7. Nowe rozwiązania i nowe koncepcje.pdf
(
1251 KB
)
Pobierz
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">
7
.
Nowe rozwiazania
i nowe koncepcje
7.1.
Systemy
zakladowe
Rozwój.
Po 1960 r. nastapil
szybki rozwój prywatnego
ubezpieczenia
w zakresie
emerytalnym
oraz opieki zdrowotnej,
w tym zwlaszcza prowadzonego
przez pra-
codawców
w formie
systemów zakladowych.
Dotyczy to przede
wszystkim
kra-
jów
anglosaskich,
utrzymujacych
niski poziom
swiadczen
zabezpieczenia
spo-
lecznego
o cechach
zaopatrzeniowych,
a tym samym zmuszajacych
do poszuki-
wania dodatkowych
zródel
dochodu
na starosc.
Juz w latach
osiemdziesiatych
w panstwach
tych dal sie zaobserwowac,
jak-
ze odmienny
niz w Polsce, udzial w dochodzie
glowy gospodarstwa
domowego
w wieku 65-74 lat prywatnej
emerytury
i oszczednosci.
Tabela
7.1. Dochody
z prywatnej
emerytury
i z majatku
w procencie
dochodów
glowy
gospodarstwa
domowego
w wieku
65-74
lat
20,8
21,8
27,3
14,9
10,7
2,4
Dochód
15,4
12,8
22,0
z prywatnej
14,4
13,5
16,8
Dochód
z majatku
emerytury
Zródlo:
Private
OECD, Paris 1992, s. 44-45.
pensions
and
public
policy,
W zwiazku z niska wysokoscia emerytur
z ubezpieczenia
spolecznego
z jed-
nej strony, a z drugiej - z potrzebami
finansowymi
przedsiebiorstw
i dzialaniem
rynku
kapitalowego
po wojnie
nastapil
rozwój
zakladowych
systemów
emery-
talnych, zwlaszcza w Stanach
Zjednoczonych,
obejmujac
w 1970 r. juz okolo po-
lowy pracowników.
Ze wzgledu
na przypadki
niewywiazywania
sie przez przed-
105
siebiorstwa z zobowiazan
zaciaganych wobec pracowników
w 1974 r. wydano w tej
mierze odpowiednia
ustawe. Ustalala
ona warunki nadzoru
panstwowego,
zasady
udzielania
informacji,
finansowania,
okreslala
uprawnienia
pracowników,
w tym
obowiazek
istnienia
opcji renty
dla wspólmalzonka
przy obnizeniu
swiadczenia
dla ubezpieczonego,
pulap
swiadczen i skladek. Wskutek
notowanej
w tym okre-
sie znacznej
inflacji nastapila
równiez
zmiana
w konstrukcji
tych systemów. Do
tego
czasu
byly to w przewazajacej
mierze
systemy
oparte
na
zdefiniowanym
swiadczeniu,
natomiast
od tej chwili w wiekszosci staly sie systemami
o zdefinio-
wanej skladce. Te systemy przerzucaja
calkowicie ryzyko z pracodawcy na pracow-
nika, stad tez sa bardziej
popierane
przez pracodawców.
Zapewniaja
latwiejsza
przenoszalnosc
wkladu w razie zmiany zakladu
pracy. Doplaty
ze strony pracow-
nika pozostaja
zwolnione
od podatku,
odwrotnie
niz to bylo w systemach
o zde-
finiowanym
swiadczeniu.
Oferuja
cztery rodzaje
inwestycji kapitalowych:
krótko-
terminowe
obligacje, zróznicowany
portfel
obligacji, zrównowazony
portfel
akcji
i obligacji oraz zróznicowany
portfel
akcji. Wybór krótkoterminowych
bezpiecz-
nych obligacji cieszy sie preferencja
pracowników.
Jedoczesnie
funkcjonuje
szero-
ki rynek
indywidualnych
ubezpieczen
emerytalnych.
Korzystajacym
z róznych
form ubezpieczenia
emerytalnego
przysluguja znaczne ulgi podatkowe,
co jest do-
datkowa motywacja przy podejmowaniu
decyzji o przystapieniu
do ubezpieczenia.
W ten sposób faktycznie zostal wykreowany
dwufilarowy system emerytalny.
W Europie
ustalenie
liczby pracowników
objetych
dodatkowymi
zaklado-
wymi systemami
emerytalnymi
napotyka
na trudnosci
wynikajace
z uwzglednia-
nia
w niej
w niektórych
krajach
równiez
osób
objetych
systemami
obowiaz-
kowymi.
Niemniej
jednak
nastapil
powazny
rozwój
takiego
zabezpieczenia
na
starosc
i w ostatnich
latach
XX wieku
szacuje
sie, ze z dobrowolnych
zaklado-
wych systemów ubezpieczen
emerytalnych
skorzystalo
w Danii 80%, Niemczech
46%,
Irlandii
40%,
Belgii 31 % ogólu
pracowników
zatrudnionych
w sektorze
prywatnym.
Natomiast
w krajach
sródziemnomorskich
znacznie
mniej: w Hisz-
panii i Portugalii
15%, a we Wloszech
i Grecji tylko 5%. Wszystkie
te systemy
zabezpieczenia
byly z reguly oparte
na kapitalizacji,
a w Niemczech
w wiekszosci
na
rezerwie
ksiegowej.
Srodki
lokowano
glównie
w obligacjach,
pomocniczo
w akcjach,
a wyjatkowo
w nieruchomosciach.
Opodatkowanie
podatkiem
do-
chodowym
skladek
i swiadczen
w poszczególnych
krajach
pozostawalo
bardzo
zróznicowane.
Orzecznictwo
Europejskiego
Trybunalu
Sprawiedliwosci
w Luk-
semburgu
skladki uiszczane w tych systemach przez pracodawce
traktowalo
jako
czesc wynagrodzenia.
W Wielkiej
Brytanii
zakladowy
system, jesli pracodawca
go utworzyl,
byl dla pracownika
obowiazkowy.
Zarówno
pracodawca,
jak i pra-
cownik z tego tytulu korzystali
z obnizenia
skladki na ubezpieczenie
spoleczne.
W wyniku reformy
systemu emerytalnego
od 1986 r. wybór systemu ubezpiecze-
nia nalezy do pracownika.
W Niemczech
juz w 1974 r. ustawowo
okreslono
wa-
runki
dzialania
tych systemów, stwierdzajac,
ze stosownie
do mozliwosci przed-
siebiorstwa
swiadczenia
powinny
byc waloryzowane.
Juz w 1990 r. w przemysle
systemami zakladowymi
bylo objetych
19% zakladów zatrudniajacych
20-49 pra-
cowników,
44%
zatrudniajacych
50-199
pracowników,
65%
zatrudniajacych
106
200-999
pracowników
i 90% zatrudniajacych
ponad
tysiac pracowników,
nato-
miast w handlu
29% wszystkich zatrudnionych
pracowników.
W przeciwienstwie
do Stanów
Zjednoczonych,
gdzie systemy zakladowe
sa powolywane
w drodze
ukladów
zbiorowych
pracy, w Niemczech
sa one tworzone
przez
przedsiebior-
stwa w porozumieniu
z rada
zakladowa.
Ostatnie
reformy
w Niemczech
maja
na celu przeksztalcenie
prywatnych
ubezpieczen
w drugi filar emerytalny.
Charakterystyka
skutków.
Zakladowe
systemy emerytalne
sa popierane
zwla-
szcza przez wielki kapital
i przedsiebiorstwa.
Zmniejszaja
bowiem
niepozadana
plynnosc
kadr i dyscyplinuja
zaloge, zwiazujac pracownika
z przedsiebiorstwem
na dlugi okres. Zmiana
zatrudnienia
powoduje
bowiem albo utrate
prawa do ta-
kiej emerytury,
albo istotne
jej ograniczenie,
czemu
próbuje
sie przeciwstawic
ustawodawstwo
wielu krajów
europejskich.
Wspólczesnie
w Unii
Europejskiej
problem
ten zarysowuje
sie w stosunku
do pracowników
migrujacych.
Istnienie
zakladowego
systemu
ubezpieczen
umozliwia,
stosownie
do potrzeb
przedsie-
biorstwa,
pozbywanie
sie starszych pracowników
przed
osiagnieciem
przez nich
wieku
emerytalnego
przez
wczesniejsze
przyznanie
swiadczenia,
umozliwiajac
w ten sposób pobierajacym
je doczekanie
z osiagnieciem
wieku emerytury
z sys-
temu ubezpieczenia
spolecznego.
Tego rodzaju
praktyka
zwolnien jest stosowa-
na zwlaszcza w Stanach
Zjednoczonych.
Niezaleznie
od tego systemy zakladowe
dostarczaja
przedsiebiorstwu
znacznych
srodków
obrotowych
wzglednie
inwes-
tycyjnych
bez
potrzeby
zaciagania
kredytu.
Równoczesnie,
poniewaz
na
ogól
skladki
placone
przez
przedsiebiorstwo
zwolnione
sa z podatku,
zmniejsza
sie
jego obciazenie
z tego tytulu. Dlatego
tez zakladowe
systemy emerytalne
w po-
szczególnych
krajach
sa popierane
przez
partie
konserwatywne,
operujace
ha-
slami liberalnymi,
w tym mozliwoscia
wyboru,
choc w istocie
stanowia
one for-
me przymusu
oszczedzania.
Otwarta
kwestia pozostaje
wyplacalnosc
tych syste-
mów w razie bankructwa
przedsiebiorstwa.
Wieksze zabezpieczenie
w razie nie-
wyplacalnosci
przedsiebiorstwa
stanowia
te
systemy, w których
pracownikom
wykupywane
sa polisy w zakladach
ubezpieczen.
Podobnie
nierozwiazana
kwes-
tia pozostaje
sprawa
realnej
wartosci
swiadczen
w zwiazku z inflacja, poniewaz
z zasady te systemy nie zapewniaja
waloryzacji.
Korzysc z tych systemów
uzys-
kuja przede
wszystkim pracownicy
kadry
kierowniczej,
mezczyzni
na stanowis-
kach
nierobotniczych,
pracownicy
wielkich
przedsiebiorstw
oraz
pracownicy
panstwowych
(publicznych)
zakladów
pracy. W ramach
tych systemów nastepuje
redystrybucja
srodków
pienieznych
pochodzacych
od
nizej
zarabiajacych
na
rzecz
pracowników
o wyzszym dochodzie,
kobiet
na rzecz
mezczyzn.
Kobiety
maja na ogól krótszy okres zatrudnienia
i przerwy w nim, utrudniajace
wypraco-
wanie uprawnien.
Poza tym pracuja
glównie w sferze uslug, w malych zakladach,
które
sa objete
tymi systemami
emerytalnymi
w duzo
mniejszym
stopniu.
Wy-
rywkowe dane wskazuja,
ze okolo
1996 r. w Kanadzie
54% emerytów
mezczyzn
pobieralo
emerytury
zakladowe
i tylko 31
%
emerytek
kobiet,
w Stanach
Zjed-
noczonych
odpowiednio
48% i 26%, Australii
20% i 10%, a w Niemczech
21 %
i 9%. Systemy te sa finansowane
za pomoca
kapitalizacji.
Na ogól skladki zwol-
107
nione
sa z podatku,
co przesadza
o ich atrakcyjnosci,
natomiast
swiadczenia
sa
opodatkowane.
Systemy
te zdejmuja
odpowiedzialnosc
z panstwa,
aczkolwiek
stosowanie
ulg podatkowych
sprawia,
ze obciazaja
pozostalych
podatników.
W krajach
postsocjalistycznych
zakladowe
systemy
emerytalne
wzbudzily
zainteresowanie
i rozwinely
sie przede
wszystkim w Czechach,
znacznie
mniej
na Wegrzech.
W Polsce, mimo stworzenia
w 1999 r. ram ustawowych,
jak dotad
nie przyjely sie na wieksza skale.
7.2. Repartycja
i kapitalizacja
Zmiany
w modelu.
Poczatkowo
systemy ubezpieczenia
spolecznego
emerytal-
no-rentowego
byly oparte
na zasadzie
kapitalizacji,
czyli zebrania
odpowiednie-
go wspólnego
funduszu,
z którego
dopiero
nastepnie
zaczynano
wyplate
swiad-
czen. Fundusz
ten byl powiekszany
poprzez
odpowiednie
bezpieczne
lokaty. Za
takie uwazano
obligacje panstwowe,
zabezpieczenie
na nieruchomosciach
w for-
mie hipotek
lub odpowiednich
listów zastawnych
zabezpieczonych
na nich oraz
uzupelniajaco
lokat bankowych
dla utrzymania
odpowiedniej
plynnosci.
W od-
niesieniu
do systemów
swiadczen
krótkookresowych
stosowano
zasade
reparty-
cji prostej,
to jest bilansowania
dochodu
ze skladek
z wydatkami
w okreslonym
okresie,
z reguly rocznym.
W ubezpieczeniu
wypadkowym
kalkulacja
byla bar-
dziej skomplikowana
i wykorzystywano
obie te metody,
choc w róznym stopniu.
Wysokosc
skladki byla, przy zastosowaniu
obu tych sposobów
finansowania,
do-
stosowywana
do przewidywanych
wydatków
na podstawie
rachunku
aktuarial-
nego,
podobnie
jak w ubezpieczeniu
gospodarczym
majatkowym
i osobowym.
Trudnosci
wystepowaly
w zakresie
kapitalizacji,
jak np. w Polsce w okresie
mie-
dzywojennym.
W Wielkiej
Brytanii
juz ustawa
z 1911 r. byla w rzeczywistosci
oparta
na redystrybucji
prostej,
w Stanach
Zjednoczonych
zas system zabezpie-
czenia
spolecznego
ustawa
z 1939 r. oparto
na repartycji.
Diametralna
zmiana
nastapila
po
drugiej
wojnie
swiatowej,
a sytuacje
pogarszala
wysoka
inflacja.
Trzeba
bylo od poczatku
tworzyc modele
finansowania,
zarówno
juz rozwinie-
tych systemów ubezpieczen,
jak i tych rozwijanych
w szybkim tempie
pod presja
zmian spolecznych.
Rezultatem
tego bylo calkowite
przejscie
na system reparty-
cji prostej.
System repartycji
stal sie jedyna podstawa
ubezpieczenia
spolecznego
nie tylko w Europie.
Pierwsze
zmiany
na rzecz
systemu
kapitalizacji
nastapily
dopiero
w 1981 r. w Chile oraz na zalecenie
Banku
Swiatowego
w ostatniej
de-
kadzie
XX wieku w kilku zaledwie
krajach.
W krajach
socjalistycznych
sytuacja ksztaltowala
sie nieco odmiennie.
Przy-
jeto w nich system ubezpieczenia
spolecznego,
ale z duzym udzialem
rozwiazan
zaopatrzeniowych.
Zniesiono
skladke
platna
przez
pracownika,
pozostawiono
skladke
placona
przez
zaklady
pracy.
Finansowanie
ubezpieczenia
(dochody
i wydatki) wlaczono
do budzetu
panstwa.
Zwiazek
rachunku
aktuarialnego
mie-
dzy dochodami
ze skladek a wydatkami na swiadczenia zostal zerwany, a zastapily
go
ustalenia
planu
gospodarczego.
Tym
samym
stosowano
repartycje
prosta
108
w ciagu roku budzetowego. W wyniku transformacji ustrojowej panstwa te po-
wrócily do typowego modelu ubezpieczeniowego, z wyodrebnieniem z budzetu
panstwa osobnego funduszu ubezpieczenia z zastosowaniem repartycji. Na fali
zmian, jeszcze w istniejacym Zwiazku Radzieckim, ustawa z 1989 r. wydzielono
fundusz ubezpieczeniowy. Zmiana ta jest szczególnie charakterystyczna. Nastep-
nie, juz w Federacji Rosyjskiej, wydzielono z budzetu cztery Fundusze: Emerytal-
ny - ze skladka pracodawców w wysokosci 28% wyplat (w rolnictwie 20,6%
i indywidualnej dzialalnosci gospodarczej 5%) i pracowników 1%, Ubezpieczen
Spolecznych (zasilków krótkookresowych) - ze skladka pracodawców 5,4%, Za-
trudnienia - ze skladka pracodawców 2%, Ubezpieczen Zdrowotnych - ze sklad-
ka pracodawców 3,6% i dotacjami budzetu. W wyniku tego pracodawcy zostali
obciazeni lacznie skladka w wysokosci 39%, pracownicy zas jedynie symbolicznie.
Nadal w znacznym stopniu w finansowanie swiadczen socjalnych jest zaangazo-
wany budzet na poziomie centralnym i lokalnym. Poza tym w 1991 r. stworzono
Fundusz Socjalnego Wsparcia Ludnosci, wyodrebniony z majatku partii komunis-
tycznej. Zaznaczyc jednak nalezy, ze aczkolwiek wyplacane sa róznego rodzaju
swiadczenia pomocowe, np. dla rodzin wielodzietnych, to jednak nie wystepuje
pomoc spoleczna jako zorganizowana forma swiadczen dla ludnosci zyjacej w ubó-
stwie. Wynika to stad, ze znaczna czesc ludnosci pozostaje
w rzeczywistosci w nie-
dostatku,
a przyznanie
swiadczen przekroczyloby
mozliwosci finansowe
panstwa.
Niemniej jednak
w 1992 r. wydano w Rosji dekret
o minimum
socjalnym wyko-
rzystywanym
dla celów planistycznych.
Nastapilo
równiez
zniesienie
monopolu
panstwa
na prowadzenie
dzialalnosci
ubezpieczeniowej,
co w przyszlosci moze,
podobnie
jak
w krajach
dotad
okreslanych
jako
kapitalistyczne,
rzutowac
na
ksztaltowanie
ubezpieczenia
spolecznego.
Wskutek
tego w 1993 r. funkcjonowalo
juz okolo
1,7 tys. zakladów
ubezpieczen.
Ostatnio
powstal
tez projekt
rzadowy
nowego
systemu emerytalnego
finansowanego
w pierwszym filarze w drodze
re-
partycji, a w drugim kapitalizacji
skladek pracodawców
na rzecz pracowników.
Porównanie cech.
Kazdy z tych sposobów
finansowania
systemu
emerytalno-
rentowego,
którego
obciazenia,
obok
kosztów
opieki
zdrowotnej,
decyduja
o ksztaltowaniu
sie wszystkich wydatków
ubezpieczenia
spolecznego,
jest nara-
zony na charakterystyczne
dla niego zagrozenia
(tabela
7.2).
Tabela
7.2. Zagrozenia
sposobów
finansowania
systemu
emerytalno-rentowego
Rodzaj
zagrozenia
odporna
nieodporna
nieodporna
Kapitalizacja
odporna
odporna
odporna
odporna
Repartycja
nieodporna
nieodporna
nieodporna
nieodporna
odporna
109
Plik z chomika:
monikapiotr21
Inne pliki z tego folderu:
20. Funkcje ubezpieczenia społecznego.pdf
(2103 KB)
18. Ochrona zdrowia w Polsce.pdf
(609 KB)
17. Zabezpieczenie na wypadek bezrobocia w Polsce.pdf
(375 KB)
16. Ubezpieczenia społeczne rolników w Polsce.pdf
(389 KB)
15. Reforma emerytalna w Polsce.pdf
(1071 KB)
Inne foldery tego chomika:
--- Wojna w Jugosławii
(1)
`Książki rachunkowosc
► Zdrowy styl życia
Adaptacja do pracy oraz pokrewne
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin