sprzecznosc-uczuc,45.pdf

filmowa psychoterapia

„33 sceny z życia”: zaczyna się od ciepłej rodzinnej kolacji w domku na wsi

Sprzeczność uczuć

„33 sceny z życia” Małgorzaty szuMowskiej opowiadają o 30-latce,

szczęśliwej córce i żonie, artystce odnoszącej sukcesy. uMiera jej

po ciężkiej chorobie Matka, poteM ojciec. o to, jak

kino powinno pokazywać sprawy życia i śMierci,

spierają się Katarzyna Miller i Manana Chyb

M.CH. Nie zawsze zgadzałyśmy się we wszystkim,

ale tak diametralnie nie różniłyśmy się do tej pory

w ocenie żadnego z omawianych w naszym cyklu

ilmów. Będziemy się spierać o jeden z najważniej-

szych, moim zdaniem, polskich ilmów ostatnich kilku

lat. „33 sceny z życia” to bardzo szczera i osobista

wypowiedź. Zasługą Szumowskiej jest odnalezienie

własnego, bardzo niesztampowego języka do opowie-

dzenia o osobistych doświadczeniach. Reżyserka

przeprowadza bohaterkę przez śmierć z całym wa-

chlarzem powiązanych z tym uczuć: złością, wygłu-

pami, buntem. Podwójna śmierć rodziców przyśpiesza

jej dojrzewanie, powoduje, że dorasta.

K.M. Bardzo jestem stęskniona za polskimi ilmami:

prawdziwymi i otwartymi, pokazującymi rzeczy

trudne, takie jak śmierć, w sposób niestereotypowy.

Ja obejrzałam męczący, nużący, nieciekawy ilm,

który ani razu mnie nie poruszył.

Mnie uderzyło, że ilekroć każdy z nas znajduje się

w podobnej sytuacji, później o niej opowiada, oczysz-

czając swoją historię z niepasujących elementów,

preparuje, cenzuruje samego siebie. Bo mówienie

o śmierci narzuca ton boleściwy, wzbierający pła-

czem. Nie kojarzy się z komizmem, dowcipem sytu-

acyjnym. A Szumowska nie boi się pokazania tego,

że najczęściej jesteśmy rozdzierani przez sprzeczne

uczucia, że osoba cierpiąca nie musi być na przykład

pozbawiona rysu śmieszności. Tak jak w scenie,

kiedy ojciec z córką śmieją się z umierającej mamy,

którą nazywają Pinokiem, bo jej się w chorobie

wydłużył nos.

Mnie rozśmieszyła tylko jedna scena. Widzimy

z lotu ptaka już drugi kondukt pogrzebowy, idący tą

samą alejką co poprzedni, słyszymy głos sióstr: masz

tiktaka? A żałobnicy zatrzymują się w konsternacji,

czy trumna zmierza we właściwym kierunku.

Tego typu momentów tam jest bardzo dużo...

Do mnie dotarł tylko ten. Natomiast przeważało we

mnie wrażenie, że zostałam emocjonalnie nadużyta.

Raz już się poczułam nadużyta przez „Plac Zbawiciela”.

Bardzo nie lubię tego ilmu.

Dla mnie to są zupełnie różne ilmy.

Dla mnie podobne, grające na emocjonalnym nie-

obyciu Polaków. Ilość bólu, cierpienia, złej woli tak

się potęguje, że jedynym wyjściem jest się zachlać

albo uprawiać przypadkowy seks. Czyli polskie

rozwiązania. Ja nie mówię, że takie zachowania się

nie zdarzają, one są. Ale poruszamy się – czego nie

znoszę w polskim kinie – po obszarze beznadziei,

wzajemnego czepialstwa, nierozumienia tego, co się

w kim dzieje, nieumiejętności komunikacji. W jed-

nym brudnośliwkowym sosie, bez światła, przestrze-

ni, dystansu, to nurzanie się w cierpiętnictwie.

Kiedy w ilmie Szumowskiej właśnie cierpiętnictwa

nie ma! Zauważ, jak ten ilm jest skonstruowany.

Zaczyna się od ciepłej rodzinnej kolacji gdzieś w wiej-

skim domu. Przy stole spotykają się ludzie, którzy

dobrze się znają, rozumieją, często ze sobą przebywa-

ją. Widać, że główna bohaterka często tam wraca, że

zawsze na ten dom może liczyć. I nagle tamto życie

przestaje istnieć, odchodzą rodzice, rozpada się jej

małżeństwo. Bohaterka zostaje pozbawiona amorty-

zatorów i zderzona z nagim życiem. Kiedy skarży się

na końcu, że nie chce dorosnąć, oznacza to, że zdała

sobie sprawę z wejścia na drogę dojrzewania.

Owszem, czuje się ten kłopot, tę sztuczność, kiedy

ktoś raptownie znajduje się w sytuacji zaprzeczają-

cej wszystkiemu, co było dotąd. Bezradność wobec

tej sytuacji. Tu się zgodzę. Ale oprócz tego nie ma

tam dla mnie nic więcej. Nie ma przekroczenia tej

bezradności.

Ja tu widzę przekroczenie: oni trwają przy śmiertel-

nie chorej matce i żonie do końca, z oddaniem się

nią opiekują, kochają ją i wiadomo, że będą kochać

również po jej śmierci. Ale najważniejsze jest co in-

nego. Szumowska pokazuje rzecz charakterystyczną

dla naszych czasów: nieprzystosowanie formy do

przeżycia. Wielkie przeżycia w ogóle przerastają

człowieka, do takich należy śmierć najbliższych.

Dlatego uporać się z nimi pomagały kiedyś rytuały.

W dzisiejszym świecie większość rytuałów zanika.

Szumowska to bardzo ciekawie pokazuje. Kapitalna

jest scena z byłym księdzem, granym przez Maćko-

wiaka. Rodzina zmarłej matki nie ma styczności

z Kościołem, ale brakuje im sakralizacji tego, co się

stało. Ściągają znajomego młodego księdza, żeby

odprawił odpowiedni obrządek, i dopiero wtedy się

dowiadują, że on już księdzem nie jest. W tej scenie

jest i komizm, i rozpacz, i metaizyka śmierci.

Dla mnie nie było to śmieszne. Nie było też żadną pro-

fanacją. Jedyne, co naprawdę mi zostało, to poczucie

bezradności. To jasne, że mamy straszliwy problem ze

śmiercią: w jaki sposób ją szanować, w jaki sposób

się bać i nie bać jednocześnie, nie tracić wobec niej

godności. Zwłaszcza że chodzi tu o śmierć rodziców.

O pożegnanie nie tylko dzieciństwa, ale też poczucia

bezpieczeństwa, które oni dają. Może jestem w innym

miejscu z powodu mojego dawnego już rozstania

z dzieciństwem i wielkiej akceptacji tego rozstania,

a też tego, że w mojej pracy, która jest spotkaniem

z innym człowiekiem, nierzadko w sytuacjach gra-

nicznych szukam dróg pomagających jak najgłębiej

i jak najwrażliwiej dotknąć. I kiedy widzę takie

zamieszanie nad grobem, wynikające z powielania

stereotypowych zachowań, nie ma tu dla mnie nic

twórczego. Wiem dobrze, że ludziom trudno jest się

podzielić rozpaczą. Wiele rodzin nie potrai zapłakać

razem po śmierci najbliższego człowieka. Ci też nie

zapłakali razem. Więc gdzie ten ich ciepły, dobry

dom? Widzę po raz kolejny, jak facet się rozwala,

kiedy odchodzi kobieta. Pokazanie tego nic już nie

wnosi, prócz tego, że znów muszę oglądać zachlanego

98 poradnik psychologiczny grudzień 2008/styczeń 2009

filmowa psychoterapia

szumowska pokazuje zmagania

z formą, kiedy ocieramy się

o sprawy nieodgadnione

faceta, który innego rozwiązania nie znalazł. Zdaje

się na opiekę dzieci, zamiast przeżyć to, co się stało,

zauważyć choćby, co ta strata oznacza dla jego córek.

Oczekuję od sztuki, żeby była mądra. Czekam na ob-

raz człowieka, który wspina się świadomie i z trudem

na wyższy poziom. A tutaj zobaczyłam świadectwo

bezsilności i bezmyślności naszej inteligencji. Mnie to

załamuje, bo pasuje do ogólnego obrazu polskiej inte-

ligencji, która właściwie przestaje istnieć, nie odzywa

się, nie zabiera w ważnych sprawach głosu.

Według mnie Szumowska opisuje coś innego: men-

talną sytuację współczesnego człowieka, który został

odarty z narzędzi służących do radzenia sobie ze

światem. Na przykład z metaizyką. Jaka prawdziwa

jest ta rozmowa przed pogrzebem matki, kiedy oni

się zastanawiają, w co powinni ją ubrać. Zderzenie

banalnej codzienności z czymś niepojętym. Znowu ko-

mizm i rozpacz. Sama prawda. Z wielkim wyczuciem

artystycznym reżyserka pokazuje zmagania z formą,

kiedy ocieramy się o sprawy nieodgadnione. Nie

przypominam sobie ilmu, który by o tym opowiadał.

I w dodatku w sposób tak pełen życia.

„Inwazja barbarzyńców” Denysa Arcanda była takim

ilmem. A „Niebieski” Kieślowskiego? Tam znalazł

się artystyczny przekaz rozpaczy, na którą patrzy-

my z boku, nie możemy w niej uczestniczyć, ale jej

siła i bezwzględna autentyczność każą wstrzymać

oddech. Ja tu nie czuję tej rozpaczy ani nie mam po-

czucia, że ktoś mnie do takiego przeżywania zaprasza.

Mnie ten ilm pozostawił niechętną.

Może nie traiło do ciebie to poczucie humoru,

a może oczekujesz wypełnienia pewnego modelu

psychoterapeutycznego, którego tutaj nie ma. Bo

Szumowska pokazuje również właściwe człowieko-

wi poczucie absurdu życia. Lubię, kiedy sztuce udaje

się tego dotknąć. A wy, psychoterapeuci przecież

byście chcieli nas z tego poczucia wyleczyć!

Nikogo nie można wyleczyć z poczucia absurdu ży-

cia. A poza tym rozmawiasz ze mną, a nie z „wami,

terapeutami”. Podoba mi się to, co zobaczyłaś w tym

ilmie, nie podoba mi się ilm.

A potem... bohaterka (Julia Jentsch)

musi dorosnąć

100 poradnik psychol ogiczny grudzień 2008/styczeń 2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: