cytrynowy, mentol, cytral
-fotouczulenia np. hiperyna
-choroba skórna...
-działanie immunotoksyczne: etylowanilina, olejek mięty pieprzowej, cytral
-wpływ na układ nerwowy: beta- tujon w olejku piołunowym powoduje drgawki, konwulsje
-podejrzane o działanie rakotwórcze: olejek eukaliptusowy, cytrynowy
-działanie rakotwórcze: ..., kumaryna, tatarakowy(beta...), nowotwory jelit u ssaków
-kwas agarowy(agarytyna), pochodna hydrazyny, występuje w pieczarce surowej, podczas gotowania rozkłada się, działa mutagennie na bakterie, myszy działanie rakotwórcze
-alaina- glikozyd, występuje w aloesie, działa drażniąco w większych ilościach
-beta azuron w tataraku, kopytnik pospolity, działanie rakotwórcze, hepatotoksyczne
-berberyna- występuje w roślinach makowatych min. listnik jaskółcze ziele, alkaloid o działaniu na układ nerwowy, działanie rakotwórcze, żółciopędne
-kumaryna w trawach, działanie hepatotoksyczne, u zwierząt nowotwoty, u ludzi- uczulenia
-kwas cyjanowodorowy czyli amygdalina
-hiperycyna w dziurawcu, występuje w lekach
-pulegon- stłuszczenie wątroby, przekrwienie błon śluzowych, działanie na układ nerwowy
-kwasyna w drzewie...(gorelum), stosowana zamiast chininy, kwaśny smak, rośnie w Brazylii, wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, działanie żółciopędne, moczopędne
-safrol i izosafrol- w olejku kamforowym, w liściach cynamonu, w gałce muszkatałowej, w badaniach na zwierzętach działanie nefrotoksyczne, nowotworowe, przenika przez łożysko
-sautonina- terpen, występuje w roślinach astrowatych, działanie drażniące na przewód pok., w większych dawkach powodują poronienia i zaburzenia wzroku
-alfa i beta tujon- terpeny, występują w tuji, w szałwii, piołunie- działąnie drażniące
Kwasy i regulatory kwasowości: węglowy, mlekowy, jabłkowy, jabłczany, fumarowy, askorbinowy i askorbiniany, cytrynowy i cytryniany, winowy i winiany, fosforowy i fosforany, adypinowy i adypiniany, bursztynowy, solny, siarkowy
...
Elesmera