WYŻSZA SZKOŁA  PEDAGOGICZNA

TOWARZYSTWA WIEDZY POWSZECHNEJ

W WARSZAWIE

WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNO-PEDAGOGICZNYCH

W KATOWICACH

Kierunek Pedagogika

Specjalność Terapia pedagogiczna

Elżbieta Hadryś

nr albumu 67200

Motywowanie uczniów gimnazjów do aktywności fizycznej

Praca  magisterska

wykonana pod kierunkiem

Prof. Zw. Dr Hab. Tadeusz Miczka

Katowice 2013

Spis treści

Wstęp              Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.

Rozdział 1. Aktywność fizyczna w świetle literatury              3

1.1 Charakterystyka pojęć związanych z aktywnością fizyczną              3

1.2 Znaczenie aktywności ruchowej w rozwoju dzieci w wieku szkolnym              10

1.3 Metody aktywności fizycznej              14

1.4 Formy spędzania wolnego czasu przez uczniów              166

1.5 Krajoznawstwo, jako alternatywa dla aktywności fizycznej gimnazjalistów              266

Rozdział 2. Motywacja do aktywności fizycznej i jej uwarunkowania              32

2.1 Motywacja a potrzeby uczniów              322

2.2 Wychowanie fizyczne w świetle edukacji zdrowotnej              366

2.3 Czynniki motywujące do podjęcia aktywności fizycznej              399

2.4 Rola mediów w popularyzowaniu aktywności fizycznej wśród młodzieży szkolnej              41

2.5 Popularne formy podejmowanej aktywności fizycznej              466

2.5.1 Gry sportowe – piłka nożna              466

2.5.2 Pływanie i jazda na rowerze              51

2.5.3 Narciarstwo              53

2.5.4 Wycieczki              54

Rozdział 3. Założenia metodologiczne              58

3.1 Cel i przedmiot badań              588

3.2 Problemy i hipotezy badawcze              63

3.3 Metody, techniki i narzędzia badawcze              66

3.4 Dobór próby badawczej              70

3.5 Organizacja i przebieg badań              71

Rozdział 4. Omówienie wyników badan              76

4.1 Analiza wyników badań              76

4.2 Wnioski              118

Zakończenie              11919

Bibliografia              12020

Załącznik - Kwestionariusz ankiety              12427

Wstęp

Człowiek korzystając z wielobarwnej palety ofert i możliwości nieustannie decyduje o tym, co dla niego dobre, potrzebne, przyjemne. Na harmonogram codziennych działań składają się, obok czynności, podyktowanych przymusem czy poczuciem obowiązku, te wynikające z indywidualnych potrzeb, zamiłowań i zainteresowań. W personalnych kalendarzu znajdują się przestrzenie czasowe, niezaplanowane terminy, które każdy może własnoręcznie zagospodarować, tworząc tym samym własny styl życia.

Właśnie te momenty, w których jednostka swobodnie wpływa na dobór i układ wykonywanych czynności, wyznaczają obszar wolnego czasu. Jest to czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych; pracy zawodowej, nauki obowiązkowej w szkole oraz niezbędnych zadań domowych  i stanowi on istotny element w codziennym rozkładzie zajęć.

Dzieci i młodzież w wieku szkolnym czas poza obowiązkami szkolnymi i domowymi przeznaczają między innymi na zabawę, rozrywkę, kształtowanie zainteresowań. Jego brak wywiera negatywny wpływ na zdrowie, osiągnięcia osobiste, stosunek do siebie, ludzi oraz świata. Natomiast czas wolny racjonalnie zorganizowany i wypełniony, o wartościowych treściach, ma istotne i pozytywne znaczenie dla rozwoju jednostki i społeczeństwa. Czynności podejmowane w tym czasie cechuje swoboda, co stwarza szansę wielorakiego i ciekawego zagospodarowania tej sfery życia.

Niniejsza praca jest próbą zanalizowania motywacji młodzieży do aktywności ruchowej. Stanowi ona kompleksowy przegląd wybranych teorii, dotyczących zagadnienia rekreacji, motywacji, aktywności ruchowej, jej wpływu na funkcjonowanie dziecka.

Praca podzielona jest na cztery zasadnicze części. W pierwszej z nich została zawarta teoria dotycząca rekreacji i aktywności ruchowej. Oprócz definicji takich pojęć jak rekreacja czy ruch, znaleźć można również w tym rozdziale omówienie wpływu rekreacji na życie człowieka, a także podział na formy, środki i metody w niej stosowane.

Rozdział drugi stanowi opracowanie danych dotyczących motywowania do ruchowej młodzieży szkolnej. Trzeci rozdział to założenia metodologiczne, zaś czwarty to analiza badań.

Rozdział 1. Aktywność fizyczna w świetle literatury

1.1 Charakterystyka pojęć związanych z aktywnością fizyczną

Zdrowie człowieka, rozwój fizyczny oraz sprawność fizyczna są ściśle połączone z jego aktywnością fizyczną oraz czynnikami biologicznymi. Współcześnie, w konsekwencji przeniesienia akcentu edukacji zdrowotnej z zapobiega­nia chorobom na promowanie zdrowego stylu życia, sprawność fizyczna stanowi jedno z zachowań zdrowotnych, definiowanych, jako zachowania służące utrzymaniu i doskonaleniu zdrowia przez wykorzystanie wszelkich dostępnych środków. Rozwój fizyczny jest, więc postrzegany obecnie nie tylko, jako sposób na kształtowanie sprawności fizycznej organizmu, ale także, jako jeden z komponentów zdrowego stylu życia i czynnik podnoszący jego jakość.

Ujmowanie zagadnienia sprawności fizycznej w kontekście całożyciowego rozwoju jednostki wpisuje je w płaszczyznę zjawisk społeczno-kulturowych. Powoduje to zmianę podejścia do uprawiania sportu, które coraz rzadziej bywa traktowane, jako przywilej zarezerwowany dla wybranej grupy młodzieży o pewnych predyspozycjach, częściej natomiast jest postrzegane, jako element codziennego życia.

Współcześnie aktywność ruchowa konsekwencja rozbudzania pewnych postaw, a nie tylko posiadanych predyspozycji. Stosu­nek do osobistej aktywności ruchowej zależy więc nie tylko od predyspozycji - jest przede wszystkim wynikiem mechanizmów socjalizacyjnych, pojmowanych jako ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej[1].

Postawa wobec aktywności ruchowej to rezultat nie tylko bezpośrednich zabiegów kształcących, lecz także jednoczesnego oddziaływania, m.in. środowiska rodzinnego, szkoły, rówieśników, organizacji młodzieżowych i środków masowego przekazu. Dopiero na tej bazie tworzą się własne zainteresowania i potrzeby określające miejsce aktywności ruchowej w osobowym wzorcu zachowań.

W obrębie kultury bytu związanej z zaspokojeniem elementarnych potrzeb człowieka, ta­kich jak prokreacja, czynności technologiczno-produkcyjne, profilaktyczne i obronne w sto­sunku do świata przyrody, zwierząt i ludzi, rekreacja i aktywność ruchowa mają bodaj miejsca najbardziej ugruntowane. Wszystkie te czynności wymagają bowiem odpowiedniej fizycznej kondycji, a cywilizacyjny poziom życia ludzi zależy w dużym stopniu od stanu zdrowia indywidualnego i społecznego oraz umiejętności motorycznych człowieka.

Toteż określona baza cywilizacyj­no-technologiczna wpływa zasadniczo na stan fizyczny ludzi i rodzaj ich sprawności. Najbar­dziej ewidentnie zależności te występują w procesie dojrzewania młodej osoby, który wymaga siły i zręczności oraz wydatkowania przez organizm odpowiedniej sumy energii. Dlatego to teoretycy wychowania fizycznego i rekreacji ruchowej słusznie powiadają, że dbałość o sprawność somatyczną młodzieży szkolnej oraz stwarzanie warunków dla jej pomnażania jest elementarnym obowiązkiem zarówno jednost­ki, jak i zbiorowości[2].

Przesłanką wyjściową dla nowoczesnego aspektu rekreacji fizycznej, rozpatrywanej pod kątem pedagogiki, jest koncepcja człowieka, który postrzegany jest jako istota biospołeczna. Biologiczny roz­wój człowieka jest możliwy dzięki zdolności organizmu do reagowania na bodźce fizyczne i odbywa się zgodnie z prawami przyrody.

Rozwój jednostki rozumianej, jako istota społeczna, dokonuje się dzięki zdolności jego psychiki do reagowania na bodźce społeczne, zgodnie z prawidłowościami, które wyjaśniane są przez nauki humanistyczne. Efekt oddziaływania środków fizyczny­ch na organizm wyraża się w zmianach morfo funkcjonalnych, takich jak przyrost masy, siły, wydolności i odporności ciała. Założony cel oddziaływania poprzez środ­ki pedagogiczne na jednostkę wyraża się w rozbudzeniu skłonności do danych zachowań, co możliwe jest dzięki uświadomieniu ich znaczenia i ukształtowaniu emocjonalnego stosunku do nich[3].

Fakty są takie, iż zaniedbań w rozwoju biologicznym, które spowodowane są deficytami w aktywności ruchowej w okresie młodości, w wieku późniejszym odrobić nie można. Doniosłej roli aktywności fizycznej, rozumianej, jako czynnik doraźnej stymulacji i regulacji biologicznego rozwoju, nie da się niczym zastąpić ani zakwestionować.

W świetle powyższego można zauważyć, iż aktywność fizyczna powinna zaspokajać zarówno doraźne potrzeby dzieci i młodzieży w zakresie somatyczno-motorycznego rozwoju, jak i przygoto­wywać do podtrzymywania i pomnażania tych właściwości w życiu póź­niejszym.

Pierwszy z tych aspektów wchodzi w zakres kształcenia fizycznego, drugi zaś oznacza proces fi­zycznego wychowania w ścisłym znaczeniu. Harmonijne realizowanie zadań kształcenia i wychowania fizycznego jest trudne ze względu na odmienny charakter mechanizmów oddziaływania na ciało i osobowość. Skutki takich oddziaływań mogą się nawet niekiedy cechować wzajemną redukcją.

Organizacja życia szkolnego i pozaszkolnego dzieci i młodzieży zmie­rza coraz bardziej w kierunku nadmiernego obciążania psychiki kosztem aktywności fizycznej. Dzieje się to ze szkodą dla zdrowia oraz rozwoju fizycznego i ruchowego.

W takiej sytuacji wzrasta rola wychowania fizycznego oraz sportu szkol­nego i pozaszkolnego, dzięki którym to możliwe jest przywrócenie niezbędnej dla psychofizycznego rozwoju równo­wagi bilansu bodźców. Szczególnie istotne jest tu organizowanie zajęć lekcyjnych, przerw rekreacyjno-sportowych, ćwiczeń porannych, spacerów i wycieczek, ćwi­czeń śródlekcyjnych, zajęć pozalekcyjnych oraz różnego rodzaju akcji uwzględniających ruch.

Z aktywnością ruchową wiąże się pojecie sprawności fizycznej. Pod pojęciem sprawności fizycznej rozumie się zazwyczaj aktualną możliwość do wykonywania poszczególnych, określonych czynności ruchowych wymagających z reguły maksymalnego zaangażowania siły, szybkości oraz również wytrzymałości, z koordynacją ruchową, inaczej zwinnością i gibkością włącznie. Do przeprowadzenia oceny jej ogólnego poziomu, niezależnie od stosowanych testów ruchowych, także przeprowadza się bardzo często ocenę poszczególnych właściwości psychofizycznych cech budowy organizmu[4].

Sprawność fizyczna jest to szczególny wyznacznik wszelkich biologicznych wartości każdego człowieka, jak również jest to ogólny poziom zaawansowania oraz  rozwoju podstawowych, najważniejszych zdolności motorycznych sportowców oraz osób nie trenujących. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do tematu i problematyki badań.

Sprawność fizyczna jest to, więc w pełni zintegrowany, specyficzny zespół trzech zasadniczych właściwości osobniczych, a więc:

·         Wydolności fizycznej oraz ogólnego poziomu posiadanych zdolności motorycznych,

·         Posiadanych umiejętności ruchowych, kształtowanych zazwyczaj podczas systematycznych treningów,

·         Motywacji oraz subiektywnego zaangażowania się w poszczególnych, wykonywanych działaniach zarówno w trakcie ćwiczeń, jak i poza treningiem.

Sprawność ruchowa jest to umiejętność właściwego, rozsądnego władania swoim aparatem ruchu, co następuje głównie dzięki opanowaniu podstawowych, najważniejszych nawyków ruchowych. Wzrost poziomu spr...