Tolerancja eko.-zdolność org. do przystosowania się do zmian działającego czynnika (np.temp.,światła). Zakres tolerancji obejmuje minimum(dolny punkt krytyczny) czyli najniższa wartość czynnika, przy której dany org. jest w stanie bytować, maksimum(górny punkt krytyczny) czyli najwyższa wartość czynnika pozwalająca na przetrwanie, optimum(wartość czynnika, w której org. rozwija się najlepiej) . Prawo minimum Liebiga-występowanie danego org. lub przebieg danego procesu zależy od tego czynnika, który wystepuje w minimum. Prawo Shelforda-przebieg procesu lub występowanie org. zależy zarówno od min. jak i max. danego czynnika. Bioindykacja-metoda oceny stanu środowiska, głównie poziomu zanieczyszczeń, na podstawie badania reakcji org. żywych(stenobiontów, org. wskaźnikowych) na zmiany. Bioindykatory-org.wskaźnikowe o wąskim zakresie tolerancji w stosunku do określonego czynnika. Cechy dobrego bioindykatora-łatwo dostępny a jednocześnie stenotopowy, dobry rejestrator, powinien pospolicie wystepować i być dobrze poznanym. Stenobionty-mają wąski zakres tolerancji, czyli ich zdolność do adaptacji przy zmieniającym się czynniku jest niewielka. Eurybionty-mają szeroki zakres tolerancji, tym samym mają dużą zdolność do adaptacji. Zakres tolerancji-przedział wartości czynników, w których organizm jest zdolny utrzymać procesy życiowe. Oligobionty-mają wąskie wymagania w zakresie niskich wartości. Polibionty-mają wąskie wymagania w zakresie wysokich wartości. Halinowy-zasolenie, topowy-siedlisko, hydryczny-woda. Populacja-zespół osobników tego samego gatunku, żyjących na określonym obszarze i mogących się swobodnie ze sobą kontaktować. Cechy populacji: zagęszczenie, śmiertelność, rozrodczość, struktura wiekowa, przestrzenna, płciowa. Liczebność populacji-ilość osobników w danej populacji zasiedlających dany obszar. Zmiany liczebności zależą od: rozrodu, imigracji, wymierania, emigracji, czynników środowiskowych. Zagęszczenie populacji-średnia liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni lub objętości. Rozmieszczenie-równomierne, skupiskowe, losowe. Rozrodczość-liczba nowo urodzonych osobników w określonym czasie w przeliczeniu na liczbę osobników całej populacji. Śmiertelność-liczba zgonów w populacji w jednostce czasu(%). Migracje-przemieszczanie się osobników między populacjami. Pojemność środowiska-może być wyznaczana przez jeden ale zasadniczy zasób albo przez wydolność środowiska i pierwsze załamanie może powodować zmniejszenie rozrodczości lub zwiększenie śmiertelności do odpowiedniego poziomu. Krzywe zmiany liczebności populacji: 1.w kształcie litery J-pojemność środowiska zostaje przekroczona i następuje spadek liczebności 2.w kształcie litery S-populacja przystosowana do środowiska, jej liczebność nie przekracza granicy wydolności środowiska. Szacowanie wielkości populacji: Nt+1=N1+B-D+I-E gdzie Nt+1 to wielkość populacji po upływie określonego czasu(t+1), N1 -wielkość populacji(liczba osobników)w czasie t, B-liczba nowych osobników urodzonych w czasie pomiędzy t i t+1, D-liczba osobników które zgibnęły w czasie od t do t+1, I-E to liczba imigrantów i emigrantów. Metody oceny liczebności populacji(zagęszczenia bezwzględnego): liczenie bezpośrednie(taksacja), metody prób losowych, metody oparte na znakowaniu. Metody względne: metoda pułapkowa, na podst. wielkości połowów, liczby złowionych zwierząt, liczenie wzdłuż określonej trasy, liczenie na podst. wydawanych przez nie odgłosów, liczenie odchodów, śladów pozostawionych przez zwierzęta, badania ankietowe, ocena ilości zjedzonej przynęty, ocena stopnia pokrycia podłoża. Metoda Petersena-Lincolna-metoda oparta na znakowaniu, zwierzęta odławia się 2-krotnie, za pierwszym razem znakuje się je i wypuszcza a następnie powtórnie odławia N=n1xn2/n1,2 gdzie n1-liczba zwierząt schwytanych w I odłowie, n2-liczba zwierząt w II odłowie, n1,2-liczba zwierząt oznakowanych wśród powtórnie oznakowanych. Metoda Schnabela- łapie się zwierzęta kilkakrotnie w niewielkich odstępach czasu, każdorazowo znakuje się zwierzęta pierwszy raz schwytane i notuje całkowitą liczbę schwytanych z rozbiciem na wcześniej znakowane i schwytane po raz pierwszy N=∑n1M1/∑R1 gdzie n1-liczba schwytanych, R1-liczba schwytanych powtórnie. Demografia-nauka o zjawiskach ludotwórczych występujących w określonych warunkach społ.-ekonom. i terytorialnych. Zajmuje się badaniem liczebności, struktury i rozmieszczenia przestrzennego ludności oraz zmian wynikających z procesów składających się na ruch naturalny i wędrówkowy. Stan populacji ludzkiej 7088783050. Struktury społeczeństw: 1)młode-o progresywnej strukturze wieku, w których odsetek ludności od 19roku życia jest wyższy niż 35%, ludności w wieku 20-64lata wynosi pon.50%, a ludności pow.65roku zycia jest mniejszy niż 5% 2)dojrzałe-określane jako stacjonarne(zastojowe) w których dzieci i młodzieży pon.19roku życia jest 25-35%, ludności w wieku 20-64lata 55-60%, natomiast pow.65roku życia 5-15% 3)stare-regresywne, w których ludność do 19roku życia stanowi mniej niż 25%, ludność w wieku 20-64 lata-pow.55%, a ludność pow.65roku życia ponad 15% ogółu społeczeństwa 4)niestabilna-charakterystyczna dla Polski, gdzie liczebność poszczególnych roczników jest zróżnicowana, wywołana niestabilnością polityczną. Przyrost naturalny-wyrażany jest w wartościach rzeczywistych lub w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w promilach PN=U-Z gdzie U-liczba urodzeń żywych, Z-liczba zgonów. (PN/liczba mieszkańców)x1000=wskaźnik przyrostu. Przyrost rzeczywisty-suma przyrostu naturalnego i saldo migracji Prz=U-Z+I-E gdzie U-liczba urodzeń, Z-liczba zgonów, I-imigracja, E-emigracja. Ekumena-obszary stale zamieszkane i wykorzystywane gospodarczo przez człowieka. Współczynnik feminizacji-określa ile kobiet w danym społeczeństwie przypada na określoną liczbę mężczyzn K/Mx100. Łańcuch pokarmowy(troficzny)-ciąg organizmów kolejno zjadających się i zjadanych, przez który przepływa energia zawarta w pokarmie począwszy od źródła czyli od rosliny. 1)łańcuch spasania-zaczyna się od roślin zielonych(producenci) poprzez zwierzęta roślinożerne(konsumenci I rzędu) do drapieżców odżywiających się zwierzętami(konsumenci II rzędu i wyższych), dominuje w morzach 2)łańcuch detrytusowy-zaczyna się od martwej materii organicznej(detrytusu) pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, przez żywiące się nią mikroorganizmy i zwierzęta saprofagiczne do znajdujących je drapieżców 3)łańcuch pasożytów-zaczyna się od konsumentów a kończy na najmniejszych pasożytach. Producenci-org. samożywne które są zdolne do wytwarzania materii org. w procesie fotosyntezy luz chemosyntezy, należą tu wszystkie rośliny zielone, bakterie foto- i chemosyntetyzujące, sinice. Konsumenci-org. cudzożywne głównie zwierzęta przystosowane do pobierania gotowej materii org. wyprodukowanej przez rośliny lub zawartej w tkankach zwierząt, zaliczamy tu zwierzęta roślinożerne, mięsożerne oraz saprofagi i pasożyty, Irzędu-odżywiają się pokarmem roślinnym, IIrzędu-kosztem org.roślinożernych, IIIrzędu-mięsożernymi konsumentami IIrzędu. Reducenci=destruenci-grupa org. heterotroficznych(głównie bakterii i grzybów saprotroficznych) które rozkładając i redukując subst.org. powodują ich mineralizację. Produkcja pierwotna-ilość materii wyprodukowanej przez producentów w jednostce czasu na jednostkę powierzchni lub objętości. Produkcja wtórna-masa subst.org. wytworzona przez konsumentów. Piramidy: liczebności, biomas, energii. Odwrócona piramida liczebności-wody śródlądowe w zimie. Biomagnifikacja(bioakumujacja)-akumulacja zw.toksycznych w postaci pierwiastków i zw.chem.w następujących po sobie poziomach troficznych aż do osiągnięcia stężenia trującego. Sukcesja ekologiczna-kierunkowy proces stopniowego rozwoju biocenozy obejmujący zachodzące w czasie zmiany składu gatunkowego roślin i towarzyszącej jej fauny oraz struktury biocenoz. Sukcescja pierwotna-odbywa się w środowiskach dotychczas nie zajętych przez żadną biocenozę w których brak jest jakiejkolwiek materii org.np.płaty zastygłej lawy. Sukcesja wtórna-proces odbudowywania biocenozy po jej zagładzie będącej skutkiem działalności człowieka bądź czynników abiotycznych. Sukcesja autogeniczna-inicjowana przez czynniki wewnętrzne, wynikające z interakcji biocenozy z jej środowiskiem abiotycznym. Sukcesja alogeniczna-przez czynniki środowiskowe, zewnętrzne w stosunku do biocenozy. Sukcesja autotroficzna-zaczyna się bez dopływu subst.org. w pierwszych etapach zasiedlania pojawiają się org.autotroficzne. Sukcesja heterotroficzna-z dopływem materii org., w pocz. fazie pojawiają się org.heterotroficzne dopiero wraz z mineralizacją materii org. zwiększa się udział autotrofów. Stadia sukcesji-stadia seralne: 1)odsłonięcie, pokrycie-powstaje obszar abiotyczny 2)zasiedlenie-org.pionierskie pojawiają się przypadkowo najczęściej z najbliższego sąsiedztwa głownie glony, mchy, porosty 3)opanowanie-selekcji org.dokonują czynniki abiotyczne część gatunków znika, często osiedla się na nowym siedlisku 4)konkurencja-gat.osiadłe zaczynają konkurować o pokarm, miejsce, światło i dochodzi do wypierania gat. I całych zespołów 5)stabilizacja-klimaks-końcowe stadium rozwoju roślinności i gleby osiągające równowagę produkcji dekompozycji i liczby gat. zdolne do regeneracji po zaburzeniu Prawidłowość przebiegu sukcesji: model udostępniania, hamowania, tolerancji
rotheden