Socjologia (łac. Socius – społeczeństwo, grupa; gr. Logos – wiedza, mądrość)
Termin wprowadził August Comte
Max Weber – socjolog niemiecki
1920 – I katedra socjologii w Poznaniu (Florian Znaniecki)
Wiedza przedsocjologiczna:
- Wiedza potoczna (uogólnienia przypadków indywidualny)
- sztuka
- filozofia społeczna
Socjologia naukowa
Comte – społeczeństwo nie jest zbiorem jednostek.
Postulaty Augusta Comte:
1. Metoda naukowa – zbieranie empirycznych danych, analizowanie, wyciąganie wniosków
2. Język – terminologia socjologiczna
3. Cel – ma odpowiadać na pytania:
A) Jaka jest rzeczywistość?
B) Dlaczego jest jak jest?
C) Jak będzie?
D) Co zrobić aby zmienić społeczeństwo w pożądanym kierunku?
Metody nauk przyrodniczych – pozytywne.
Metody teologiczne i metafizyczne – Comte odrzucał.
Pozytywizm metodologiczny.
Człowiek i przyroda są tej samej natury.
Naturalizm => pozytywizm metodologiczny.
Przełom antypozytywistyczny w metodologii socjologicznej
Immanuel Kant „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie”
Tylko w zbiorowości ludzkiej są:
· Symbole
·
Kultura
· Znaczenia
· Normy
· Wartości
Ø Max Weber – humanistyczny model uprawiania socjologii, metoda rozumienia zjawisk społecznych
Ø Florian Znaniecki i William Thomas – twórcy współczynnika humanistycznego (stawianie się w roli badanych, każdy ma za sobą drogę życiową)
Ø Florian Znaniecki – „dokumenty osobiste”
kultura
· Listy
· Pamiętniki
· Notatki
Ø Comte – symetria wyjaśniania i przewidywania
Ø Karol Marks – refleksyjność nauk społecznych
Metody i narzędzia badawcze socjologii.
1. Problem badawczy – czym się chcemy zająć
2. Stan badań – co do tej pory zrobiono na ten temat
3. Pytania badawcze
4. Wybór narzędzi badawczych i zbierania danych
5. Analiza danych
a) Analiza ilościowa – metody statystyczne
b) Analiza jakościowa – socjologia humanistyczna, analiza szczególnych przypadków
6. Interpretacja wyników, sformułowanie wniosków, tworzenie teorii.
Narzędzia badawcze w socjologii
1. Ankieta – nadaje się do badania zjawisk masowych, nie nadaje się do badania zjawisk małych
2. Wywiad – bezpośredni kontakt między badającym a badanym „studium przypadku”
3. Obserwacja – ukierunkowanie, systematyczność; obserwacja bierna oraz uczestnicząca
4. Eksperyment – obserwuje się sytuacje sztucznie zaaranżowane
5. Źródła pisane – badania historyczne
Pluralizm metodologiczny – badanie zjawisk przy użyciu różnych metod.
Kultura – wszystko co jest stworzone przez człowieka i co jest przez niego nabywane w procesie uczenia i przekazywane innym ludziom i następnym pokoleniom na drodze informacji pozagenetycznej.
Protokultura – zaczątki kultury w świecie zwierząt
Kultura:
a) Obejmuje całość życia człowieka
b) Nie ma charakteru wartościującego
c) Jest tworem zbiorowym
d) Narasta i przekształca się w czasie (kultura jest zjawiskiem dynamicznym)
Treść kultury:
Alfred Kroeber, C. May
· Wzory sposobów myślenia, odczuwania, reagowania
· Idee i związane z nimi wartości
· Normy i sankcje
- wzory
Ø Idealne – jak należy postępować i co odczuwać w określonych sytuacjach
Ø Realne – to jak zachowujemy się w rzeczywistości; widoczne regularności w zachowaniach pewnej grupy społecznej
Ø Wzorce jawne – wzorce z których członkowie społeczeństwa zdają sobie sprawę
Ø Wzorce ukryte – sposoby postępowania, które są realne ale ludzie nie zdają sobie z nich sprawy
Ø Wzorce zinternalizowane – zostają przez kogoś przyjęte z pełną aprobatą i akceptacją
Ø Wzorce narzucone – postępowanie według wzorca podyktowane tym, by nie narazić się społeczności
Wartość – dowolny przedmiot materialny bądź niematerialny w stosunku do którego jednostka lub społeczność (zbiorowość) zajmuje postawę szacunku bądź też dąży do jego osiągniecia.
Ø Wartości uznawane
Ø Wartości odczuwane – przyjmowane przez jednostkę lub zbiorowość z pełną aprobatą
Ø Wartości realizowane – te, które ludzie faktycznie realizują
Normy – prawidła, prawa, reguły według których żyje dana zbiorowość; normy wynikają z wartości
Aksjologia – nauka zajmująca się wartościami
Ład aksjonormatywny
Sankcje – system kar i nagród związany z przestrzeganiem norm
Ø Formalne – zapisane w regulaminach lub kodeksach
Ø Nieformalne – np. pochwała, uznanie
Wielość kultur
Przyczyny:
- Odmienne dzieje, sąsiedzi, sojusze, wojny itp.
- Odmienne miejsce zamieszkania (środowisko)
Kultury narodowe – grupa etniczna + ziemia
Subkultury – podkultury
Relatywizm kulturowy
Etnocentryzm – stawianie własnej grupy etnicznej w centrum
Z etnocentryzmu wywodzi się europocentryzm
Relatywizm kulturowy – odwrotność etnocentryzmu
1) Relatywizm kulturowy metodologiczny inaczej relatywizm kulturowy rozumiany jako zasada metodologiczna. Badacze którzy badają kulturę powinni stosować perspektywę uczestnika danej kultury.
2) Relatywizm kulturowy rozumiany jako element światopoglądu. Istnieje grupa ludzi, która traktuje relatywizm kulturowy jako światopogląd – wszystkie kultury są równouprawnione
3) Relatywizm kulturowy jako wizja człowieka (relatywizm kulturowy filozoficzny). Człowiek bez reszty jest wytworem kultury w której się wychował i w której żyje (postawa ta nazywana jest kulturalizmem)
Donald Brown – twierdził, że znajdzie kulturę gdzie kobiety żyją według kultury męskiej i na odwrót
Donald Simons – uważał, że pomiędzy płciami są różnice w zakresie kultury
D. Brown poniósł klęskę.
Wnioski: fakt, że ktoś jest kobietą implikuje konglomerat pewnych określonych zachowań. To samo dotyczy mężczyzn.
Levi Straus
Liberałowie – poszerzmy kwestię praw naturalnych
Kultura symboliczna (Kultura w węższym sensie)
Obejmuje pewne wartości, wzory zachowań wykraczające poza podstawowe potrzeby człowieka
Znak – określona rzecz, zjawisko, które nasuwają skojarzenie z inną rzeczą lub zjawiskiem.
Znaki naturalne – np. poruszające się liście oznaczają, że wieje wiatr
Znaki konwencjonalne (umowne) – inaczej symbole – międzyludzka umowa, np. godło narodowe
Kultura symboliczna umożliwia nam wchodzenie w interakcję z innymi, tworzenie grup i społeczności
Typy społeczeństw
1) Materializm dialektyczny (Karol Marks) – w historii były dwa typy społeczeństw: prehistoryczne i przemysłowe. W społ. przem. były dwie klasy: kapitaliści i proletariat. Według Marksa społeczeństwo przemysłowe upadnie i nastanie komunizm.
2) Teoria ewolucjonizmu (Herbert Spencer) – jeden typ społeczności przechodzi w inny, wyższy. W świecie społeczeństw też występuje ewolucja.
- społeczeństwo zbieracko-myśliwskie
- s. kopieniackie
- s. rolnicze rozwinięte (wynalazek pługu)
- s. przemysłowe
3) socjologia współczesna
Podkreśla nieprzewidywalność przebiegu wydarzeń.
Od człowieka, od tego co wymyśli zależy w którym kierunku pójdzie człowieczeństwo.
- s. tradycyjne
- s. poprzemysłowe
Socjologia współczesna wyróżnia:
1) Społeczeństwo tradycyjne:
· zbieracko-myśliwskie
· rolnicze pierwotne
· rolnicze rozwinięte
2) społeczeństwo przemysłowe
· powstało po wynalezieniu maszyny parowej
· zaczęły zanikać więzi społeczne oraz kontrola społeczna
· ludzie zaczęli migrować ze wsi do miast, zmieniali klasę wiejską na miejską
· powstaje organizacja czasu
· rośnie rola wykształcenia
· pojawia się kultura masowa
· racjonalizm
· sekularyzacja
3) społeczeństwo poprzemysłowe
· Daniel Bell – pierwszy użył terminu „społ. poprzemysłowe” (1974)
· Pojawia się nowa struktura zatrudnienia – przesunięcie zatrudnienia ze sfery przemysłowej do sfery usług
· Przetwarzanie informacji.
· Płynność rynku pracy.
· „społeczeństwo ryzyka”
· „społeczeństwo obywatelskie”
· „społeczeństwo informatyczne”
· Globalizacja
Struktury społeczne
1. Elementy struktury społecznej:
a) Pozycje – określone miejsce danej jednostki w danej społeczności. Każda pozycja ma określone prawa i obowiązki.
b) Role – zestaw zachowań odpowiadający oczekiwaniom wobec danej pozycji. Dynamiczny aspekt pozycji.
Pozycje i role są często określane razem jako pozycjo role.
c) Układ pozycji – zestaw pozycji jakie zajmujemy w różnych strukturach
d) Układ ról
e) Konflikt ról – wymagania jednych ról mogą być w konflikcie z wymaganiami innych
f) Sieć pozycji – układ wzajemnie powiązanych ze sobą układów ról i pozycji
Struktura społeczna – sieć wzajemnie powiązanych ze sobą jednostek.
g) Charakterystyka struktury
1) Liczba różnych rodzajów pozycji i jednakowych rodzajów pozycji
2) Natura powiązań między pozycjami
3) W jakim stopniu dana pozycja jest powiązana z innymi pozycjami
Rodzaje struktur społecznych
a) Grupy
Ø Niewielka ilość rodzajów pozycji
Ø Niewielka ilość osób zajmujących tą samą pozycję
· Grupy pierwotne
·...
Franz3xxi