CZUCIE I PERCEPCJA SEMINARIUM 9
1. Czucie – proste wrażenie zmysłowe, polegające na subiektywnej ocenie bodźca pobudzającego dany typ receptora i wywołującego impulsacji dośrodkowej(aferencji) w obrębie określonego rodzaju analizatora czuciowego.
2. Percepcja – złożone wrażenie zmysłowe, polegające na subiektywnej ocenie bodźca złożonego.
3. Podział czucia.
a) Eksteroreceptywne – powierzchniowe, np. dotyk, ucisk, wibracja, ciepło, zimno, ból,
b) Proprioceptywne – głębokie: odbierane przez proprioreceptory w układzie ruchu (mięśnie, ścięgna, powięzie) i narząd równowagi,
c) Interoceptywne – trzewne: z narządów wewnętrznych,
d) Teleceptywne – specjalne: wzrok, słuch, węch
4. Ból – nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne odczucie towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanek lub tylko odnoszone do takiego uszkodzenia.
- jest zjawiskiem czuciowym,
- powoduje powstanie specyficznego stanu emocjonalnego, stanu zagrożenia połączonego z lękiem, modyfikowanego przez wcześniejsze doświadczenie,
- nie występuje zjawisko adaptacji do bólu,
- nie ma prostej zależności pomiędzy siłą działania bodźca bólowego a jego odczuciem,
- wywołuje szereg reakcji mających na celu uniknięcie dalszego działania czynnika uszkadzającego i jego skutków – np. odruch bólowy zginania (cofania),
- spełnia rolę ostrzegawczą, sygnalizując istnienie realnie lub potencjalnie zagrożenie uszkodzeniem,
5. Podział bólu:
- receptorowy,
- niereceptorowy;
-> neuropatyczny,
-> psychogenny,
- fizjologiczny,
- patologiczny,
6. Bodziec bólowy: każdy czynnik uszkadzający:
- uraz mechaniczny czy termiczny,
- stan zapalny,
- niedokrwienie,
- choroby nowotworowe,
- niektóre zewnątrzpochodne substancje chemiczne,
7. Substancje bólotwórcze:
- histamina,
- jony potasu i wodoru,
- bradykinina,
- leukotrtieny,
8. Substancje uczulające na ból:
- SP, ATP,
- serotonina,
- prostaglandyny,
- cytokiny: IL1, TNFalfa,
9. Próg bólu: pierwsze odczucie bólu pojawiające się w następstwie działania bodźca o narastającej intensywności,
10. Tolerancja bólu: zdolność wytrzymania bólu,
11. Wrażliwość na ból:
- hiperalgezja (przeczulica),
- hipoalgezja,
12. Analgezja, anestezja – farmakologiczne wyłączenie bólu,
13. Węch i smak.
To tzw. Zmysły chemiczne; związane są z receptorami czuciowymi zaliczanymi do chemoreceptorów.
14. Chemorecepcja:
- jeden z najstarszych zmysłów z punktu ewolucji,
- ważny dla przeżycia osobnika i gatunku:
-> porozumiewanie się, sygnalizacja,
-> rozpoznawanie zagrożenia, ocena środowiska,
-> odnajdywanie, identyfikacja pożywienia,
-> identyfikacja innego osobnika,
-> dobór partnera i łączenie się w pary,
15. Komórka węchowa to komórka zmysłowo-nerwowa, jednocześnie komórka receptorowa i swoisty protoneuron czuciowy.
16. Wydłużona komórka węchowa składa się z ciała komórki i dwóch wypustek:
- jedna wypustka, zwrócona do jamy nosowej,
17. Poszczególne komórki węchowe odbierają pewne zespoły zapachów substancji o podobnej budowie chemicznej, choć mogą się różnić wrażliwością na poszczególne zapachy w danym zespole.
18. Hipokamp.
19. Smak
- słodki,
- słony,
- gorzki,
- kwaśny,
- umami (przyprawy kulinarne zawierające glutaminian sodu) – smak białka, mięsa, serów pleśniowych.
20. Receptory smaku:
- komórki smakowe, umieszczone w kubkach smakowych. Komórka receptorowa to spolaryzowana komórka nabłonkowa,
- kubek smakowy zawiera 50-100 komórek smakowych,
- kubki smakowe znajdują się na brodawkach języka a także na podniebieniu, w górnej części przełyku……………………
Smaki:
- chinina – gorzki,
- Na – słony,
- glukoza – słodki,
- stężenie jonów wodorowych – kwaśny,
21. Wzrok. Budowa oka.
22. Siatkówka:
- zbudowana z 10 warstw,
Komórki:
- receptorowe
-> pręcikonośne,
-> czopkonośne,
- neurony
-> neurony drogi wzrokowej
->>dwubiegunowe,
->>zwojowe,
-> neurony modulujące
->>poziome,
->>amakrynowe,
- glejowe (Mullera),
23. Widzenie fotopowe:
- czopkowe,
- w jasnym oświetleniu,
- ostre spostrzeganie szczegółów,
- widzenie barwne,
24. Widzenie skotopowe:
- pręcikowe,
- w ciemności, tzw. Nocne,
- bez szczegółów,
- obwodowe – orientacja w przestrzeni,
25. Układ optyczny oka.
Do załamywania promieni świetlnych dochodzi na powierzchni granicznych pomiędzy:
- powietrzem i rogówka,
- rogówką a płynem w komorze przedniej oka,
- płynem w komorze a soczewką,
- soczewką a ciałem szklistym,
Refrakcja oka w spoczynku ok. 60 dioptrii,
- z tego 2/3 zależy od przedniej powierzchni rogówki,
- refrakcja soczewki zmienna w procesie akomodacji,
Obrazy przedmiotu:
- odwrócony góra-dół,
- odwrócony strona prawa-lewa,
- pomniejszony,
26. Akomodacja oka.
Zwiększenie sił refrakcji maksymalnie o 12 dioptrii (u dzieci) na skutek zmiany krzywizn soczewki.
Mechanizm Akomodacji:
- skurcz mięśnia rzęskowego (włk. Przywspółczulne nerwu III),-> zmniejszenie napięcia więzadeł soczewki-> dzięki elastyczności soczewka przybiera bardziej sferyczny kształt-> zwiększenie sił refrakcji
- presbyopia – zmniejszenie zdolności odkształcania się soczewki z wiekiem ( w 50r.ż. refrakcja zmienia się tylko o 2 dioptrie),
27. Wady wzroku:
- krótkowzroczność (myopia), (korekta szkłami zmniejszającymi moc łamiącą oka – soczewka wklęsła), o (
- dalekowzroczność (hyperopia), (korekta szkłami zwiększającymi moc łamiącą oka – soczewka wypukła), o )
- astygmatyzm, (korekta soczewkami cylindrycznymi),
28. Widzenie barwne.
- barwnik komórek czopkonośnych składa się z retinenu i fotopsyny,
- jeden z trzech typów barwników:
- niebieskoczuły (szczyt pochłaniania 440nm)
- zielonoczuły (szczyt pochłaniania 535 nm)
- czerwonoczuły (szczyt poczłaniania 565 nm)
Występuje w subpopulacji komórek czopkonośnych wrażliwych na dany kolor:
- niebieski,
- zielony,
- czerwony,
29. Adaptacja wzroku.
Adaptacja do ciemności: obniżenie progu widzenia,
- regeneracja rodopsyny co zwiększa wrażliwość wzroku,
Etapy:
- czopki – szybko, mało efektywnie,
- pręciki – wolno, 20-30 min i dłużej,
Źrenica rozszerzona
Widzenie skotopowe
Do światła
Czas – do 5 min
Widzenie fotopowe,
30. Adaptacja wzroku – mechanizmy:
- zmiana ilości światła,
- dostosowanie stężenia barwników,
- sumowanie czasowe,
- sumowanie przestrzenne,
31. Ucho
Narząd równowagi:
- 3 kanały półkoliste,
- łagiewki,
- woreczek
32. Komórki włoskowate:
- komórki receptorowe narządu równowagi,
- najdłuższy włosek – kinetocilium,
33. Narząd przedsionkowy równowagi.
- narządy otolitowe – wrażliwe na przyspieszenia liniowe,
- łagiewka – działające poziomo,
- woreczek – pionowo,
- kanały półkoliste – przyspieszenie kątowe,
34. Kanały półkoliste.
Kanał poziomy – głowa na nie,
Kanał górny – głowa na tak, (pionowy)
Kanał tylny – prawo-lewo (pod kątem prostym)
brawurka208