HISTORIA MYSLI - Notatki z wykładu.doc

HISTORIA MYŚLI USTROJOWO-ADMINISTARCYJNEJ

I SOCJOLOGICZNO-EKONOMICZNEJ

Wykład I – 3 października 2009 r.

I ŚREDNIOWIECZE

Doktryny polityczno prawne

Myśli starożytnej Grecji:

- jak powstało państwo

- człowiek historia społeczna

- związek społeczny – rządy prawa

1)     Jak powstało państwo?

2)     Dlaczego żyjemy w państwie?

3)     Czy to jest jedyny podział?

PROTAGORAT

sofista, przygotowany do życia społecznego w państwie przed sądem, nauczał praktycznych umiejętności. Sofiści pojmowali prawo natury.

Uważał, że człowiek żył w stanie natury, przed społecznym (nie było prawa związków społecznych). Klęski żywiołowe skłoniły do wspólnego działania, brak porozumień. Zeus wszczepił w człowieku instytut społeczny – boska ingerencja, poczucie prawa szczepienie solidarności. Boska ingerencja umożliwi utworzenie prawa. Protagorat zezwalał na krytykę prawa – ale mamy mu być posłuszni.

HOMO MENSURA – człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, tego co jest i tego czego nie ma

CIVITAS MENSURA – abyśmy mogli żyć pokojowo w państwie.

TRAZYMACH (Kalikles)

przed społeczeństwem żyliśmy prawem natury, pojmowane jako prawo przyrody. Silny podporządkowuje słabszego, stworzyli państwo i utworzyli prawo, żeby podporządkować słabszych. Prawo jest stanowione po to by wykorzystywać poddanych.

prawo natury, przyrody, środowiska. Prawo natury (silniejszego) – silny zjada słabszego, silniejszy ma prawo podporządkować sobie słabszego. Postanowienie stworzenia nowego prawa w celu większego podporządkowania się słabszego. Prawo obowiązuje tylko podwładnych, a nie rządzących. Prawo stanowione w państwie jest kontynuacją prawa natury, oparte na prawie silniejszego w celu podporządkowania sobie słabszych.

KALIKLES – żyjemy w stanie przed państwowym. Prawo czysto przyrodnicze oparte na zasadzie sielniejszego. Silne jednostki podporządkowywali sobie słabszych, którzy zbuntowali się przeciwko silniejszym i stworzyli państwo, w którym stworzyli prawo, aby słabszy był chroniony przed silniejszym.

SOKRATES

był krytykiem rozwiązań ustrojowych, krytykował demokrację ateńską, intelektualizm etyczny Sokratesa posiadający wiedzę i zgodnie z nią postępujący.

Nie uznawał porządku ponad państwowego. Jesteśmy winni państwu stanowiącego prawo. Od momentu urodzenia podlegamy rygorowi prawa obowiązującego w systemie państwa. Jeden porządek prawny w państwie. Nie można przeciwko niemu występować. Jeśli prawo państwa w którym się urodziliśmy nami nie odpowiada to powinniśmy wyemigrować. Powinniśmy wtedy szanować prawo państwa do którego wyemigrowaliśmy. Był krytykiem demokratyki ateńskiej. Zadawał pytania i naprowadzał na odpowiedzi. Kto posiadał wiedzę ten posiadał cnotę. Kto posiada wiedzę to zgodnie z nią postępuje. Uczniem Sokratesa był PLATON.

INTELEKTUALIZM ETYCZNY – postępowanie człowieka zgodnie z wiedzą. Uważał, że najlepszym ustrojem jest ustrój astroterystyczny.

ARYSTOS

demokracja ateńska miała charakter partycypacyjny – wolny gdy uczestniczy w życiu państwowym, publicznym wymogi formalne. Zarzuty dla Sokratesa: krytyka państwa, nauczanie o obcych bogach

Klasyfikacja ustroju oparta jest o ustrój państwowy:

1. TIMOKRACJA – rządy ludzi bogatych, rządy ludzi kierujących się własnym honorem, własnym postępowaniem, przekształca się w oligarchię (stopniowo); time, honor oszacowanie
2. AIMOKRACJA – rządy osób kierujących się honorem, nie dążące do pomnażania, finansów i zaszczytów.
3. T-OLIGARCHIA – włądza niewielu, rządy osób bogatych, nastepuje bunt biedniejszego społeczeństwa przeciwko władzy bogatych
4. OLIGARCHIA – władza niewielkiej grupy bogatych, podlega jej cała masa osób biednych, którzy się im buntują;
5. DEMOKRACJA – rządy ludu, , lud podatny na rządy demagogów, trudno stworzyć jedno stanowisko, przekształca się w anarchię;
6. ANARCHIA – bez władzy, przekształca się w tyranię;
7. TYRANIA – najbardziej zdeterminowany ustrój.

Koncepcja państwa idealnego – tworząca idealny nastrój i idealne państwo, które istnieje w świecie idei, świat jest odbiciem cieniem świata idei.

Rola filozofa to przyswoić wiedzę człowiekowi o tym świecie prawdziwym.

Jest tylko w idei. Ten świat, w którym żyjemy nie jest światem realnym. Jest cieniem świata idei. Te państwo istnieje w świecie idei (prawdziwy świat).

PLATON

uważał, że Timokracja staje się z czasem tyranią. Podzielił państwo idealne na 3 grupy. Do 17 roku zycia przeprowadzany jest sprawdzian, pozostali są edukowani. Platon przypisuje trzy cnoty dla każdej grupy społecznej. cnota wstrzemięźliwości, męstwa i mądrości.

Wg Platona sprawiedliwość będzie panowała wtedy gdy będzie planowała harmonia trzech cnót. Najniższa grupa społeczna może zakładać rodziny, dzieci z tych związków są odbierane i wspólnie edukowane – równość szans. Pozostałe dwie warstwy nie mogą zakładać związków małżeńskich – w pewnych okresach łączy się w pary – potem odbiera się im dzieci. Platon uważał, że prawo nie jest potrzebne. Wszyscy będą wielką rodziną, dzieci są odebrane i wspólnie edukowane. Ewentualne konflikty będzie rozstrzygał mędrzec, posida teoretyczną wiedzę. Nie byłoby sprawiedliwych wyroków, gdyby istniało prawo w państwie. Wg Platona prawo stanowione jest potrzebne a rządzenie jest sztuką.

Cechy które przemawiają przeciw prawu stanowemu:

1) pozycja jednostki w państwie idealnym (człowiek liczy się tylko wtedy, gdy sprawuje swoje funkcje – kieruje się korzyścią dla państwa).

2) możemy się realizować ze względu na dobro państwa – brak realizacji własnych potrzeb zakłóciłby harmonie państwo byłoby niesprawiedliwe (Sparta).

Platon wierzył w reikarnację. Wg Platona sprawiedliwość będzie istniała gdy będzie harmonijne zgranie trzech cnót (M, S, R).

Najniższa grupa może zakładać związki małżeńskie, mieć dzieci. Dzieci są odbierane rodzicom z powodu równego dostępu do nauki. Pozostałe grupy nie mogą zawierać zawiązku małżeńskiego. Przypadkowe konktaty płci przeciwnych w celu potomstwa. Platon uważał, że prawo nie jest potrzbne w państwie. Prawo nie będzie potrzebne:

1)     Nie będzie konfliktów – harmonijne rozłożenie zadań;

2)     Wszyscy będziemy jedną wielką rodziną, dzieci będą odebrane rodzicom w celu wychowania dzieci w jednym gronie wyelimuje konflikty w grupie. Konflikty będzie rozstrzygał mędzrzec, który posiada wiedzę teoretyczną oraz praktyczną.

Rządzenie nie można kreować sztywnymi przepisami prawa stanowionego. Wg Platona człowiek w państwie idealnym sprawuje funkcje, które są korzystne dla państwa. Jest dobrem ściśle spełnioną rolą pozostająca, że harmonia państwa wpływa na sprawiedliwość. Kierował się rozwiązaniami zarówno ustrojowymi, zwłąszcza tworząc państwo idealne, jakie rozwiązania są do zrealizowania (ustrojowe, edukacja).

ARYSTOTELES.

Koncepcja państwa jakie rozwiązania są korzystne w realizacji – ekonomiczne, polityczne.

ZOON POLITIKOON – człowiek wg Arystotelesa jest osobą polityczną, społeczną. Wychodzi: zawsze od urodzenia jesteśmy częścią społeczeństwa (rodzina, która jest podstawową komórką społeczeństwa). Człowiek nie jest samowystarczalny.

AUTARKIA - Samowystarczalność.

Rodzina nie jest samowystarczalna, musi korzystać z relacji z ludźmi. Dążymy do samowystarczalności. Samowystarczalność zapewnia państwo.

ORGANIZACJA PAŃSTWA

Żeby utworzyć państwo należałoby uwzględnić czynniki klimatyczno-geograficzne. Państwo bezpieczne uważa, że klimat ma wpływ na cechy człowieka

Geograficzne od nieprzyjaciół oddzielona przeszkodą naturalną Góry a z drugiej dostęp do morza – kontakty.

Ekonomiczne powinna być własność prywatna – własność ziemi. Ziemia powinna być tak rozdzielona by właściciel miał dwie działki. Przy granicy obywatel będzie zaangażowany w obronę kraju i swoich dóbr. Druga działka w centrum gdy pierwsza działka będzie zajęta przez wroga, to druga wyżywi rodzinę

Edukacyjne Edukacja wspólna dla dziewcząt i chłopców, ale umiarkowana.

RODZINA – OSADA/WIOSKA-PAŃSTWO

Wykład II – 17 pażdziernika 2009 r.

ARYSTOTELES uważał, że:

1) obszar państwa – stanąć na górze i objąć wzrokiem

2) liczba ludności – 100 tys. wystarczająca ilość do obrony państwa

3) cnota człowieka – doskonałość wewnętrzna

Klasyfikacja ustroju to ilość osób oraz cel uwzględniający władzę (przyświecający dążą do własnych korzyści tej władzy)

Arystoteles ustalił klasyfikację  władzy.

Ustrój wg Arystotelesa

Jednostka sprawuje władzę w monarchii, arystrokracji, politei, tyrani oraz oligarchii, zaś w demokracji większość obywateli sprawuje władzę.

Monarcha – rządził państwem wg Arystotelesa. Łatwo przekształca się w tyranię.

Arystokracja – najlepsze rządzenie.

Politea – stabilny ustrój; udział w rządzeniu przypada klasie średniej (złoty środek wg Arystotelesa), grupa średniozamożna, najlepszy ustrój.

Politea – najlepszy ustrój państwa. Gwarancja stabilności przypada średniozamożnym.

Prawo wg Arystotelesa

1) wyróżniał cnoty etyczne i intelektualne

2) wiedza, która zdobywamy przez edukację, ucząc się – cnota intelektualna

3) można w człowieku wyrobić prawo je wyrabia pewne etyczne zachowania będzie uznawał za właściwe inne zaś za niewłaściwe.

Z etycznymi zachowaniami wiąże się koncepcja złotego środka. Odwaga jest właściwym zachowaniem między owymi dwiema skrajnościami. Przykład cnoty etycznej hojność – właściwa postawa między dwoma skrajnościami.

Złoty środek – właściwa proporcja między skrajnościami.

Prawo wytwarza w nas cnoty etyczne. Pewien model postępowania wskazuje nam prawo my po pewnym czasie uznajemy go za właściwy

Prawo wskazuje człowiekowi dwa rodzaje dóbr:

- dobra zgodne z naturą człowieka – do nich dążymy

- dobra które są nam obojętne prawo nam wskazuje takie dobro do którego dążymy

Rodzaje prawa:

I dobra natury, każdy człowiek zawsze do nich dąży dobra zgodne z nasza naturą

II dobra prawa, dobra które wskazuje nam prawo, cel naszego działania raz dążymy do jednego innym razem do drugiego

III dobra stanowione

Dobra to punkt wyjścia Arystotelesa ujął on prawo natury jako norma postępowania człowieka.

Prawo wskazuje 2 rodzaje cnót:

1)     dobra zgodne z naszą naturą;

2)     dobra, które są nam obojętne:

- prawo natury (dobra);

- prawo stanowienia np. samobójstwo było karalne.

Trzy elementy odróżniające prawo natury od prawa stanowionego to:

1) kto ustanowił,

prawo stanowione ludzi, ustawodawca człowiek np. król, zgromadzenie

prawo natury nie stworzone przez człowieka

2) w jaki sposób zostało ustanowione,

ogłoszenie, publikowane heroldzi.

Prawa natury nikt nie ogłasza a należy tak postępować

3) zakres obowiązywania

inne prawo w każdym państwie, zmienne w czasie i przestrzeni

prawo natury powszechnie obowiązujące . niezmiennie obowiązująca treść „dobro czynić złą unikać” Są tacy, którzy źle czynią.

1. Kto stanowił prawo.

2. W jaki sposób zostało ustanowione (ogłoszone, m.in. Dziennik Ustaw).

3. Zakres obowiązywania (zasięg).

Prawo natury na danym terytorium (np. Ateny, Persja) jest zmienne w czasie. Prawo natury obowiązuje wszędzie, niezlaeżnie od czasu, czy też terytorium. Arystoteles twierdzi, że trzeba dobrze czynić, odbiegać od zła.

Sprawiedliwość – cnota, złoty środek rozważania na temat sprawiedliwości, formalna – przestrzeganie prawa, władza państwowa

Materialna – rozdzielcza: relacje między obywatelem a państwem, im więcej ktoś daje z siebie dla ogółu może więcej oczekiwać i odwrotnie – złoty środek rozdział honory, zaszczyty

Wyrównawcza – transakcja kupna sprzedaży, ustalenie ceny, jako wartości towaru; pr4opozycja ceny i zgoda na nią

Stosunek do niewolnictwa

Rodzina

- ojciec głowa rodziny a żona i dzieci

- między panem a niewolnikami

Grecy ustanowieni do tego by panować nad innymi. Inne nacje z natury swojje aby być niewolnikami, poddanymi.

CZASY ALEKSANDRA WIELKIEGO

- zburzył się świat Grecji

- powstał inny nowy

- Grecy stali się poddani nowej władzy

- powstały nowe szkoły filozoficzne

I szkoła cyników

- założyciel Arystoteles

- przedstawiciel Diogenes – uczeń Arystotelesa

- państwo, włądza jest trwała

- wyrzeczenie się dóbr życia doczesnego jest trwałę, nic nam się nie stanie da nam to bezpieczeństwo

- Diogenes odwrócił się od postępowań od świata, państwa rozumianego jako system polityczny gdy żyjemy zgodnie z naturą jesteśmy równi, zamieszkując w beczce (urnie). Drugi przykład odnalezienia się w zaistniałej sytuacji

II szkołą epikurejska Epikur

Hedonizm – twórca Arystyp z Cyreny (hedonizm skrajny)

Hedonizm umiarkowany – przyjemność przynoszą człowiekowi zmysły i doznania

Epikur – przyjemność sprawiają człowiekowi przyjemności duchowe, przejawia się minimalizm brak przykrości. Tylko głupiec angażuję się w politykę sprawia to przykrość. Chęć rzeczywistego zaangażowania się gdy niezaangażowanie przynosi przykrość.

Szkoła (EPIKUR):

1)     Hedonizm umiarkowany – Arystyp z Cyreny;

2)     Minimalizm.

...