opracowanie zagadnień(1).docx

·         cele kształcenia

·         treści kształcenia

·         prawidłowości procesu nauczania

·         zasady nauczania

·         metody nauczania

·         formy organizacyjne procesu nauczania

·         koncepcja kształcenia wielostronnego

·         techniki Freinet

·         niepowodzenia dydaktyczne (terapia, diagnoza, profilaktyka w zakresie niepowodzeń)

Cele kształcenia ogólnego wg W. Okonia

Głównym celem kształcenia ogólnego jest  wielostronny rozwój osobowości.

Osobowość - to osiągnięty przez jednostkę ludzką poziom dojrzałości w poznaniu, rozumieniu i wartościowaniu stosunków panujących w przyrodzie, społeczeństwie i kulturze oraz w twórczym przekształcaniu tych stosunków.  Ponieważ poziom ten ulega zmianom, osobowość ma charakter dynamiczny, wyraża się w procesach poznawania, wartościowania  i przetwarzania rzeczywistości. Procesy te dokonują się w stałych kontaktach jednostki z innymi ludźmi.

Strony kształcenia ogólnego:

1. Strona rzeczowa (obiektywna) – poznawanie świata obiektywnego i nabywanie sprawności pozwalających brać udział w jego kształtowaniu.

Cele:

a) opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce

-  ogólne idee światopoglądowe odnoszące się do danej dziedziny rzeczywistości,

- sprawności umożliwiające samodzielne stosowanie wiedzy,

- drogi naukowego myślenia  i metody badań w zakresie poszczególnych przedmiotów

b) przygotowanie uczniów do działalności praktycznej poprzez opanowanie tych podstawowych form działalności praktycznej (poznawczej, wytwórczej, społecznej, kulturalnej), które pozwalają człowiekowi poznawać i przekształcać przyrodę, społeczeństwo  i kulturę

c) Kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości.

2. Strona osobowościowa (podmiotowa) – poznanie samego siebie, kształtowanie motywacji i zainteresowań oraz nabywanie sprawności sprzyjających kształtowaniu samego siebie.

Cele:

a) ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych (myślenia, zdolności, obserwacji, wyobraźni, pamięci i uwagi)

b) kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań

c) wdrożenie do samoedukacji (opanowanie techniki samokształcenia i przyzwyczajenie do pracy samokształceniowej).

Cz. Kupysiewicz „ dydaktyka ogólna”
Treść Kształcenia _ składa się na nią całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki , techniki kultury , sztuki oraz praktyki społecznej , przewidziany do opanowania przez uczniów pod czas ich pobytu w szkole .
Do najważniejszych teorii doboru kształcenia zalicza się :
1. Materializm dydaktyczny – zwolennicy materializmu dydaktycznego uważali , że zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzin nauki .
2. Formalizm dydaktyczny – zwolennicy formalizmu dydaktycznego uważali treść kształcenia jedynie za środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów . Celem szkoły jest pogłębianie , rozszerzanie i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań . Dlatego głównym kryterium doboru przedmiotów nauczania powinna być ich zdaniem wartość kształcąca danego, przedmiotu jego przydatność do kształcenia i rozwijania sił poznawczych uczniów .
3. Utylitaryzm dydaktyczny – według Deweya istotnym czynnikiem w zakresie korelacji określonych przedmiotów szkolnych nie jest ani przyrodoznawstwo ,ani literatura , ani historia , ni geografia , lecz tylko indywidualna i społeczna aktywność ucznia . Dlatego też przy doborze treści kształcenia należy koncentrować uwagę na zajęciach typu ekspresyjnego i konstrukcyjnego , wyznaczając właściwe miejsce gotowaniu , szyciu , robotom ręcznym itp.
4. Teoria problemowo – kompleksowa – względem Suchodolskiego : Na cel pracy dydaktyczno – wychowawczej rzutuje dobór i układ treści programowej . Treści te powinny dotyczyć problemów współczesnego świata , a mianowicie problemów z zakresu techniki , socjologii , ekonomii , sztuki kultury estetycznej itp. Układ treści w programach dla szkół podstawowych powinien być jednolity , natomiast zróżnicowanie należy poprowadzić stopniowo na poziomach ponadpodstawowych .
5. Strukturalizm – przesłanką wyjściową strukturalizmu było stwierdzenie , iż programy nauczania są przeładowane materiałem , co powoduje wiele ujemnych następstw , a postulat jego redukcji pozostaje w sprzeczności z rozwojem nauki , której osiągnięcia powinny być uwzględniane w programach szkolnych . Mechaniczna realizacja wymienionego postulatu mogłaby zatem naruszyć zasadę systematycznego układu treści kształcenia . Aby uniknąć tego niebezpieczeństwa trzeba włączyć do programu treści najważniejsze , stanowiące trwały dorobek danej nauki nawiązując jednak i do jej historycznego źródła i osiągnięć naukowych .
6. Egzemplaryzm – Scheuerla – Wychodzili z założenia , że bezwzględnie konieczna jest redukcja materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych programach dla różnych typów szkół . Redukcja ta nie powinna jednak prowadzić do zubożenia obrazu świata odzwierciedlanego w świadomości uczniów , gdyż pociągnęłoby to za sobą wiele nie korzystnych skutków pedagogicznych i poza pedagogicznych .
7. Materializm Funkcjonalny – Wzg. Okonia – podkreśla opracowania teorii która zapewniałaby uczniom zarówno wiedzę jak i umiejętności posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości . U podstaw tej nowej teorii musi się znaleźć o integralnym związku poznania z działaniem .Zgodnie z tym założeniem podstawowym kryterium doboru i układu treści programowych powinny być względy światopoglądowe .
8. Teoria programowania dydaktycznego – w przeciwieństwie do opisywanych dotychczas teorii , stanowi odpowiedź nie tyle na pytanie czego uczyć na określonym szczeble dydaktyczno wychowawczym , co raczej jak to czynić w sposób optymalny . Dlatego też rzecznicy tej teorii przywiązują dużą wagę do starannej analizy treści kształcenia , a zwłaszcza składających się na tę treść wiadomości oraz zachodzących między nimi związków w tym celu posługują się przeważnie metodą tzw. .macierzy dydaktycznych oraz metodą grafów .
Cele wychowania – stanowią swoistą wypadkową panujących w danym społeczeństwie społeczno – ustrojowych i ekonomicznych , charakterystycznego dla nich poziomu nauki , techniki i kultury , tradycji własnego narodu postępowej spuścizny ludzkości itp.

Prawidłowość procesu kształcenia

·          

- Czynności nauczyciela w procesie kształcenia:

- Zadaniem nauczyciela jest w równej mierze uczyć, co wychowywać

- nauczyciel musi pomagać uczniowi, lecz pomoc ta powinna być rozsądna, tak aby uczeń nie uzależnił się od pomocy nauczyciela

- Musi dbać o rozwój emocjonalny dziecka, poszerzać jego horyzonty, dbać o rozwój kulturalny

- Nauczyciel powinien również dbać nie tylko o klasę (grupę), ale także stosować zasadę indywidualizacji w nauczaniu

- przede wszystkim nauczyciel musi zdobyć zaufanie i akceptację uczniów

- W procesie nauczania nauczyciel podaje młodzieży wszechstronną wiedzę, na której podstawie mają się kształtować umysły uczniów oraz przy jej pomocy winna się młodzież wychowywać

- nauczyciel powinien umieć logicznie powiązać ze sobą różne dziedziny, znaleźć zależność między nimi

- nauczyciel powinien tak organizować proces dydaktyczny, aby nie wywoływać zbyt silnych uczuć negatywnych, a pobudzać uczucia pozytywne np. zaciekawienie czy radość z odkrywania nowych zjawisk

- opowiadanie, odpytywanie, demonstrowanie, kontrolowanie, ocenianie, formułowanie i stawianie zadań, wyjaśnienie itd.

Czynności ucznia w procesie kształcenia:

- słuchanie opowiadań czy wykładów,

-literatura podręczników,

- obserwowanie różnorakich rzeczy i zjawisk,

-sporządzanie notatek, odpowiadanie na pytania,

-rozwiązywanie zadań, wykonywanie ćwiczeń, eksperymentowanie,

-formułowanie i rozwiązywanie problemów

- Poznawanie zmysłowe to poznanie konkretnych przedmiotów i zjawisk- odzwierciedlają się one w naszej świadomości za pomocą wrażeń i spostrzeżeń. Jest punktem wyjścia w procesie zdobywania wiedzy. O poprawnym odzwierciedleniu świata decyduje sprawność aparatu odbierającego bodźce, czyli narządów zmysłu, dróg nerwowych przewodzących impulsy nerwowe, oraz części ośrodkowej mózgu odbierającej i utrwalającej bodźce.

Poznawanie umysłowe występuje wtedy, gdy zgromadzone doświadczenie związane z konkretnymi przedmiotami są wykorzystywane do formowanie odpowiednich pojęć, sądów, prawidłowości. Owocem jest wiedza pewna i niezmienna

Poznawanie praktyczne- Nabyty zasób wiadomości znajduje zastosowanie w działalności praktycznej. Dotyczy konkretnego dobra i kieruje ludzkimi decyzjami i wyborami ku jego realizacji.

- Kształtowanie aktywności uczniów w procesie nauczania

Aktywność wychowanka jest warunkiem niezbędnym i głównym wyznacznikiem kształtowania jego osobowości, a osobowość ta formuje się w toku aktywnego uczestnictwa w całym dostępnym człowiekowi życiu społecznym. Aktywność w nauczaniu to aktywność myślowa, stanowiąca niezbędny warunek gwarantujący pełne poznanie wiedzy, zrozumienie i przyswojenie jej, oraz umiejętne wykorzystanie. Uczeń staje się współorganizatorem nie tylko życia społeczno samorządowego, ale życia lekcyjnego. Tak pojęte uaktywnianie to nieodłączny atrybut procesu nauczania.

Na aktywność w warunkach szkolnych składają się między innymi takie elementy jak:

-systematyczne przygotowanie się nauczyciela do każdej lekcji oraz ustawiczne śledzenie i wprowadzanie nowości pedagogicznych do procesu lekcyjnego, gdyż nie może być mowy o aktywności uczniów bez wcześniejszej aktywności nauczyciela;

-budzenie u uczniów zapału do poszukiwań, których celem jest odkrywanie i zdobywanie wiadomości;

-uczenie umiejętności wiązania posiadanych wiadomości z wiedzą już zdobytą;

wytwarzanie w klasie stanu niepokoju i niedosytu intelektualnego wzmagającego chęć samodzielnego poszukiwania i uzupełniania wiedzy;

-wykorzystanie dyspozycji psycho - społecznej dziecka, jego zainteresowań i dążeń do samorządności dla potrzeb nauczania i wychowania.

Korzyści wypływające z samodzielnie podejmowanej aktywności:

-sprzyja rozwijaniu zainteresowań;

-pozwala na ujawnienie w stopniu maksymalnym możliwości ucznia;

-powoduje głębsze i bardziej trwałe przyswojenie wiedzy najbardziej przydatnej w życiu;

-wywiera wpływ na rozwój zdolności poznawczych;

-wpływa na kształtowanie się korzystnych społecznie cech i przyzwyczajeń jak pomysłowość, poczucie odpowiedzialności, zdolność współżycia i współpracy.

Zasady nauczania

Okoń wyróżnia następujące zasady nauczania :-systemowości- poglądowości –samodzielności -związku teorii z praktyką -efektywności -stopniowania trudności -związku indywidualizacji i uspołecznienia

Zasada systemowości czyli o porządkowaniu wiedzy w głowie uczniów

Zasada ta swój początek wzięła z zasady systematyczności. Systematycznośc jest cechą każdego rozsądnego działania. Skuteczność procesu kształcenia zależy od stopnia uporządkowania materiału dydaktycznego, od jego planowego ujęcia według pewnych właściwych dlań założeń, od racjonalnego podzielenia materiału na sensowne fragmenty i kolejnego ich opanowywania w ciągłym nawiązaniu do całości, od tego czy podążając naprzód , uczeń opanował dobrze materiał poprzedni, niezbędny do zrozumienia i opanowania materiału nowego, od tego wreszcie czy nabywaniu wiedzy systematycznie towarzyszy rozwijanie i doskonalenie odpowiednich sprawności. Zwracanie uwagi uczniów na świat jako całość poprzez poszczególne przedmioty nauczania – jest sprawą  bardzo ważną. Idei świat jako całość jest podporządkowana zasada korelacji, to jest łączności między przedmiotami nauki szkolnej, o której to zasadzie zbyt często zapomina się w podręcznikach szkolnych. Proces kształcenia jest też systemem:-stanowi sekwencję celowych czynności nauczycieli i uczniów, które zmierzają do wprowadzenia zamierzonych zmian w uczniach-składa się z takich elementów, jak nauczyciele, uczniowie , treść kształcenia i środowisko dydaktyczno- wychowawcze -elementy te wchodzą ze sobą w związki przyczynowo – skutkowe i czasowo – przestrzenne , podlegają swoistej dynamice w czasie trwania procesu, powodując bardziej czy mniej korzystne, bardziej czy mniej trwałe ślady w uczniach

System to spełniający właściwe funkcje, rzeczowo lub logicznie uporządkowany zbiór składników oraz związków między tymi składnikami. Zespół tych związków relacji nazywamy strukturą. Układy materialno – rzeczowe istnieją niezależnie od poznającego je umysłu. Obejmują one całą rzeczywistość, a więc ogół rzeczy i zdarzeń, ich części składowe oraz stosunki i związki między nimi. Związki te są dwojakiego rodzaju, mogą to być:-stosunki czasowe, przestrzenne i ilościowe. Elementy układu mogą więc występować w tym samym czasie albo w czasie różnym.-Stosunki przyczynowo – skutkowe, gdy sama obecność jednego elementu lub zmiany w nim zachodzące stają się przyczynami zmian w innym elemencie układu lub w całym układzie.

Pierwszy układ jest układem działającym jak żywy organizm czy klasa szkolna. Drugi rodzaj układów to układy logiczne , rozpatrywane na płaszczyźnie abstrakcyjnej. Uczenie się przebiega skuteczniej gdy te układy jako rzeczowo i logicznie uporządkowane zbiory elementów i związków między nimi są należycie usystematyzowane w dostępnych uczniom materiałach i na lekcji, a zarazem gdy zapewnia się odpowiednią ich hierarchizację.

Zasada poglądowości

Poglądowość  jest poszukiwaniem teorii na obszarze od konkretu do abstrakcji. Można ją określić jako zespół norm które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia, dotyczących poznawania rzeczywistości na podstawie obserwacji, myślenia i praktyki – na drodze od konkretu do abstrakcji i od abstrakcji do konkretu. Takie poznanie jest warunkiem głębszego rozumienia rzeczywistości, a tym samym skuteczniejszego na nią oddziaływania.

Zasada samodzielności czyli ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela

Samodzielność działania i samodzielność myślenia, obie silnie ze sobą powiązane.

Samodzielność działania uwzględnia rodzina i szkoła przez stopniowe wdrażanie dzieci i młodzieży poczynając od wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego do samodzielnego ( wyboru i planowani pracy , wykonywania pracy , sprawdzania wykonywanej pracy).

Świadome i samodzielne wykonywanie pracy polega na odpowiednim doborze stosowanie do celu pracy – warunków i środków działania. Zgodnie z zasadą samodzielności sprawdzanie wykonywanej pracy jest tyleż zadaniem ucznia co nauczyciela. W końcu uczeń jest wykonawcą pracy, toteż ma prawo do samokontroli. W procesie samokontroli zwykle pojawiają się następujące momenty:-konfrontacja końcowego efektu pracy z jej celem i planem-refleksja ucznia nad przyczynami odchyleń od planu oraz nad trudnościami w wykonywaniu pracy-własna decyzja autora pracy co do przyjęcia czy odrzucenia pracy lub wprowadzenia ewentualnych poprawek

Samodzielność myślenia – samodzielność działania > planujemy ich przebieg, realizujemy je i sprawdzamy ich efekty. Ze względu na stopień samodzielności rozróżnia się myślenie reproduktywne i produktywne. To pierwsze nazywane jest niesamodzielnym drugie samodzielnym. Myślenie o charakterze reproduktywnym opiera się głownie na tych zdolnościach poznawczych które gwarantują dobre przyswajanie tzw. Gotowej wiedzy , wierne reprodukowanie tego co jest podawane do wyuczenia się. Zdolności te głownie to pamięć i uwaga. Samodzielne myślenie potrzebne jest dobrze rozwinięta zdolność obserwacji , bogata wyobraźnia oraz samodzielność w myśleniu i działaniu.  Nauczyciel kształtuje u uczniów myślenie samodzielne gdy:-wdraża ich do formułowania problemów -uczy ich samodzielnego rozwiązywania -przyzwyczaja młodzież do sprawdzania uzyskanych odpowiedzi

Wyższy stopień samodzielności gwarantuje wyższe i wszechstronniejsze kompetencje uczniów. 

Zasada związku teorii z praktyką

Orientuje ona nauczycieli i twórców programów kształcenia  o konieczności  harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyka codziennego życia , a zarazem o niebezpieczeństwach, jakie kryje w sobie oderwanie procesu kształcenia od praktyki bądź od teorii. Pierwsze prowadzi do werbalno – abstrakcyjnego nauczania , a więc z reguły do encyklopedyzmu drugie do utylitaryzmu dydaktycznego. Zasada  związku teorii z praktyka ma oczywiście swoją własną treść. Jej podstawę stanowi wiedza o tej stronie procesu kształcenia, którą odnosi się do związku między poznawaniem rzeczywistości, czego efektem jest teoria , a jej zmienianiem czyli praktyką. Teoria to zespół twierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania, praktyka zaś to materialna działalność ludzi, przekształcająca rzeczywistość stosownie do ich potrzeb.

Zasada efektywności czyli związku miedzy celami a wynikami kształcenia.

Zasada efektywności dotyczy funkcjonowania i optymalizacji wielu czynników , biorących bezpośredni lub pośredni udział w procesie dydaktycznym. Udział bezpośredni biorą takie czynniki jak metody pracy nauczycieli i uczniów, ilość czasu zadaniowego, wiadomości i sprawności uczniów, udział zaś pośredni takie, jak inteligencja , zdolności uczniów, wykształcenie i kultura pedagogiczna nauczycieli oraz środowisko rodzinne i rówieśnicze. Obszar na jakim funkcjonuje zasada efektywności , zawiera się między celami kształcenia a osiągnięciami szkolnymi. Cele określają kierunek zmian, jakie pod wpływem kształcenia mają się dokonać w uczniach, osiągnięcia zaś , zwłaszcza te , które poddają się pomiarowi, mówią o tym, jakie zmiany pod wpływem kształcenia rzeczywiście się w nich dokonały.

Zasada przystępności czyli pokonywania trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości.

Potrzeba poszukiwania takich sposobów nawiązania przez nauczyciela kontaktu z każdym uczniem , jak również doboru takich metod , pracy i środków , aby w stopniu maksymalnym uruchomić te siły i możliwości ogółu uczniów , jakie odpowiadają danej fazie ich rozwoju umysłowego, społeczno – moralnego i fizycznego. Szczególnie ważna jest przy tym znajomość wszystkich uczniów w klasie, różnic w ich postępach szkolnych , w ich temperamencie i tempie uczenia się , jak również znajomość klasy jako zbiorowości, jej wewnętrznej struktury, osób wpływowych, motywacji i nastawienia do szkoły.

Zasada indywidualizacji i uspołecznienia czyli związku interesów jednostki i zbiorowości.

Zasada ta wymaga uspołecznienia postaw i zachowań młodzieży, rozwinięcia umiejętności współdziałania w pracy zespołowej, ukształtowania społecznych postaw i motywacji młodych ludzi. Uspołecznianie uczniów dokonuje się w szkole pod wpływem ogółu działań zmierzających do uczynienia z ucznia – przy współpracy z rodziną – pełnowartościowej istoty społecznej, poprzez danie mu szans zdobycia takiej wiedzy oświacie  i takich kwalifikacji ogólnych , jak również wartości i takiego stopnia rozwoju osobowości, aby się mógł stać pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, a zarazem w tym społeczeństwie realizować swoje indywidualne cele życiowe. Zasada uspołeczniania, łącząc interes indywidualny ze społecznym, tylko częściowo odpowiada tej nowej technice socjologicznej. Jak długo szkoła będzie szkołą , tak długo konieczna będzie w niej praca indywidualna ucznia, organizowana w kontakcie – bezpośrednim bądź pośrednim – ucznia z nauczycielem. Szeroko stosuje się pracę frontalną całej klasy szkolnej, zwaną też pracą masową. Angażuje ona wszystkich uczniów choć z reguły dzieje się to przy bardzo zróżnicowanej aktywności każdego z nich. Większemu procesowi socjalizacji służy praca grupowa. Praca ta stwarza autentyczne warunki zmiany motywacji indywidualnej na społeczną. Staje się to możliwe wtedy, gdy grupa samodzielnie podejmuje zadania dydaktyczne lub realizuje zadania podsunięte jej przez nauczyciela, gdy zadania te wykonuje pod kierunkiem wybranego przez siebie lub wyznaczonego kolegi, gdy wreszcie sprawdza ilość i jakość wykonywanych zespołowo prac. Praca grupowa ukierunkowana na to aby ucznia uczynić społecznie dojrzałym człowiekiem, może występować w szkole w różnych postaciach. Już sama klasa szkolna jako całość może być grupą odpowiednio zorganizowaną i harmonijnie rozwiązującą wspólne zadania. Praca brygadowa która rzadziej występuje w szkole ogólnokształcącej znacznie częściej w szkołach zawodowych.

Metody nauczania – uczenia się.

Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów. Trzy kategorie metod nauczania: metody słowne , oglądowe i praktyczne. Metoda jest to dynamiczny proces formowania się człowieka, polegający na ciągłym wyborze treści, sposobów działania nauczyciela i ucznia oraz takim doborze warunków, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako jego własny proces, sprawiający jemu samemu satysfakcję , a zarazem , aby jak najchętniej przystępował do jego realizacji i kontynuacji. Cztery grupy metod kształcenia to jest nauczania – uczenia się.:-metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym -metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy zwane problemowymi , oparte na twórczej aktywności poznawczej , polegającej na rozwiązywaniu problemów-metody waloryzacyjne zwane też eksponującymi – o dominacji aktywności emocjonalno- artystycznej -metody praktyczne – cechujące się przewagą aktywności praktyczno – technicznej , zmieniającej otoczenie lub stwarzającej nowe jego formy

Metody Asymilacji wiedzy

Ta grupa metod zwanych też metodami podającymi. Do omawianej grupy należą następujące metody: -pogadanka –dyskusja-wykład-praca z książką-programowane uczenie się w jego wersji liniowej, rozgałęzionej i mieszanej

Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Rozmowa ta jednak różni się od zwykłych rozmów prowadzonych przez ludzi. W pogadance nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania.  Ze względu na rolę dydaktyczną jaką może spełniać wyróżnia się trojakie jej zastosowanie: -pogadanka wstępna -przedstawiająca nowe wiadomości-utrwalająca

Pogadanka wstępna ma przygotować uczniów do pracy. Chodzi tu o dwojakie przygotowanie. Z jednej strony, celem jej jest wytworzenie u uczniów stanu gotowości do poznania czegoś nowego, a wtedy w toku pogadanki aktualizuje się doświadczenia uczniów związane z tematem nowej lekcji, przypomina wiadomości niezbędne do zrozumienia nowego materiału. Celem pogadanki jest zorganizowanie klasy do nowej pracy , a więc ustalenie tematu i celu lekcji.

Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości ma postać rozmowy nauczyciela z uczniami, w której chodzi o takie zaktywizowanie uczniów, aby nowe treści, przekazywane im przez nauczyciela bądź przez znających przedmiot uczniów zostały przez wszystkich zrozumiane, powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane. Przypominanie sobie lub uzupełnianie doświadczeń , poznawanie nowych wiadomości , wiązanie ich z poprzednio nabytymi , to czynności u których podłoża leżą procesy myślowe. Pogadanka utrwalająca polega na operowaniu materiałem przyswojonym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości. Myślenie polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień poprzez zestawienie ze sobą szerszego zakresu faktów i uogólnień, na tworzeniu układów obejmujących większe całości.

Dyskusja jest metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań miedzy nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami , przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób. Dyskusję rzeczywistą cechuje odmienność stanowisk w połączeniu z próbą znalezienia stanowiska nadającego się do przyjęcia przez ogół uczestników. Kilka odmian dyskusji. Pierwsza z nich i najpospolitsza jest dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania problemu przez klasę czy grupę uczniów. Inna dyskusja jest ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży. Dotyczy ona zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości.

Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości i jakiemuś audytorium. Jako metodę wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych , w szkołach średnich. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży. Rozróżnia się kilka typów wykładu: -wykład konwencjonalny – w którym treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci. -Wykład problemowy- jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego: jego pojawienia się , kierunków i sposobów jego rozwiązywania -Wykład konwersatoryjny – polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub z wykonywaniem przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych

Na aktywność słuchaczy w czasie wykładu wpływa wiele czynników zależnych nie tylko od walorów samego wykładu. Należy do nich: stosowane w czasie wykładu środki dydaktyczne -wyrobienie recepcyjne a więc tempo przebiegu procesów warunkujących recepcję zależne od umiejętności koncentrowania uwagi , od trwałości uwagi, od zasobu doświadczeń i wiadomości słuchacza -czynnik, który może zwiększyć aktywność słuchacza to jest notowanie wykładu

Opowiadanie polega na przedstawieniu jakiejś akcji – rzeczywistej , fikcyjnej która przebiega w określonym czasie. Temat opowiadania może odnosić się do biografii , wydarzeń związanych z wyprawami geograficznymi , z odkryciami naukowymi.

Praca z książką

Podręczniki , lektura, literatura popularnonaukowa są tylko źródłem nowych wiadomości lecz także  dają  uczniom możność utrwalenia , rozszerzenia  i pogłębienia  zdobytej wiedzy , praca nad nią wdraża uczniów do opanowania  metod kształcenia, z których będą w szkole i po wyjściu ze szkoły. Przyswojenie tych metod opiera się przede wszystkim na opanowaniu sposobów  posługiwania się książką oraz wykorzystywania  środków masowych. Sposoby samodzielnej pracy: -uczenie się z podręcznika w celu zdobycia lub utrwalenia pewnych wiadomości. Przygotowanie ucznia do tej pracy zmierza do tego, aby wiedział, jak ma się uczyć, żeby w najkrótszym czasie uzyskać najlepsze wyniki. Ważne jest tu przyzwyczajanie uczniów do wyodrębniania informacji najważniejszych. -Sporządzanie notatek jest korzystniejsze przy powtórnym czytaniu tekstu, gdy uczeń może się łatwiej zorientować co jest ważniejsze, a wiec warte zanotowania. Notatki mogą przyjmować postać konspektu lub planu.  -Posługiwanie się lektura uzupełniającą wymaga większej samodzielności uczniów. Niezbędne staje się tu wyodrębnienie takich cech jak samodzielność i krytycyzm.

Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy

Metody problemowe umożliwiają one funkcjonowanie wiedzy biernej przekształcając ja w wiedze czynna, sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Istota metod problemowych sprowadza się do tego, ze nie pozwalają uczniom przechodzić obojętnie obok sytuacji, których nie umieją sobie wytłumaczyć lub rozwiązać, lecz wywołując zaciekawienie zmuszają ich do analizy sytuacji, a wiec do wyodrębnienia w niej danych, które są znane jak i również do wysunięcia przypuszczeń co do rozwiązania problemu i sprawdzenia wartości tego rozwiązania.  Czynności jakie wykonują przy tym uczniowie odbywają się na trzech poziomach:-konkretów gdy poszukują danych empirycznych-modeli gdy próbują intuicyjnie lub w pełni świadomie tworzyć modele badanych układów-teorii gdy formułują twierdzenia uogólniające efekty rozwiązania w postaci praw , prawidłowości , zasad czy norm działania praktycznego

Klasyczna metoda problemowa

...