SUBSTANCJE ANTYODŻYWCZE UTRUDNIAJĄ WCHŁANIANIE
-węglowodanów i białek- inhibitory enzymów trawiennych (trypsyny, chymotrypsyny, amylazy)
-Skł. mineralnych- tworzą z nimi trudno rozpuszczalne połączenia (kw. szczawiowy, fitynowy)
-witaminy- 1) powodujące rozkład Wit do zw nie aktywnych (enzymy askorbinaza, tiaminaza) 2)tworzące z nimi nieprzyswajalne z p.p. połączenia (awidyna-biotyna, o-dihydroksyfenole-tiamina) 3) sub o budowie podobnej do Wit (dikumarol-witK)
KWAS SZCZAWIOWY- kw 2karboksylowy z 2at węgla w cząst., rozpuszczalny w H2O, dobrze dysocjuje, sole K i Na rozp w H2O, sole Ca i Mg oraz metali ciężkich bardzo trudno rozp w H2O, wydalany z kałem w formie niezmienionej lub w postaci nierozp szczawianu Ca także może być rozkładany częściowo poprzez mikroflorę jelit, wchłaniany w górnym odcinku jelita cienkiego tam gdzie Ca. Wchłonięty kwas dostaje się do krwi i narządów wew, mięśni, kości, może ulegać częściowemu utlenieniu lub jest wydalany z moczem w formie związanej z Ca. Jeśli jest za duża podaż szczawianu i niedostateczna podaż Ca i Wit D ma to ujemny wpływ na wchłanianie i retencję wapnia.
PODZIAŁ PRODUKTÓW ZAW KW SZCZAWIOWY
1) zaw kw szczawiowego wielokrotnie przekracza zawartość Ca, stosunek molowy >2, szpinak, szczaw, rabarbar, herbata, kawa, kakao, Ca jest niedostępny a nadmiar kwasu może wiązać Ca z innych produktów spożywanych jednocześnie lub jony szczawianowe mogą być wchłonięte do krwi.
2) zaw kw szczawiowego i Ca jest prawie równoważna, stosunek molowy 1-2, ziemniaki, owoce jagodowe, spożywanie tych produktów nie ogranicza biodostępności Ca z innych produktów
3) zaw Ca przekracza zaw kw szczawiowego, stosunek molowy <1, strączkowe, sałata, kapusta, kalafior, marchwe
KIEDY MOŻE DOJŚĆ DO ZATRUCIA- omyłkowe, celowe spożycie, przez narażenie zawodowe (farbiarstwo, garbowanie skór, preparaty odrdzewiające)
NA CZYM POLEGA ZATRUCIE- wiązanie Ca w płynach ustrojowych w nierozp szczawian Ca powoduje to hipokalcemie
-kwas szczawiowy jest silnym inhibitorem dehydrogenazy mleczajowej, hamuje oksydanty metabolizmu glukozy
SKUTKI SZKODLIWEGO DZIAŁANIA
-zaburzenia żołądkowo- jelitowe(nudności, wymioty, biegunki)
-zaburzenia u nerwowego (ślinotok, szczękościsk, tężyczka) oraz u moczowego (mniejsza diureza, ostra niewydolność nerek, mocz może być ciemny (przez zaw w białek w tym hemoglobiny) powstają wałeczki i kryształki szczawianu wapnia które mogą zaczopować kanaliki nerkowe czego skutkiem będzie bezmocz)
-zaburzenia krążenia krwi (zwolnienie czynności serca, spadek ciśnienia krwi)
-Oksylaza- odkładanie się szczawianu Ca w tkankach i narządach
Hiperksaluria- zwiększenie stężenia szczawianów w krwi i większe wydalanie z moczem
POCHODZENIE- z pożywienia, produkt metabolizmu glicyny, seryny,hydroksyproliny,WitC
PRZYCZYNY SZKODLIWEGO DZIAŁANIA
-nadmierna podaż kw
-wrodzony defekt enzymatyczny (niedobór enzymów metabolizujących jego prekursory)
-wzmożona jelitowa absorpcja kwasu w schorzeniach przebiegających z zaburzeniami wchłaniania KT (przewlekłe choroby jelit, zespół krótkiego jelita) niewchłonięte KT wiążą Ca zwiększając tym pule wolnych jonów szczawianowych co powoduje zwiększone ich wchłanianie.
ZABEZPIECZENIE PRZED SZCZAWIANAMI- ograniczenie spożycia produktów zaw dużą ich ilość, uzupełnienie diety w Ca
Elesmera