Od pedagogiki filozoficznej do pedagogiki empirycznej.
John Locke – filozof, lekarz badający procesy ludzkiego poznania. Odrzucał rygoryzm i surowość w wychowaniu dzieci Interesowało go wychowanie gentelmana,Uważał, że wychowanie jest najważniejsze!
Postulaty:
Nauczanie w języku ojczystym i propagowanie wiedzy o własnym kraju
-Apelował do zrozumienia natury dziecka
Dzieci powinny czytać lektury, ale dostosowane do ich wieku
J. J. Rousseau 1712-1778 – pisarz filozof (naturalizm). „Emil, czyli o wychowaniu” – indywidualne podejście i wychowanie, ale zgodne z naturą. 4 Niemowlęctwo – /Dzieciństwo –rozwój sił psychicznych i fizycznych dziecka
Chłopięctwo – 12-15 rok życia intelektualny (czytanie i pisan
Młodzieńczy – czas przeznaczony na rozwój społeczny.
J. H. Pestalozzi 1746-1827 – pracował z dziećmi ubogimi i osieroconymi. Na podstawie tej praktyki stworzył teorię nauczania podstawowego. Według niego należy dać wszystkim dzieciom możliwość podstaw edukacji ogólnej. (Jak Gertruda uczy swoje dzieci?)
Opracował metodę nauczania elementarnego, opartego na analizie i syntezie.
J. F. Herbart – opracował teorię dydaktyczną w szkole średniej. Dało to początek formalnego nauczania. Nauczanie musi być wychowujące i podporządkowane zasadą moralnym i kształtujące silny charakter dziecka.
Od pedagogiki filozoficznej do pedagogiki empirycznej
Bronisław Trentowski (1808-1896) najwybitniejszy polski pedagog epoki romantyzmu. Twórca wielkiego samodzielnie wypracowanego teoretycznego systemu pedagogicznego. „Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej, słowem wykształcenie naszej młodzieży” Poznań 1842, 3 części, zwana epiką, poświęcona jest dziejom szkoły i jest to pierwsze dzieło traktujące o historii wychowania. Kształtowanie samodzielności edukacji umysłowej, moralnej, życiowej. Istotne przesłanie: konieczność wewnętrznego samodzielnego rozwoju. Dzieci uczyły się bo chciały poznać Polskę i jej historię.
Karol Libelt – 1807-1875, prekursor przekształcania romantycznego czynu narodowego w czyn realnej pracy organicznej. Król ówczesnego polskiego życia umysłowego pod zaborami. Podstawą jego filozofii jest wychowanie patriotyczne
Berger – Żyd, który założył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze.
Systemy pedagogiczne Trentowskiego i Libelta wyrastały polemistycznie z ducha idealistycznej filozofii niemieckiej.
Henryk Wernic – 1829-1905, ewolucja od pedagogiki romantycznej do realistycznej pedagogiki pozytywistycznej. Wychował się i opierał w swych poglądach na dziełach Herbarta, ale przede wszystkim wpłynęła na niego pedagogika w Anglii, gdzie był nauczycielem.
Pierwsza próba opracowania pedagogiki na podstawie psychologii
Empiryczna pedagogika naukowa
Początki kierunku Nowe Wychowanie:
-zaczęto przeciwstawiać się formalizmowi tradycyjnych szkół,
- nowe hasła, idee i wartości,
- nowe metody wychowawcze,
- swoboda w wychowaniu,
- indywidualizm dziecka, żywotność, spontaniczność
- związek szkoły z życiem - szkoła nie może być wyspą, musi odnosić się do życia.
- przygotowanie do życia przez życie. Dziecko nie jest dorosłym w miniaturze, ale ma swoistą strukturę psychiczną oraz odmienna dynamikę rozwoju!
- solidarność, praca
- uczono do twórczego działania
Wpływ na naukowy rozwój pedagogiki.
Biologiczny – wskazanie faz, etapów rozwoju człowieka i konieczność dostosowania wychowania do owych faz.
Psychologiczne – wykazały, że każdy człowiek posiada odmienną osobowość, trzeba więc indywidualizować nauczanie i wychowanie.
Socjologiczne – człowiek jest istotą społeczną i przez całe życie pozostaje w ognisku oddziaływań społecznych. Nie jest istotą pojedynczą.
Najważniejsze prądy i kierunki w pedagogice XX wieku.
Pedagogika naturalistyczna – E. Key
Pedagogika pragmatyczna (nauczanie przez działanie – Dewey, James, Claparede)
Pedagogika psychologiczna
Pedagogika kultury (każda jednostka żyje w określonych warunkach i zbiorowości)
Pedagogika socjologiczna i społeczna
Pedagogika egzystencjalna
Pedagogika marksistowska (pedagogika bloku wschodniego)
Nowe nurty ostatnich dziesięcioleci:
Ruchy kontestacyjne i kontrkultura,
Nurt radykalnej krytyki szkoły,
Nurty postmodernistyczne,
Nowe alternatywy pedagogiki humanistycznej i antypedagogika,
New Age – nowa wizja życia,
Poszukiwanie nowych strategii edukacyjnych,
Koncepcja „społeczeństwa wychowującego” i edukacji ustawicznej,
Edukacja globalna, czy ideał XXI w.?
Problemy pedagogiczne ery komputerowej i elektroniki, czy koniec ery Guttenberga,
Ideologie wychowawcze.
Pedagogika psychologiczna,
Badania psychologiczne nad dzieckiem tzw. „pedologia” lub „nauka o dziecku”.
1870 – praca La Peraz´a pt. „La psychologie I´enfant”
Alfred Binet – 1871-1911, w 1892 założył w Sorbonie pierwsze laboratorium dla badań psychologii dziecka.
St. Hall podobne laboratorium Child Study w 1904 w uniwersytecie w Worcester (USA).
E. Meumann - podobne laboratorium w Hamburgu.
Polska – badania nad psychiką dziecka prowadził Jan Władysław Dawid (1859-1914) – jego prace to: „Zasób umysłowy dziecka”, „Inteligencja, wola i zdolność do pracy”
Pierwsze badanie nad psychiką dziecka 1870r. (Perez). Za założyciela uważa się Alfreda Bineta , jego poczynania wywołały falę w zakresie psychologii dziecka.
W Polsce J. W. Dawid. badania doprowadziły do powstania kierunku pedagogiki psychologicznej. Badania te ukazały jaka była jednostronność pedagogiki psychologicznej. Badania w zakresie pedagogiki psychologicznej kładły silny nacisk na osobowość, indywidualność dziecka. Pedologia stała się podstawą nurtu nowego wychowania, ponieważ uwzględniała indywidualizm dziecka i nadała pedagogice psychologiczny charakter.
Kierunki wpływu psychologii na pedagogikę psychologiczną początku XX wieku:
Pedagogika funkcjonalna –
W. Jeames na rozwój dziecka wpływa element biologiczny.
E. Claparede (1873-1940) - jeden z rzeczników ówczesnej psychologii dziecka chciał uczynić z pedagogiki, pedagogikę eksperymentalną, wiążąc pedagogikę z psychologią. Daje pierwszeństwo biologicznemu punktowi widzenia. Stanowisko funkcjonalne – podstawowe prawo to prawo potrzeby, każda jednostka ze swoimi potrzebami i funkcjonowaniem stanowi taką jednostkę a nie inną. Wskazuje szereg potrzeb szczegółowych, które wskazują potrzeby główne.
Tu wychowanie to funkcja rozwoju i naturalnych potrzeb dziecka.
Psychologia psychoanalityczna – Freud. Według Freuda motorem wszystkich działań człowieka są właśnie wszystkie te nieuświadomione elementy. Jednostka może zamienić nieświadome w świadome właśnie po przez terapię. Opierała się na metafizyce życia nieświadomego.
Oscar Pfister zastosował psychoanalizę do rozwiązywania zagadnień pedagogicznych. Pedagogikę psychoanalityczną nazwał pedanalizą.
Psychologia psychoanalityczna stosowała metody psychoanalizy do naświetlania i rozwiązywania zagadnień wychowawczych.
Psychologia indywidualna – Alfred Adler (1870-1937)– psycholog wiedeński. Psychologia indywidualna powstała w wyniku rozłamu psychoanalizy Freuda.
Podstawowe tezy:
1 każdy człowiek przedstawia odrębną indywidualność, ale także pewną jedność ze względu na cel;
2 owa indywidualność to inaczej swoistość ludzkiej osobowości, która wyrażona jest w czynach. Inaczej jest to styl życia, który zaczyna się formułować w niemowlęctwie a w 5-6r. ż. jest już ukształtowany.
Nie uważa, że przychodzimy z gotowymi predyspozycjami. Rodzimy się jak tabula rasa. Instynkt jaźni przejawia się w dążeniach do uzyskania mocy i przewagi nad otoczeniem. Celem wychowania jest uspołecznienie jednostki, co jest utrudnione przez egoizm człowieka. To co ściera egoizm daje radosne życie. Wolność jednostki.
Biopsychologiczna pedagogika J. Korczaka (lekarz, wychowawca, pisarz, poeta, z powołania pedagog). Był reformatorem, praktykiem w dziedzinie opieki zakładowej. Zasłynął jako jeden z najbardziej oryginalnych polskich pisarzy.Dziecko jest pełnym człowiekiem, ma prawo do szacunku, do popełniania błędów itd.
Pierwsze pedagogiczne eksperymenty:
- różne odmiany szkół aktywnych i szkół pracy (Dewey i Kerschensteiner)
- Kilpatrick - metoda projektów
- Owidiusz Declory – metoda ośrodków zainteresowań
- Hall Quest
- Karol Linke – nauczanie łączne
- Steiner
- Freinet
- Montessori
- Helen Parkurst – plan daltoński
- S. Neill – Sammerhill
- Józef Antoni Sickinger – system mannheimski
Pedagogika emancypacyjna
Czyli: - pedagogika wyzwolenia, proces wolności
- pedagogika zadośćuczynienia – Theodor W. Adorno i jego „Erziehung nach Auschwitz” tj. wychowanie po Oświęcimiu - jako przedpole antypedagogiki
Proces wyzwalający! Wolności, ale proces a nie stan.
Problemy:
=Demoralizacja → zjawisko, które polega na lekceważeniu wartości, nauki, rozumu we współczesnym świecie
=Nacjonalizm → niebezpieczne zjawisko, zwłaszcza w krajach mniejszościowych
=Przestępczość → dewastacja środowiska,
=wojny niszczą państwa,
=nieskuteczność systemów oświatowych.
Działania zaradcze wobec narastających problemów – na gruncie oświaty:w Polsce
- pierwszy raport oświatowy z 1973 – pod kierunkiem Jana Szczepańskiego
- drugi raport oświatowy z 1989 – pod kierunkiem Czesława Kupisiewicza
w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej
- pierwszy raport z 1983 pt. Naród wobec zagrożenia: imperatyw w sprawie reformy edukacji
- drugi raport z 1991 pt. Ameryka 2000 – plan narodowy
- szkoły eksperymentalne
co zrobić, aby pewne problemy
Emancypacja utożsamia się z wolnością od: oswobodzenie się, uwolnienie się od zależności, usamodzielnienie, bycie wolnym – wolność pozytywna – taka, która umożliwia nam przekroczenie granic egzystencjalnych.
Izonomia (gr. równouprawnienie) stan jaki następuje w wyniku uwolnienia jednostki od obowiązków w osiąganiu należytych jej praw poprzez przekazanie jej tych praw.
Zrzucanie odpowiedzialności na kogoś drugiego (np. Ikar otrzymał skrzydła, ale nie wiedział jak ich użyć). Taka postawa jest niebezpieczna zwłaszcza u osób dorosłych – musimy przejść przez proces wyzwalania.
Definicja pedagogiki emancypacyjnej – jest to proces, w którym podmiot świadomie, czyli sam podejmuje czynności, które pozwalają mu uwolnić się z różnych zależności i nacisku doprowadzając go do wolności.
Taka emancypacja jest emancypacją podmiotową tzn. jest procesem kształtowania się świadomości człowieka lub członków wspólnoty do ponoszenia odpowiedzialności za czyny i słowa. Jej istotą jest świadome poszerzanie zakresu praw oraz posiadanych granic wolności.
W przeszłości i obecnie przykładem takiego podejścia jest pedagogika eksperymentalna, jako nawiązanie do myśli J.J Rousseau, E. Key, T.W. Adnorno, J. Hubermasa, M. Horkheimera.
Pedagogika emancypacyjna, kilka kierunków szczegółowych:
Nurt indywidualistyczno – anarchistyczny – emancypacja tutaj to uwolnienie się spod władzy społecznej dominacji do samostanowienia, samoregulacji. Należy podjąć walkę ze strukturami tej władzy, która chce wciągnąć podmiot w swoją ideologię. Osobowość zewnątrz sterowna, przystosowana – nie powinno tak być, nie powinniśmy dać się wpasować w ramy, w nurt (pedagogika pragmatyczna Dewey).
A. S. Neill Summerhill – wolność dzieci, przygotowujące do wolności, dom rodzinny i szkoła – bardzo skrytykował te środowiska, uważał, że przyszłość leży w nowym pokoleniu rodziców (bo obecnych nie da się zreformować). Uważał, że dom rodzinny jest miejscem niebezpiecznym, wręcz toksycznym dla dzieci – odbywa się w nim tresura. Szkoła jest kontynuatorem tych metod wychowawczych stosowanych w domu. Środowiska pseudo-edukacyjne, nieinteresujące się potrzebami dziecka. Głosił emancypacje dziecka.
Nurt polityczny – wyzwalający ludzkość z istniejącego porządku społeczno-politycznego (np. Paulo Freire – pedagogika uciśnionych). Konieczność właściwego wychowania jednostki, potrzeby jednostki, interes jednostki.
Twórca alfabetyzacji. Pedagogikę uciśnionych wykuto z a nie dla uciśnionych! Humanizacja w myśl, której człowiek zniewolony podejmując walkę z opresorem nie powinien stosować takich form jak opresor
Antyszkolny nurt pedagogiki wyzwolenia, czyli deskskolaryzacja społeczeństwa np. I. Illich. Illich „społeczeństwo bez szkoły” – książka stała się hitem, przyczyniła się do powstania wielu alternatywnych rozwiązań. Suchodolski sprawił, że ta książka pojawiła się także w Polsce. W 91r. przyznał o trudnościach wydania książki w Polsce. Illich krytykował system edukacyjne i propagował descholaryzację.
Pedagogika krytyczna jako teoretyczny opór przeciwko oświacie systematycznej – jej założenia i kierunki realizacji.
Powstała w latach 70/80. Jest niejako kontynuacją wyzwolenia, ale jako nurt wynika z:
Małej efektywności systemów szkolnych
Krytyki ideologicznych prądów nowej lewicy i kontrkulturowej (popkultury i subkultury)
Nurty krytyki szkoły:
Konserwatywny – zarzuca się wtedy szkole niedostateczny stopień realizacji zadań związanych z transmisja kultury, z kształceniem kompetencji niezbędnych do życia w ukształtowanym przez poprzednie pokolenia świecie
Przedstawiciele pedagogiki krytycznej poszukiwali rozwiązania → reformy szkolnictwa wyższego Bojera. Reforma rdzenia ( język, literatura, itp…) – przygotowanie człowieka do funkcjonowania w społeczeństwie techniki.
Liberalny – wiąże się z traktowaniem szkoły jako instytucji, której głównym zadaniem powinno być stwarzanie warunków indywidualnego rozwoju ucznia. Szkoła jest więc postrzegana jako instytucja antyhumanitarna, niszcząca indywidualność, wprowadzająca przemoc, uniformizm, konwencjonalność – w miejsce postulowanych: wolności, indywidualizmu i twórczości.
Polska lata 90. – szkoły wolne od stresu. Już w latach 70/80. Rozpoczął się ruch tzw. Szkół alternatywnych.
Wizja rozwoju dziecka Sergiusza Hessena – widział w kulturze czynnik dynamizujący rozwój jednostki i umożliwiający osiągnięcie indywidualnego autonomicznego rozwoju.
Nurt krytyki adaptacyjnej – do niego zaliczamy nurt konserwatywny i liberalny
Szkoła jako funkcja systemu społecznego ( tj. reprodukcja systemu społecznego przez system oświaty wg. H. Giroux´a).
1Deterministyczne teorie reprodukcji ekonomicznej
- jawne programy nauczani
- ukryte programy nauczania
. W tym celu musi ona wykształcić w uczniach pewne umiejętności.
2Deterministyczny model reprodukcji kulturowej:
- z jednej strony to tworzenie obszarów wspólnej kultury
- z drugiej strony to negacja dziedzictwa kulturowego grup zdominowanych.
Dominuje kultura społecznych elit, która dyktuje warunki, tworzy płaszczyznę odniesienia, obowiązujących dla wszystkich grup społecznych, co prowadzi do symbolicznego „gwałtu” na grupach poddanych.
W praktyce do szkoły chodzą wszystkie dzieci w związku z tym mniej korzystne warunki czekają na dzieci z tzw. nizin społecznych. Kultura ciszy – ciche przyzwolenie na to, aby kultura dominującą nadal dominowała. Niektórzy poprzez porzucanie szkół buntowali się przeciwko zatraceniu ich kultury. Język jakim się posługujemy pełni funkcję represyjną (ograniczony, rozwinięty). Język jest jednym z elementów selekcyjnych w szkole i to już na starcie, ponieważ w szkole posługujemy się językiem poprawnym, co powoduje, że dzieci ze sfer niższych często nie rozumieją, czego się wstydzą i wyniku tego uczą się milczenia. Następuje kulturowe wydziedziczenie –wstydzą się, aspirują do wyższych sfer, ale nie mają takich możliwości.
H.Giroux sformułować takie pojęcie jak pedagogika oporu jako argument pedagogiki krytycznej
- edukacja radykalna,
- język krytyki,
- szkoła jako instytucja o pewnej kulturowej autonomii,
-szkoła jako instytucja „demokratycznych sfer publicznych”.
Bunt młodzieży robotniczej – miła warunki, aby wyrwać się z własnej grupy społecznej, ale zrezygnowała z tego – bunt ten nie był racjonalny, był jak ślepa uliczka.
Emancypacja ma szanse wystąpić na drodze zmiany całego systemu. Głoszono konieczność dialogu, w którym głos ucznia ma być tak samo ważny jak głos nauczyciela.
Pedagogika krytyczna naznaczając problem systemu pedagogicznego sama nie wskazywała rozwiązań, nie ukazywała możliwości zmian.
Elizabet Elsworth rasizmu. Wypracowała u młodzieży kolorowej taką świadomość, aby doprowadzić do dialogu kulturowego. Okazało się to bardzo dyskryminujące dla młodzieży kolorowej, która odbierała to jako atak. Okazało się także, że nie czuli się zagrożeni. To niepowodzenie skłoniło ją do rewizji nurtu pedagogiki krytycznej.
Nurt krytyki szkoły w Polsce:
- po roku 1980 ze strony opozycyjnych społecznych ruchów „solidarnościowych”
- w publicystyce pedagogicznej oraz podczas konferencji naukowych Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego („ciągłość i zmiana w systemie edukacji Polski Ludowej” oraz „oświata i wychowanie w okresie cywilizacyjnego przełomu”)
- poszukiwano „pedagogiki przejścia, transformacji”
Budowanie szkoły demokratycznej.
Antypedagogika i alternatywna pedagogika humanistyczna
A ntypedagogika:
- nie ma wydźwięku negatywnego, niesie za sobą ogromny ładunek nowoczesności, zwolennikami są ludzie młodzi;
- jest jedną z dróg nurtu współczesnego poszukiwania „alternatywnej pedagogiki humanistycznej,” która czyni z podmiotowości dziecka (człowieka) podstawową i niepodważalną kategorię pedagogiczną
- jako reakcja na wszechwiedzę
- powstała pod koniec lat 70 XX wieku
- dziecko jako podmiot a nie przedmiot
- W Polsce w 1985r. H. Widma został zaproszony do Uniwersytetu Łódzkiego i tam wygłosił wykład o antypedagogice
- Bogusław Śliwierski czołowym przedstawicielem antypedagogiki w Polsce
- Hubertus von Schonebeck wygłosił wykłady w Polsce w styczniu 1990r.
- jej powstaniu towarzyszyły bunt, alternatywne rozwiązania pedagogiki oraz antypsychiatria, psychologia humanistyczna, pedagogika nowej lewicy
- Kolebka antypedagogiki to Stany Zjednoczone (walka o prawa dziecka)-> inicjatorzy to rodzice, prawna przed/podmiotowość dziecka (Deklaracja Praw Dziecka- uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 XI 1959r.; inne deklaracje prawne nawiązujące do Paktu Praw Człowieka), dorośli muszą się opiekować dziećmi, co jest ich obowiązkiem
Przeciwnicy przedmiotowości dziecka
-John Holt- wybitny prawnik, założyciel ruchu praw dziecka pod nazwą „John- Holt- Associaton”; autor książki Pt. „Do diabła z dzieciństwem: o prawach i potrzebach dzieci”
- Richard Farson- psycholog, współzałożyciel Western Behavioral Science Instytut w La Jola w Kalifornii; jeden z pierwszych amerykańskich humanistów, który publicznie abrał głos na temat dzieci jako mniejszości uciskanej przez dorosłych; w swojej książce Pt. „Prawa człowieka dla dzieci. Ostatnia mniejszość” wydanej w USA w 1974r. opowiedział się za następującym kodeksem praw dla nieletnich:
* prawo do samostanowienia
* prawo do swobodnego wyboru środowiska życia
* prawo do środowiska wyposażonego adekwatnie do potrzeb i możliwości psychorozwojowych dzieci
* prawo do wiedzy
* prawo do samowychowania
* prawo do życia bez kar cielesnych
* prawo do seksualnej wolności
* prawo do działalności gospodarczej
* prawo do wpływu na życie publiczne
Główni przedstawiciele antypedagogiki:
Henrich Kupffer („Antypsychiatria a antypedagogika”), ustosunkowuje się do konfliktu międzypokoleniowego, należy zrezygnować z wychowania dzieci, nie można wtłaczać swoich planów w życie dzieci
Ekkehard von Braumuhl („Antypedagogika. Badania celem zniesienia wychowania”) w 1975r. upowszechnił w tej książce nurt antypedagogiki; nie wolno dorosłym kształtować dzieci na swój wzór; popierał nauczanie domowe
Hubertus von Schonebeck- twórca radykalnej odmiany antypedagogiki w RFN, tzw. „duchowy przywódca antypedagogiki” w Europie Zachodniej, mieli na niego wpływ C. Rogers i E.von Braumuhl, napisał książkę „Kocham siebie takim, jakim jestem”; Manifest Dziecięcy domagający się respektowania praw człowieka przez dorosłych- 3 kategorie praw (podstawowe, społeczne, indywidualne); postrzeganie dziecka jako człowieka; w latach 80 XX wieku Obronił pracę magisterską z zakresu antypedagogiki
Ashley Montagu- uważał, że im ludzie są młodsi tym są bardziej otwarci, powinno się być jak najdłużej młodym, świeżym i otwartym, zachowującym chęć do pracy i uczenia się; napisał książkę „Dojrzeć do bycia dzieckiem”
Polskie prawodawstwo odnośnie dzieci:
- Konstytucja RP
- Prawo międzynarodowe
- wyrasta z nurtu pozytywistycznego
- Dziecko jest przedmiotem prawa, nie jest osobą prawną
- Dziecko w wieku 18 lat zyskuje zdolność do czynności prawnych
- odsłania to absurdalne kłamstwa prawne- kłamstwa dorosłych, bowiem dorośli chcą umocnić i poszerzyć swoje panowanie za pomocą tych kłamstw twierdząc, że wszystko jest dla dobra dziecka
man1957