KONTROLA SPOŁECZNA
1.Konformizm- to dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości
2. Co powoduje, że ludzie dostosowują swoje zachowania do zachowań innych?
a) Informacyjny wpływ społeczny - Zachowania innych często informują nas, jak należy postąpić, aby poradzić sobie w najrozmaitszych sytuacjach. Jeśli na przykład chcemy wejść do gmachu i nie wiemy, gdzie jest do niego wejście i żaden napis o tym nie mówi, zwracamy uwagę, którędy wchodzą inni, i idziemy za nimi. Można wymienić wiele sytuacji, w których naśladowanie innych pomaga nam rozwiązać nasze problemy.
b) Obawa kary. Strach przed karą za zachowania odmienne od obowiązujących bywa niekiedy silnie zinternalizowany. Erwing Goffman zwraca uwagę, że „jednostka prywatnie może realizować wzorce zachowań, których osobiście nie akceptuje z tego powodu, że jest głęboko przekonana o obecności jakiejś niewidzialnej publiczności, mogącej ukarać ją za odchylenia od owych wzorców" (Goffman 1981: 128).
c) Akceptacja przez innych, zachowanie ich życzliwości, chęć uczestnictwa w zbiorowości i „bycia razem". Brak tej akceptacji i życzliwości zagrażający pełnemu uczestnictwu w zbiorowości można interpretować jako rodzaj nieformalnej kary i ten motyw zachowań konformistycznych sprowadzić do poprzedniego. Jednakże z działaniem takich sankcji wiąże się tyle osobliwych i zastanawiających zjawisk psychospołecznych, że uzasadnione jest wyróżnienie tego rodzaju motywacji. Szczególność owej motywacji polega na tym, że doprowadzić może do przezwyciężenia instynktu samozachowawczego i do dobrowolnej śmierci. W latach osiemdziesiątych XX wieku światem wstrząsnęła wiadomość o zbiorowym samobójstwie trzystu członków amerykańskiej sekty, zamieszkujących w Gujanie. Pewnego dnia wszyscy spokojnie, jeden po drugim, podeszli do czaszy z trującym napojem i wypili jego śmiertelne porcję.
3. Co rozumiemy przez kontrolę społeczną? Kontrola społeczna w najszerszym i najstarszym w socjologii rozumieniu to wszelkie mechanizmy uruchamiające, a niekiedy i wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny.
4. Kontrola społeczna wewnętrzna i zewnętrzna - formalna i nieformalna.
a) Kontrola nieformalna to wszystkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju.
b) Kontrola formalna to wszystko, co zapisane jest w regulaminach poszczególnych organizacji i stowarzyszeń, a przede wszystkim w państwowych kodeksach prawnych. Oczywiście, kontrola formalna jest zawsze zamierzona, podczas gdy kontrola nieformalna może być zarówno zamierzona, jak i niezamierzona.
c) Zewnętrzna kontrola społeczna sprawowana za pomocą wyspecjalizowanego aparatu, którego najważniejszą częścią są sądy i policja, jest wprawdzie najbardziej widoczna, ale bynajmniej nie najistotniejsza dla zapewnienia porządku społecznego. Jest ona tym mniej potrzebna, im bardziej jednolita jest zbiorowość i im mniej zróżnicowana jest jej kultura, a tym samym im bardziej harmonijny i jednolity system tworzą wartości i wzory zachowań przekazywane w toku socjalizacji tak pierwotnej, jak i wtórnej.
d) W przypadku kontroli wewnętrznej negatywną sankcją są wyrzuty sumienia.
5. Na czym polega syndrom grupowego myślenia? Opisz eksperyment Asha.
a) eksperyment Solomona Asha (Aronson 1978: 43-49). W najprostszej, klasycznej wersji polegał na oszacowaniu przez badanych długości narysowanych na tablicy odcinków. Odcinki wyraźnie różniły się długością, a badanych pytano, czy długość ich jest taka sama, czy różna. Osoby poddawane eksperymentowi znajdowały się w grupie złożonej z pomocników eksperymentatora, którym pytanie o długość odcinków zadawano najpierw, oni zaś odpowiadali, że odcinki te są równej długości. Okazało się, że większość badanych udzielała odpowiedzi zgodnych z odpowiedziami poprzedników i sprzecznych ze świadectwem własnych zmysłów.
b)syndrom grupowego myslenia - uleganie ograniczającej sugestii i naciskowi grupy, której jest się członkiem.
6. Opisz eksperyment Millgrama. Czego miał dowieść?
7. Jakie funkcje mogą pełnić dewiacje w życiu zbiorowości?
• Dewiacja pozwala wyjaśnić sens norm. Większość norm regulujących życie zbiorowe nie jest jednoznacznie sformułowana i zapisana w kodeksach. Są one określane w procesach interakcji, z których składa się codzienna działalność ludzi. „O istnieniu normy, o jej ważności, zakresie obowiązywania, «sztywności» bądź «elastyczności» informuje nas dopiero siła i rodzaj reakcji społecznej" (Siemaszko 1993: 270). Określając jakiś rodzaj zachowań jako dewiację, tym samym określa się, jakie zachowania są akceptowane, i wyznacza przebieg granic tolerancji społecznej.
• Dewiacja pomaga określić tożsamość grupy i wyznaczyć jej granice. Każda zbiorowość ma swoje obyczaje, uznaje określone wartości i związane z nimi wzory zachowań. Ci, którzy zachowują się zgodnie z nimi, to „my", ci, którzy inaczej, to „oni". Na tę funkcję dewiacji zwrócił uwagę Kai T. Erikson. Pisał: „Społeczności wyznaczają swoje granice w tym sensie, że ich członkowie oddają się specyficznemu kręgowi aktywności i uważają każde zachowanie, które wykracza poza ten krąg, za niewłaściwe i niemoralne. [...] Dewiant jest jednostką, której działalność wykroczyła poza granice zakreślone przez grupę, i kiedy społeczność nakazuje mu wytłumaczyć się z tego przewinienia, ustala tym samym charakter i położenie swych granic" (za: Siemaszko 1993: 287).
• Dewiacje wpływają na spójność grupy. Postrzegane jako zagrożenie, mobilizują i skłaniają do jednoczenia się w celu stawienia mu oporu.
• Dewiacje są wentylem bezpieczeństwa dla niezadowolenia społecznego. Jeśli przestrzeganie jakichś norm doskwiera ludziom, po prostu nie stosują się do nich, zamiast je zwalczać i zaburzać porządek społeczny.
• Wynika z tego następna funkcja dewiacji - jako źródła zmiany społecznej. To, co jest dzisiaj zachowaniem dewiacyjnym, jutro może stać się zachowaniem poprawnym, usankcjonowanym społecznie.
8. Co wpływa na osłabienie funkcjonowania kontroli społecznej?
9. Dlaczego akceptacja dająca poczucie uczestnictwa w grupie jest dla jednostki tak ważna?
W pierwszym przypadku wskazuje się na związek akceptacji przez innych z samooceną i jednostkową tożsamością. Odbijając się w oczach innych, kształtujemy swój obraz. Brak akceptacji dodaje czarnych barw do tego obrazu i każe nam źle myśleć o sobie, co jest rzeczą przykrą.
W drugim wskazuje się na to, że przez bardzo długi okres istnienia gatunku ludzkiego na ziemi życie w gromadzie było dla osobnika warunkiem przetrwania, a wykluczenie z niej równało się zagładzie. Z tego też powodu w toku ewolucji zostały wyselekcjonowane najróżniejsze mechanizmy przystosowawcze do gromadnego życia. Człowiecza potrzeba akceptacji i uczestnictwa w zbiorowości oraz przeogromny strach przed odrzuceniem wywodzą się z tego ewolucyjnego dziedzictwa.
10. Czemu w życiu społeczności i jednostki służy „repertuar sankcji” i jakie sankcje możemy wyróżnić?
Wszystkie rodzaje kontroli rozporządzają sobie właściwym repertuarem sankcji. W przypadku kontroli wewnętrznej negatywną sankcją są wyrzuty sumienia.
Nieformalna kontrola zewnętrzna rozporządza zarówno sankcjami pozytywnymi, takimi jak oznaki szacunku i wzrost prestiżu, jak i negatywnymi, takimi jak wyśmianie, lekceważenie, pogarda, ostracyzm, a nawet wykluczenie. Tego rodzaju kary mogą być bardzo dotkliwe. Pogardę i wykluczenie Peter L. Berger określił jako „jeden z najbardziej wyniszczających środków karania, jakimi rozporządza społeczność ludzka", dodając przy tym, że „nieco ironicznie zabrzmieć może uwaga, iż jest to ulubiony mechanizm kontrolny w grupach przeciwstawiających się z zasady stosowaniu przemocy" (Berger 1995b: 74).
11. Czym jest dewiacja i gdzie jest jej granica? Czy istnieje dewiacja pozytywna?
a) Słownikowo dewiacja oznacza „zboczenie z drogi, odchylenie od właściwego kierunku; błądzenie". Dewiacje określa się najczęściej jako zachowania, „które są niezgodne ze standardami normatywnymi, składającymi się na wspólnotową, podzielaną wizję ładu”
b) Kiedy jednak mówimy o pozytywnej roli dewiacji, musimy mieć w pamięci dwie rzeczy. Po pierwsze to, że socjologiczne rozumienie dewiacji jako zachowań odbiegających od normy jest znacznie szersze niż zakres zachowań określanych mianem patologii społecznej. Po drugie -jeśli mówimy, że jakaś rzecz ma skutki pozytywne, nie znaczy to, iż samą tę rzecz uważamy za dobrą. Gorączka ma dla chorego pozytywny skutek, gdyż pomaga zwalczyć chorobę, jednakże nikt nie uważa gorączki za rzecz dobrą i choremu podaje się lekarstwa obniżające temperaturę. Zbrodnia może mieć pozytywne dla społeczeństwa konsekwencje (na przykład usprawnienie organizacji aparatu ścigania), nie przestając zasługiwać na potępienie.
12. Teorie dewiacji najszerzej stosowane w socjologii:
· Teorie funkcjonalistyczne
a) Dewiacja jako rezultat rozregulowania systemu społecznego - Wszelkie zakłócenia porządku społecznego będące następstwem czy to kryzysu gospodarczego, czy to wojny, a także gwałtownych zmian społecznych prowadzą do załamania się jednolitego systemu powszechnie uznawanych norm, a więc do dezorganizacji społecznej. Zachowania zgodne z dotychczasowymi wzorami nie pasują do nowych warunków. Odpowiadające nowym warunkom wzory zachowań nie są wykształcone. Powoduje to, że granice dobra i zła ulegają zamazaniu. Ludziom trudno przestrzegać norm, które nie są dla nich jasne. Mają poczucie zagubienia i wykorzenienia sprzyjające zachowaniom niekonformistycznym, a nawet przestępczym. Chaosowi normatywnemu sprzyja też sytuacja pogranicza kultur, na którym ścierają się różne, niekiedy sprzeczne ze sobą normy.
- Teoria anomii – czyli zjawisko załamywania się ładu społecznego (Durkheim)
- Typy indywidualnego przystosowania wg. R.K. Mertona
b) Dewiacja jako rezultat transmisji kultury dewiacyjnej - Teoria dewiacji wiążąca ich występowanie z transmisją kultury dewiacyjnej wskazuje na istnienie subkultur dewiacyjnych. Nowe pokolenia, które wyrastają w kręgu takiej subkultury, podlegają „negatywnej socjalizacji".. Nabywają specyficzne, niekiedy wcale niełatwe umiejętności „zawodowe" (na przykład kieszonkowca), jak również charakterystyczne „motywy, aspiracje i sposoby usprawiedliwiania wykroczeń przeciwko obowiązującym regułom prawnym" (Frieske 1991: 159).
c) Dewiacja jako rezultat niesprawności mechanizmów kontroli społecznej - Przyjmuje się, że ludzie kierują się interesem egoistycznym i nie mają żadnych powodów, aby przestrzegać norm, które ich ograniczają i kładą tamę dążeniom do zaspokajania własnych potrzeb. Jeśli ludzie postępują zgodnie z obowiązującymi normami, to jedynie dlatego, że działa kontrola społeczna zarówno w postaci wewnętrznego mechanizmu kontroli wytworzonego w toku socjalizacji, jak i w postaci rozmaitych form kontroli zewnętrznej, operujących rozbudowanymi systemami sankcji.
· Teorie interakcjonistycznej
Teoria etykietowania (naznaczania)
- Kariera dewiacyjna - Jej kulminacją jest przyjęcie nowej tożsamości. Akceptacja roli dewianta staje się sposobem radzenia sobie z problemami stwarzanymi przez reakcje społeczne na pierwotną dewiację i dewiacja staje się dla danego człowieka sposobem na życie.
Dewiacja wyuczona
Zachowań dewiacyjnych uczymy sie w interakcjach z innymi
klaapouch2