rola osteopaty w terapii.pdf

Rola osteopaty

w terapii zawrotów

głowy pochodzenia

szyjnego

W PRAKTYCE OSTEOPATY NARZĄD RÓWNOWAGI JEST SYSTEMEM

INTEGRUJĄCYM INFORMACJE POZYSKIWANE Z NARZĄDU WZROKU,

NARZĄDU PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWEGO ORAZ Z RECEPTORÓW

CZUCIA GŁĘBOKIEGO ZLOKALIZOWANYCH W NARZĄDACH RUCHU.

AUTOR: dr Sławomir Marszałek D.O.

Zakład Lekkiej Atletyki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Odział Chirurgii Głowy

i Szyi oraz Onkologii Laryngologicznej, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

W łaściwa funkcja i koordynacja tych

W osteopatycznym diagnozowaniu przyczyn

zawrotów głowy ważna jest całościowa ocena

pacjenta. Należy zwrócić uwagę na całościową

postawę, w tym na:

stopień wychylenia głowy do protrakcji (wysu-

nięcie głowy w przód),

stopień napięcia mięśni karku,

napięcie mięśni podpotylicznych, co wiąże się

z ustawieniem głowy w wyproście,

obecność napięcia łącznotkankowego na przej-

ściu szyjno-piersiowym (tzw. wdowi garb),

tzw. wdechowe ustawienie klatki piersiowej,

świadczące o przewlekłym, podwyższonym

napięciu pomocniczych mięśni wdechowych.

trzech narządów pozwala człowiekowi

zachować równowagę. Upośledzenie

aferencji ze strony któregoś narządu oraz jednocze-

sny brak jego kompensacji pozwalają na powstanie

zaburzeń równowagi o różnym natężeniu.

Przed przystąpieniem do oceny i właściwej

terapii pacjenta z zawrotami głowy, niezmiernie

istotnym elementem, którego osteopata nie może

pominąć, jest wykluczenie innych, układowych

przyczyn zaburzenia równowagi, które leżą poza

kompetencjami praktyki osteopatycznej.

Jednak rola osteopaty jest ograniczona do nor-

malizacji czynności związanych z szeroko rozu-

mianym narządem ruchu. Szczególnie dotyczy

to okolicy szyi, karku oraz połączenia szyjno-gło-

wowego. Te części ciała nie funkcjonują osobno,

a ich poprawna funkcja zależy w dużym stopniu

od poprawnej czynności i ustawienia reszty ciała.

Normalizacja zaburzonych czynności struktur

anatomicznych odpowiedzialnych za powstawa-

nie informacji odbieranej przez narząd równowagi

o ustawieniu głowy i postawie ciała może poprawić

tzw. aferencję szyjną, a tym samym poprawić czyn-

ność narządu równowagi [2, 3, 25, 27].

W ocenie układu mięśniowo-powięziowego

pacjenta z zawrotami głowy ważne jest także

sprawdzenie zakresów ruchów w odcinku szyjnym

kręgosłupa. Według Lewita [19], Jandy [15] oraz

Rakowskiego [24] brak pełnych zakresów ruchów

świadczy o podwyższonym napięciu mięśniowym

i powięziowym badanej okolicy. Za normę uznaje

się:

w rotacji szyi broda powinna osiągnąć linię łą-

czącą oba barki (90°),

ROLA OSTEOPATY W TER APII ZAWROTÓW GŁOW Y POCHODZENIA SZYJNEGO

w skłonie w bok szyja powinna wykonać ruch 45°

w każdym kierunku,

w skłonie w przód broda powinna dotknąć ręko-

jeści mostka (bez otwierania ust),

w skłonie w tył odchylenie głowy powinno być

w takie, aby czoło było płaszczyzną poziomą

(zdj. 1–4).

głowy odgrywają struktury anatomiczne okolicy

kręgosłupa szyjnego i połączenia głowy i szyi

[3, 11, 19, 21, 25]. Obserwuje się, że szczególnie

zaburzenia napięcia tkanek miękkich w tym rejonie

ciała odpowiada za powstanie niewłaściwych infor-

macji aferentnych prowadzonych do ośrodkowego

układu nerwowego. Szereg prac dotyczących celo-

wanej terapii manualnej ukierunkowanej na nor-

malizację napięcia mięśniowo-powięziowo-więza-

dłowego wskazuje, że jest możliwość zmniejszenia

oraz ustąpienia istniejących u pacjentów zawrotów

głowy [1, 11, 19, 25].

Szczególnie istotne w terapii są mięśnie podpo-

tyliczne. Już w roku 1845 Lognet zwrócił uwagę

na istotną rolę mięśni podpotylicznych w utrzy-

mywaniu równowagi [7]. Spełniają one istotną rolę

w tzw. propriocepcji szyjnej. Szczególnie ważna jest

ona u osób starszych, u których jest podstawową

komponentą utrzymywania równowagi. U tych

osób obserwuje się przewartościowanie z czucia

przedsionkowego na rzecz czucia propriocepcji

szyjnej [21]. Najważniejszą rolę w kształtowaniu

propriocepcji szyjnej przypisuje się mięśniowi

prostemu głowy tylnemu mniejszemu. Jest on

nazywany przez McPartlanda i Brodeura [21] jako

proprioceptywny monitor szyi i głowy. Przypusz-

cza się, że ma to związek z dużym zagęszczeniem

włókien tego mięśnia, co umożliwia powstawanie

dużej aferencji czuciowej. Mięsień ten zawiera

36 włókien mięśniowych w jednym gramie tkanki.

Porównując: mięsień prosty głowy tylny większy

– 30,5 włókien, mięsień płatowaty głowy – 7,6,

a mięsień pośladkowy wielki tylko 0,8 [21]. Ponadto,

na podstawie badań przy użyciu rezonansu

magnetycznego wykazano, że tłuszczowa degene-

racja mięśnia prostego głowy tylnego mniejszego

prowadzi do:

odruchowego wzrostu napięcia mięśni szyjnych

i żwaczy,

zdj. 1–4. Badanie norm zakresów ruchów w odcinku szyj-

nym kręgosłupa

W przypadku stwierdzenia braku ﬁ zjologicznych

zakresów ww. ruchów, należy stosować techniki

rozciągające poszczególne mięśnie szyi i karku.

Szczególnie dotyczy to mięśni dźwigaczy łopatek,

części zstępujących mięśni czworobocznych, grupy

mięśni prostowników karku (zdj. 5.) [6].

Oceniając postawę ciała, należy zwrócić uwagę

na ergonomię pracy pacjenta z zaburzeniami rów-

nowagi. Istotna jest ocena wykonywania czynności

ruchowych, które pacjent często wykonuje. Szcze-

gólnie dotyczy to sposobu pracy przy komputerze,

sposobu siedzenia w pracy, samochodzie.

W terapii i diagnostyce osteopatycznej najistot-

niejszą rolę w powstawaniu szyjnych zawrotów

zdj. 2. Technika rozciągania grupy mięśni prostowników karku (A), dźwigaczy łopatek (B), części zstępujących mięśni czwo-

robocznych (C)

WRZESIEŃ 2012

podrażnienia opony twardej poprzez połączenie

łącznotkankowe między m. prostym głowy tyl-

nym mniejszym a oponą twardą [7, 12], przez co

ma wpływ na bolesność i napięcie tkanek okolicy

szyi,

podrażnienia korzenia C1,

podrażnienia włókien sympatycznych powią-

zanych z korzeniem C1, co może prowokować

towarzyszący zawrotom głowy chroniczny ból

szyi i/lub twarzy, charakterystyczny dla podraż-

nienia korzeni C1, C2 i nerwu twarzowego,

zmniejszenia proprioceptywnej aferencji [14].

zdj. 6. Przykład rozluźniania mięśniowo-powięziowego

mięśni podpotylicznych

Wykazano również, że atroﬁ a mięśnia prostego

głowy tylnego mniejszego wykazana w badaniu MR

wraz z towarzyszącym bólem szyi zaburza równo-

wagę na platformie pomiarowej [21].

Zaburzenie napięcia, czynności, a nawet budowy

mięśni podpotylicznych w postaci zwłóknienia

i atroﬁ i obserwuje się po urazach komunikacyjnych

typu smagnięcie biczem ( whiplash ). Zaburzenia te

mogą upośledzać czynność stawów podpotylicz-

nych. Kompensacja utraty ruchomości tych stawów

odbywa się głównie przez uruchomienie i w konse-

kwencji przeciążenie stawów międzywyrostkowych

i otaczających tkanek miękkich odcinka szyjnego

kręgosłupa. Szczególnie dotyczy to segmentu C2/C3.

Według szeregu autorów, m.in. Lewita [19] oraz

Cote i wsp. [9], terapia manualna – terapia stawowa

i łącznotkankowa (miękka) – ma istotny wpływ

na zmniejszenie zaburzeń równowagi (zdj. 6).

Tzw. terapia stawowa, czyli normalizacja czyn-

ności poszczególnych stawów połączenia głowy

i szyi czy stawów międzywyrostkowych odcinka

szyjnego kręgosłupa, ze względu na istniejące

ryzyko uszkodzenia tętnic kręgowych czy ryzyko

nierozpoznania przeciwwskazań do wykonywania

technik stawowych, powinna być wykonywana

wyłącznie przez odpowiednio wyszkolonego oste-

opatę. Należy ten rodzaj terapii stosować w ścisłym

porozumieniu z lekarzem prowadzącym pacjenta

z zawrotami głowy. Należy unikać stosowania tech-

nik manipulacyjnych. Jeśli techniki manipulacyjne

są wymagane, przed ich zastosowaniem należy

wykonać test De Kleyna , który służy do wykry-

wania utajonej niedrożności tętnic kręgowych .

Samą technikę należy stosować z wykonaniem

tzw. próby zabiegowej, w sposób celowany na dany

poziom stawowy oraz z jak najmniejszą składową

rotacyjną i wyprostną. Aby nie wykonywać dużej

rotacji podczas manipulacji, należy wprowadzić

parametry zgięcia, translacji i kompresji na danym

zdj. 7. Terapia punktów spustowych mięśni karku i szyi

zdj. 8. Normalizacja dysfunkcji stawu międzywyrostkowego

prawego na poziomie C2/C3 z wykorzystaniem technik ner-

wowo-mięśniowych (MET)

poziomie kręgosłupa. Zabieg w żaden sposób nie

może być dla pacjenta bolesny. Jednak zalecane

jest stosowanie znacznie bezpieczniejszych technik

mięśniowych [8, 13]. Pozwalają one, po odpowied-

niej manualnej diagnostyce, dzięki zastosowaniu

technik nerwowo-mięśniowych, znormalizować

napięcie okołostawowych tkanek miękkich (zdj. 7).

Tym samym uzyskuje się poprawę ruchomości sta-

wowej oraz normalizuje czucie głębokie z danego

segmentu ruchowego kręgosłupa.

ROLA OSTEOPATY W TER APII ZAWROTÓW GŁOW Y POCHODZENIA SZYJNEGO

W aspekcie powstawania zaburzeń napięcia

i czynności układu mięśniowo-powięziowego

okolicy karku, a tym samym zaburzeń równo-

wagi, należy także zwrócić uwagę na ewentualne

dysfunkcje, bóle w rejonie stawów skroniowo-

-żuchwowych. Według Rakowskiego [24] czy Lewita

[19], napięcie mięśni okolicy żuchwy jest bezpośred-

nio przenoszone poprzez układ mięśni nad- i pod-

gnykowych na obszar tkanek połączenia głowowo-

-szyjnego, w tym na opisywane powyżej mięśnie

podpotyliczne. Campignion [4, 5], zgodnie z teorią

łańcuchów mięśniowych twierdzi, że podwyższone

napięcie mięśniowo-powięziowe jest przenoszone

z mięśni podżuchwowych, mostkowo-obojczy-

kowo-sutkowych i żwaczy na okolicę karku przez

połączenie mięśni i powięzi na kości skroniowej

i potylicznej. Prostym testem oceniającym stopień

napięcia mięśni okolicy żuchwy jest ocena otwarcia

ust (test trzech palców; zdj. 9).

Terapia w tym przypadku powinna być ukierun-

kowana na zmniejszenie podwyższonego napięcia

mięśni okolicy żuchwy. Stosuje się techniki rozcią-

gające, techniki rozluźniania mięśniowo-powięzio-

wego, techniki punktów spustowych [6, 10, 19, 22].

Często opisywaną przez autorów przyczyną

zawrotów głowy są zaburzenia ukrwienia pocho-

dzące z zaburzeń przepływu krwi przez tętnice

kręgowe. Przyczyną mogą zmiany zwyrodnie-

niowe w rejonie stawów międzywyrostkowych

kręgosłupa. Osteopata nie zmieni zmian struktu-

ralnych na poziomie kostnym, jednak ma szansę

znormalizować napięcie i funkcję tkanek miękkich,

które otaczają zmienione przez proces zwyrodnie-

niowy okolice. Praca osteopaty z pacjentem w tym

przypadku musi byś bardzo delikatna. Nie należy

wykonywać jakichkolwiek technik stawowych,

gdyż może to doprowadzić do rozwarstwienia

tętnic kręgowych, a w konsekwencji do niedo-

krwiennego udaru mózgu [13]. Terapia może być

prowadzona jedynie w obrębie tkanek miękkich.

Zalecane jest rozluźnianie mięśniowo-powięziowe

i terapia punktów spustowych na mięśniach karku,

szyi i na mięśniach stawu skroniowo-żuchwowego

i żuchwy (zdj. 10) [6, 13, 17, 19]. Częstą przyczyną

zawrotów głowy może być tzw. zespół podkrada-

nia tętnicy podstawnej. Może być on spowodowany

uciskiem tętnicy podobojczykowej i tętnicy kręgo-

wej przez napięte, skrócone mięśnie pochyłe przed-

nie, blaszkę przedkręgową powięzi szyi oraz przez

zdj. 9. Test ruchomości w obrębie stawu skroniowo-żuchwo-

wego

zdj. 10. Technika rozluźniania powięzi mięśni skroniowych

i żwaczy (A) oraz terapia punktów spustowych na mięśniu

skroniowym (B)

zdj. 11. Normalizacja napięcia i funkcji tkanek miękkich okolicy łopatki (A) oraz przepony (B)

WRZESIEŃ 2012

mięsień długi szyi na poziomie górnego otworu

klatki piersiowej. Osteopata powinien w tym przy-

padku prowadzić terapię jak przy zespole górnego

otworu klatki piersiowej ( oracic Outlet Syndrome ).

W takim przypadku należy normalizować napięcie

i funkcję tkanek miękkich obręczy barkowej, szyi,

karku, klatki piersiowej (szczególnie okolicy prze-

pony; zdj. 11).

W terapii zawrotów głowy istotnym elementem

jest trening sensomotoryczny ukierunkowany

na naukę właściwego ustawienia całego ciała,

a w szczególności głowy i szyi. Pozwala on na lep-

szą integrację sensoryczną głównie między recepto-

rami szyjnymi i wzrokowymi oraz poprawia często

zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową. Tre-

ning należy prowadzić zgodnie z zasadą stopnio-

wania trudności: na początku w pozycjach statycz-

nych z aktywizacją mniejszych grup mięśniowych

obejmujących głowę szyję i obręcz barkową (zdj. 12),

a na końcu z wykorzystaniem ćwiczeń dynamicz-

nych na tzw. chwiejnych podłożach (ryc. 1) [16, 18,

20, 23].

Zawroty głowy są problemem często rozumia-

nym jako problem miejscowy, związany z okolicą

głowy i szyi. Jednak dla osteopaty terapia powinna

dotyczyć funkcji całego ciała. Należy normalizować

funkcję całego narządu ruchu, którego częścią jest

zmysł równowagi. Potwierdzeniem tego są badania

wskazujące na to, że całościowe techniki poprawia-

jące koordynację ruchową, takie jak T’ai Chi, mają

istotny wpływ na poprawę równowagi [9].

Problem zaburzeń równowagi jest bardzo zło-

żonym i interdyscyplinarnym zagadnieniem. Dla-

zdj. 12. Technika stabilizacji właściwego ustawienia głowy

i szyi z zastosowaniem techniki rytmicznej stabilizacji

według koncepcji PNF ( Prioprioceptive Neuromuscular Facili-

tation ) [26]

ryc. 1. Ćwiczenia propriocepcji z wykorzystaniem dynamicz-

nych pozycji na tzw. chwiejnych podłożach [20]

tego optymalną pomoc pacjentowi z tego rodzaju

problemem może zaoferować wyspecjalizowany

zespół terapeutyczny, w którego składzie będzie

odpowiednio wyedukowany osteopata.

BIBLIOGRAFIA :

1) Bracher E. S., Almeida C. I., Almeida R. R., Duprat A. C., Bracher C. B, A combined approach for the

treatment of cervical vertigo , „Journal of mnipulative and physiological therapeutics” 2000, Nr 23(2),

s. 96–100.

2) Brandt T., Bronstein A. M., Cervical vertigo , „J Neurol Neurosurg Psychiatry” 2001, Nr 71, s. 8–12.

3) Brandt T., Dieterich M., Strupp M, Vertigo and dizziness. Common complaints , Springer, Londyn 2005.

4) Campignion P., Aspectos Biomecânicos: Cadeias musculares e articulares G.D.S. , Summus Editorial, 2003.

5) Campignion P., Les chaînes musculaires et articularies. Méthode GDS. Les chaînes relationnelles , tom II,

Les chaînes Postéro-latérales, LCTGDS , Bruksela 2004.

6) Chaitow L., Cranial Manipulation eory and Practice , Osseous and Soft Tissue Approaches, Churchill

Livingstone 1999.

7) Chaitow L., De Lany J., Clinical Application of Neuromuscular Techniques: e upper body , Elsevier Health

Sciences 2008.

8) Colot T., Verheyen M., Manuel practique de manipulations ostéopathiques , wydanie 2, Maisonneuve, Belgia

2004.

9) Cote P., Mior S. A., Fitz-Ritson D., Cervicogenic vertigo: a report of three cases , „Journal of the Canadian

Chiropractic Association” 1991, Nr 35(2), s. 89–94.

ROLA OSTEOPATY W TER APII ZAWROTÓW GŁOW Y POCHODZENIA SZYJNEGO

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: