ogolne.pdf

ZAGADNIENIA OGìLNE

1. Patologia

Termin patologia pochodzi od greckich sþw patos Î choroba i logos Î sþowo, nauka. Jest to

dyscyplina stanowiĢca pomost miħdzy naukami podstawowymi w medycynie a klinicznymi.

W Polsce i Europie Centralnej patologiħ dzielimy na patomorfologiħ (zwanĢ dawniej

anatomiĢ patologiczna i patofizjologiħ.

Patomorfologia rozpatruje choroby zwracajĢc uwagħ na towarzyszĢce im zmiany

morfologiczne, natomiast patofizjologia rozpatruje zmiany czynnoĻciowe.

Tradycyjnie rozpatruje siħ w patologii 4 aspekty choroby:

a) etiologiħ czyli naukħ o przyczynach chorb

b) patogenezħ, ktra omawia mechanizmy i przebieg choroby

c) zmiany morfologiczne towarzyszĢce chorobie

d) zmiany czynnoĻciowe w chorobie.

NaleŇy pamiħtaę, Ňe zmiany czynnoĻciowe i morfologiczne sĢ nierozdzielne. Patologia

zawsze rozpatruje ustrj czþowieka jako caþoĻę i zawsze w þĢcznoĻci z otaczajĢcym go

Ļrodowiskiem, rwnieŇ Ļrodowiskiem spoþecznym.

2. Zdrowie i choroba

Nie ma ostrej granicy miħdzy zdrowiem i chorobĢ.

W ujħciu WHO (definicja z 1974) zdrowie jest ástanem peþnego dobrostanu fizycznego,

psychicznego i spoþecznego a nie tylko nieobecnoĻciĢ choroby czy niedomaganiaÑ.

W potocznym znaczeniu przez chorobħ rozumiemy zþy stan zdrowia fizycznego lub/i

psychicznego czemu towarzyszy potrzeba pomocy lekarskiej czy spoþecznej. W sþowniku

medycznym Dorlanda choroba to á kaŇde zaburzenie (zniszczenie lub dewiacja)

prawidþowej struktury lub funkcji jakiejkolwiek czħĻci, narzĢdu czy ukþadu ustroju,

objawiajĢce siħ charakterystycznym zespoþem objaww, ktrego etiologia, patologia i

rokowanie mogĢ byę znane lub nieznaneÑ.

Choroba powstaje wtedy, gdy czynniki patogenne zaburzajĢce rwnowagħ homeostatycznĢ

zaczynajĢ przewaŇaę nad mechanizmami wyrwnawczymi (kompensacyjnymi).

3. Homeostaza i adaptacja.

HomeostazĢ nazywamy zdolnoĻę ustroju do utrzymania w dynamicznej rwnowadze staþoĻę

Ļrodowiska wewnħtrznego. ĺrodowisko to pþyn zewnĢtrzkomrkowy (pþyn ĻrdmiĢŇszowy i

osocze krwi).

W warunkach prawidþowej czynnoĻci ustroju parametry charakteryzujĢce Ļrodowisko

wewnħtrzne sĢ wzglħdnie staþe. Stan taki nazywamy rwnowagĢ homeostatycznĢ. Aby

utrzymaę tħ rwnowagħ ustrj musi szybko wyrwnywaę ewentualne odchylenia.

Mechanizmy utrzymujĢce rwnowagħ homeostatycznĢ podlegajĢ kontroli ukþadu nerwowego,

dokrewnego oraz immunologicznego.

Jest to jednak rwnowaga dynamiczna. Gdy na skutek dziaþania czynnikw patogennych

dojdzie do naruszenia tej rwnowagi to mechanizmy regulacyjne spowodujĢ osiĢgniħcie

nowego stanu rwnowagi. Jest to zjawisko adaptacji czyli przystosowania siħ. Adaptacja

jest zjawiskiem odwracalnym i ustrj po zaprzestaniu dziaþania czynnika patogennego

powraca do poprzedniego stanu rwnowagi.

ZdolnoĻci przystosowawcze ustroju sĢ bardzo indywidualnie zmienne i zaleŇĢ od:

a) uwarunkowaı genetycznych

b) wieku Î ludzie mþodzi i w Ļrednim wieku przystosowujĢ siħ þatwiej niŇ starzy

c) dynamiki zmiany Î þatwiej przystosowaę siħ do zmiany narastajĢcej powoli niŇ do

zmiany nagþej.

Przykþadem zdolnoĻci do adaptacji jest reakcja ukþadu oddechowego i ukþadu krĢŇenia do

miernego wysiþku fizycznego. Dochodzi do :

a) zwiħkszenia objħtoĻci wyrzutowej i czħstoĻci akcji serca

b) zwiħkszenia czħstoĻci i amplitudy oddechu

c) co prowadzi do zwiħkszenia przepþywu krwi przez miħsieı sercowy i miħĻnie

szkieletowe

d) gdy obciĢŇenie wysiþkiem trwa dþuŇej a organizm jest wydolny to rozwijajĢ siħ

zmiany adaptacyjne morfologiczne Î tj. przerost miħĻnia sercowego i miħĻni

szkieletowych.

Zdrowie jest wiħc peþnĢ prawidþowĢ zdolnoĻciĢ do utrzymania rwnowagi homeostatycznej

dziħki procesom regulacji czynnoĻciowej ustroju, gþwnie przez mechanizmy nerwowe i

humoralne. JeĻli czynnik zaburzajĢcy rwnowagħ homeostatycznĢ jest tak silny lub trwa tak

dþugo, Ňe procesy regulacyjne zmierzajĢce do wyrwnania zaburzeı rwnowagi

homeostatycznej okaŇĢ siħ nie wystarczajĢce, regulacja prawidþowa przechodzi w

dysregulacjħ (regulacjħ patologicznĢ) i mwimy wtedy o chorobie.

4. Etiologia oglna.

Etiologia ( gr. aitia Î przyczyna; logos Î sþowo, nauka) jest naukĢ o przyczynach i

uwarunkowaniach chorb.

WyrŇniamy czynniki chorobotwrcze zewnħtrzne (np. Ļrodowiskowe) i wewnħtrzne

(genetyczne i epigenetyczne).

Niektre choroby maja tylko jednĢ przyczynħ , inne sĢ zaleŇne od wielu przyczyn (choroby

wieloczynnikowe).

Przyczyn niektrych chorb nie znamy, mwimy wwczas o chorobie samoistnej lub

idiopatycznej (gr. idios Î wþasny).

Czynniki chorobotwrcze zewnħtrzne dzielimy na:

a) biologiczne : wirusy, priony, riketsje, bakterie, pasoŇyty, grzyby, ale rwnieŇ

antygeny i toksyny biologiczne

b) fizyczne : promieniowanie, prĢd elektryczny, temperatura, ciĻnienie atmosferyczne,

urazy mechaniczne, fale akustyczne i wibracje

c) chemiczne : kwasy, þugi, gazy, zanieczyszczenia wody, powietrza i gleby, leki, etanol,

dym papierosowy, itd.

d) spoþeczne : stres, niedoŇywienie, niedobory witaminowe, brak higieny osobistej

Czasami czynnikiem patogennym moŇe byę dziaþanie lekarza mwimy wwczas o chorobie

jatrogennej (gr. iatros Î lekarz) np. zespþ Cushinga w czasie leczenia

glikokortykosterydami.

IstniejĢ rwnieŇ czynniki chorobotwrcze zþoŇone np. klimatyczne, zwiĢzane ze

Ļrodowiskiem pracy itd.

Czynniki zewnħtrzne sprzyjajĢce powstawaniu okreĻlonych chorb nazywamy czynnikami

ryzyka np. palenie tytoniu sprzyja powstawaniu nowotworw, chorobom serca, pþuc czy

chorobie wrzodowej ŇoþĢdka i dwunastnicy.

Czynniki chorobotwrcze wewnħtrzne to:

a) uwarunkowania genetyczne

b) predyspozycje do wystħpowania pewnych chorb zwiĢzane np. z nawykami

Ňywieniowymi

c) czynniki zwiĢzane z pþciĢ i wiekiem

Tak wiħc zetkniħcie siħ z czynnikiem patogennym zewnħtrznym nie zawsze oznacza

powstanie i rozwj choroby. DuŇe znaczenie majĢ rwnieŇ czynniki wewnħtrzne zarwno

dziedziczne jak i nabyte. Organizm moŇe wiħc wykazywaę wobec choroby skþonnoĻę lub

opornoĻę. SkþonnoĻę moŇe byę zwiĢzana z czynnikami ryzyka, pþciĢ i wiekiem itp.

Czynniki psychiczne i nastawienie emocjonalne wywierajĢ silny wpþyw na przebieg

choroby. IstniejĢ choroby psychosomatyczne sĢ to choroby somatyczne wywoþane

czynnikami psychicznymi. UwaŇa siħ, Ňe wiħksza lub mniejsza opornoĻę organizmu wobec

czynnika patogennego zaleŇy nie tylko od ukþadu nerwowego, dokrewnego i

immunologicznego, ale rwnieŇ od mechanizmw psychogennych zwiĢzanych gþwnie z

emocjĢ. Przykþadem moŇe byę rŇna podatnoĻę chorych na proces nowotworowy (szybszy

postħp choroby u tych, ktrzy poddajĢ siħ przygnħbieniu).

5. Nozologia oglna.

Nozologia jest naukĢ o chorobie w oglnoĻci, o podziale chorb oraz bada prawa, ktrym

podlegajĢ choroby.

Choroba organiczna jest chorobĢ, w ktrej podþoŇem zmian czynnoĻciowych sĢ zmiany

strukturalne (morfologiczne). Takie zmiany nieþatwo siħ cofajĢ lub nie cofajĢ siħ wcale.

Choroba czynnoĻciowa jest chorobĢ, w ktrej brak uchwytnych zmian organicznych, zmiany

patologiczne sĢ jedynie natury czynnoĻciowej.

Symptomatologia jest naukĢ o objawach. Objawy dzielimy na:

a) objawy podmiotowe czyli subiektywne Î to sĢ objawy, ktre odczuwa chory np.

osþabienie , utrata apetytu, bl, itp

b) objawy przedmiotowe czyli obiektywne Î objawy uchwytne podczas badania lekarskiego

np. gorĢczka, przyspieszenie akcji serca itp.

Zespþ to zbir objaww razem wystħpujĢcych i charakteryzujĢcych okreĻlonĢ jednostkħ

chorobowĢ.

Przebieg choroby:

- okres utajenia Î okres miħdzy zadziaþaniem czynnika patogennego a ujawnieniem

objaww choroby. ZwiĢzane to jest z duŇĢ rezerwĢ czynnoĻciowĢ narzĢdw i dopiero,

gdy zaburzenia zaczynajĢ przewaŇaę nad moŇliwoĻciami ich kompensacji pojawiajĢ siħ

pierwsze objawy choroby zwane zwiastunami.

- okres zwiastunw czyli objaww prodromalnych Î sĢ to na ogþ objawy nieswoiste tj.

wystħpujĢce w przebiegu wielu chorb. MogĢ to byę objawy subiektywne np. uczucie

zmħczenia i obiektywne np. gorĢczka.

- okres narastania objaww Î jest to okres, w ktrym zaczynajĢ siħ pojawiaę objawy

swoiste tj. wþaĻciwe dla danej choroby. Wtedy zwykle stawiane jest wþĻciwe rozpoznanie.

- okres peþnego rozwoju choroby Î okres, w ktrym wystħpujĢ wszystkie typowe objawy

- szczyt Î okres najwiħkszego nasilenia choroby

- okres ustħpowania objaww Î ustħpowanie objaww moŇe byę þagodne i stopniowe lub

nagþe w toku tzw. przeþomu (þac. crisis), kiedy nasilenie siħ objaww zmniejsza siħ

decydujĢco w bardzo krtkim okresie czasu.

- okres zdrowienia (rekonwalescencji) Î jest to czas powrotu do stanu pierwotnego. Okres

jest tym krtszy im nasilenie choroby jest mniejsze, chory mþodszy a wydolnoĻę

organizmu wiħksza.

ZejĻcie choroby zaleŇy od przyczyny choroby , mechanizmw przystosowawczych ustroju i

leczenia. MoŇe to byę:

- wyzdrowienie zupeþne Î jest to powrt do stanu pierwotnego

- wyzdrowienie niezupeþne czyli czħĻciowe z pozostawieniem trwaþych nastħpstw choroby

np. wady nabyte zastawek serca po gorĢczce reumatycznej. Czasami mamy do czynienia z

przejĻciem choroby czyli dynamicznego stanu patologicznego w ustabilizowany stan

patologiczny np. utrata koıczyny wskutek urazu mechanicznego.

- zejĻcie Ļmiertelne Î gdy zawiodĢ mechanizmy kompensacyjne ustroju i stosowane

leczenie choroba koıczy siħ ĻmierciĢ.

Przebieg choroby moŇe byę :

- ostry Î charakteryzuje siħ nagþym poczĢtkiem, znacznym nasileniem objaww i niezbyt

dþugim czasem trwania (nie dþuŇej niŇ 3-4 tygodnie)

- przewlekþy Î poczĢtek jest powolny, czas trwania dþugi (od 6-7 tygodni do wielu lat) a

nasilenie objaww wzrasta w miarħ czasu trwania choroby i moŇe prowadzię do

wyniszczenia ustroju

- podostry Î przebieg poĻredni.

Choroba ostra moŇe przejĻę w chorobħ przewlekþĢ. Mwimy wwczas o chorobie wtrnie

przewlekþej.

Przebieg choroby moŇe byę typowy lub nietypowy.

W przebiegu choroby moŇe dojĻę do nasilenia objaww mwimy wwczas o zaostrzeniu

choroby. Gdy w przebiegu choroby dochodzi do zmniejszenia siħ nasilenia objaww

mwimy o zwolnieniu przebiegu choroby czyli remisji.

Gdy objawy na pewien czas znikajĢ to mwimy o przerwie lub przepuszczeniu np. w

malarii. Natomiast gdy choroba pojawia siħ znowu po okresie zupeþnego ustĢpienia objaww

mwimy o wznowie lub nawrocie. Powikþaniem nazywamy natomiast nowa osobnĢ chorobħ

powstaþĢ na skutek zmian zwiĢzanych z postħpem pierwotnej choroby. Natomiast gdy

choroby nie sĢ ze sobĢ powiĢzane przyczynowo mwimy o wspþistnieniu chorb.

6. Patogeneza oglna

Patogeneza to nauka o mechanizmach rozwoju choroby a sanogeneza to nauka o

mechanizmach zjawisk zmierzajĢcych do eliminacji zmian chorobowych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: