UKŁAD PŁCIOWY
(opracowała Aneta Dembek na podstawie Krechowieckiego, Sylwanowicza&Michajlika&Ramotowskiego)
1. Funkcje:
-zachowanie gatunku przez wytworzenie potomstwa uzależnione od współdziałania osobników dwóch odrębnych płci na co składa się:
*wytworzenie k. rozrodczych (plemników i k. jajowych)
*dokonanie aktu płciowego (kopulacji)
*regulacja hormonalna tych czynności
2. NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE dzielą się na:
-zewnętrzne (prącie, moszna, cewka moczowa),
-wewnętrzne (jądra, gruczoł krokowy-stercz, pęcherzyki nasienne, drogi wyprowadzające nasienie).
JĄDRO narząd leżący w mosznie o długości ok. 4-5cm, wymiarze poprzecznym ok. 2,5cm, przednio-tylnym ok. 3cm i masie ok. 10,5-14g. na każdym jądrze wyróżnia się:
-powierzchnię przyśrodkową (spłaszczoną)
-powierzchnie boczną (wypukłą)
-koniec górny zwrócony ku przodowi
-koniec dolny zwrócony ku tyłowi
-brzeg tylny
Jądro pokryte jest bezpośrednio przez grubą torebkę włóknistą (tkanka łączna zbita) zwaną błoną białawą. Zgrubienie tej błony uwypuklające się do wnętrza jądra od tyłu nazywane jest śródjądrzem (co można zaobserwować na przekroju). Od śródjądrza odchodzą promieniście ku obwodowi cienkie przegrody łącznotkankowe tzw. przegrody jądra (blaszkowate przegródki) dzielące miąższ jądra na stożkowate odcinki (ok. 200szt) tzw. zraziki jądra (inna nazwa płaciki jądra). W obrębie tych zrazików przebiegają cewki nasienne kręte (miejsce wytwarzania plemników) przechodzące następnie w cewki nasienne proste (bardzo krótkie i szersze od krętych stanowią pierwszy odcinek dróg odprowadzających nasienie), które łączą się w sródjądrzu tworząc siatkę jądra. Od siatki jadra biegną przewodziki wyprowadzające jądra aż do głowy najądrza. W skrócie:
cewki nasienne kręte à cewki nasienne proste à siatka jądra à przewodziki wyprowadzające
Ścianę cewki nasiennej stanowi:
-łącznotkankowa błonka zewnętrzna
-błonka wewnętrzna zbudowana z kilku warstw k. płciowych znajdujących się w różnych stopniach dojrzałości płciowej
Pomiędzy k. płciowymi występują komórki podporowe (Sertolego) będące k. odżywczymi.
W tkance łącznej tworzącej przegródki jądra znajdują się k. śródmiąższowe nazywane gruczołem śródmiąższowym jądra. komórki te wydzielają androsteron i testosteron.
Zstępowanie jądra następuję pomiędzy 7 a 9 miesiącem życia. Zmiana ta spowodowana jest wzrostem tylnej ściany jamy brzusznej w stosunku do jądra, które w rzeczywistości nie zmienia swojego położenia. Przesunięcie jądra odbywa się wzdłuż tylnej powierzchni wypustki otrzewnej tzw. wyrostka pochwowego otrzewnej. Pozostałością drogi która wędrowało jądro jest ukośna szczelina w przedniej ścianie jamy brzusznej zwana kanałem pachwinowym. Jądro jest połączone ze skórą w okolicy pachwinowej pasmem tkanki łącznej zawierającym włókna mięśniowe gładkie zwanym jajowodem. Pozostałością jajowodu po ukończeniu rozwoju jest krótkie więzadło mosznowe, które łączy dno moszny z dolnym biegunem jądra.
Unaczynienie: tt. jądrowe (od aorty brzusznej)
Unerwienie: włókna ukł. autonomicznego ze splotu trzewnego tworzące splot jądrowy
NAJĄDRZE pokrywa górny i cały tylny brzeg jądra. Dzieli się je na:
-głowę najądrza podzielona na kilkanaście zrazików zawiera przewodziki odprowadzające
-trzon najądrza
-ogon najądrza przechodzący w nasieniowód
NARZĄDY SZCZĄTKOWE:
-przyjądrze leży w dolnej części powrózka nasiennego
-przyczepek jądra wyrasta z górnego bieguna jądra (spłaszczony pęcherzyk)
-przyczepek najądrza wyrasta z głowy najądrza (mały twór z kanalikiem w głębi)
-przewodziki zbaczające (kręte, ślepo zakończone przewody w głowie i ogonie najądrza)
-łagiewka sterczowa (ślepo zakończony przewodzik uchodzący do części sterczowej cewki)
NASIENIOWÓD to przewód dł. około 50-60cm. Jego ściana jest gruba i składa się z 3błon:
-zewnętrznej (tkanka łączna włóknista zawierająca liczne włókna sprężyste)
-środkowej (błona mięśniowa)
-wewnętrznej (błona śluzowa)
Nasieniowód biegnie początkowo po przyśrodkowej stronie jądra kierując się ku kanałowi pachwinowemu, przez który wchodzi do wnętrza miednicy małej w powrózku nasiennym. Tam zaś zdąża w kierunku pęcherza. Po skrzyżowaniu z moczowodem zbliża się do nasieniowodu strony przeciwnej przylegając do pęcherza.
W części końcowej nasieniowód tworzy wrzecionowate rozszerzenie tzw. bańkę nasieniowodu, której wydzielina pobudza plemniki do ruchu.
Kolejny odcinek nasieniowodu stanowi przewód wytryskowy przebijający gruczoł krokowy otwierający się ujściem do części sterczowej cewki. Ujścia nasieniowodów znajdują się po obu stronach łagiewki sterczowej.
Unaczynienie: tętnice nasieniowodu (od t. biodrowej wew.)
Unerwienie: włókna ukł. autonomicznego od splotu podbrzusznego dolnego i splotu jądrowego)
PĘCHERZYKI NASIENNE prawy i lewy to uwypuklenia nasieniowodów w kształcie gruszkowatego płaskiego tworu o dł. około 4-5cm. Są to gruczoły dodatkowe wytwarzające wydzielinę zawierającą protaminy, wielocukry i fruktozę (będącą materiałem odżywczym i źródłem energii dla plemników).
Unaczynienie: t. pęcherzyków nasiennych
Unerwienie: włókna ukł. autonomicznego od splotu podbrzusznego dolnego
GRUCZOŁ KROKOWY (stercz) gruczoł cewkowo-pęcherzykowy, wymiary poprzeczny 4cm, pionowy 3cm, przednio-tylny 2,5cm, masa około 15g, leży poza spojeniem łonowym na przeponie moczowo-płciowej. Odróżnia się:
-szeroką podstawę zwróconą ku górze dotykającą dna pęcherza i łączy się z nim mięśniami gładkimi. Do podstawy wchodzi cewka moczowa oraz przewody wytryskowe.
-wierzchołek zwrócony ku dołowi objęty poprzecznie prążkowanym mięśniem zwieraczem cewki
-powierzchnie przednią
-powierzchnię tylną przedzieloną bruzdą na płat prawy i lewy
-2 powierzchnie dolno-boczne
Cieśń gruczoły krokowego jest to część gruczołu krokowego leżąca między cewką a przewodami wytryskowymi.
Stercz jest pokryty torebką łącznotkankową.
Wydzielina gruczołu krokowego stanowi 15-30% nasienia .
Unaczynienie: drobne gałęzie tętnicze odchodzące od tętnic pęcherzykowych dolnych, tętnic sromowych wew. i t. odbytniczych dolnych
Unerwienie: włókna ukł. autonomicznego od splotu miedniczego
PRĄCIE składa się z 3odcinków:
-części tylnej (korzeń prącia)
-trzon prącia
-żołędzi prącia
Powierzchnię górną określa się jako grzbiet prącia, natomiast powierzchnię dolną powierzchnią cewkową.
Zbudowane jest z 3ciał o beleczkowa tym utkaniu:
-nieparzyste ciało gąbczaste
-parzyste ciała jamiste, które podczas wzwodu wypełniają się krwią tętniczą
Prącie jest pokryte powięzią powierzchowną będącą powęzią podskórną. Pod nią leży łącznotkankowa osłonka włóknista zwana powęzią głęboką prącia połączona z :
-więzadłem procowym prącia
-więzadłem wieszadłowym prącia
Szew prącia jest to ciemno zabarwione pasmo tkanki łącznej na dolnej powierzchni prącia. Żołądź prącia pokryty jest podwójnym, łatwo przesuwalnym fałdem skórnym tzw. napletkiem.
Unaczynienie: t. głęboka prącia, t. grzbietowa prącia
Unerwienie: n. grzbietowy prącia, ośrodek erekcyjny (S2-S5)
MOSZNA wór skórny podzielony na dwie części przegrodą moszny, w którym leżą jądra, najądrza, początkowe odcinki nasieniowodów oraz osłonki tych narządów
3. NARZĄDY PŁCIOWE ŹEŃSKIE dzielimy na :
-wewnętrzne ( jajniki, jajowody, macica, pochwa)
-zewnętrzne (wargi sromowe większe i mniejsze)
JAJNIK jest to gruczoł leżący w miednicy mniejszej nieco poniżej płaszczyzny wchodu miednicy. Masa jajnika to około 6-8g, długość 25-50mm, szerokość 15-30mm, a grubość 5-15mm. Można w nim wyróżnić:
-powierzchnię przyśrodkową
-powierzchnię boczną przylegająca do dołka jajnikowego
-brzeg tylny wolny
-brzeg przedni krezkowy
-koniec górny (jajowodowy)
-koniec dolny (maciczny)
Powierzchnia jajnika pokryta jest jednowarstwowym nabłonkiem sześciennym (nabłonkiem płciowym). Pod tym nabłonkiem znajduje się błona biaława zaś tkanka łączna będąca podścieliskiem jajnika zawiera pęcherzyki jajnikowe w korze (warstwa wew) i naczynia krwionośne w rdzeniu (warstwa zew).
Unaczynienie: t. jajnikowa, gałąź jajnikowa
Unerwienie: włókna ukł. autonomicznego ze splotu aortowego brzusznego, nerkowego i maciczno-pochwowego.
JAJOWÓD cewkowy przewód o dł. około 14-20cm służący do transportowania k. jajowej z jajnika do macicy. Można w nim wyróżnić następujące części:
-lejek jajowodu, z którego brzegów wystają wypustki tzw. strzępki jajowodu, ułatwiają one wprowadzenie k. jajowej z pękniętego pęcherzyka do ujścia brzusznego jajowodu.
-bańka jajowodu o przebiegu krętym
-cieśń jajowodu
-ujęcie maciczne jajowodu
MACICA leży w miednicy mniejszej między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Można ją podzielić na:
-dno
-trzon
-szyjkę macicy podzieloną na części górną, nadpochwową oraz dolną
Ścianę macicy tworzy grupa warstwa mięśniowa pokryta od zewnątrz otrzewną (omaciczem) a od wewnątrz błoną śluzową.
Delightful93