koncepcja pracy szkoy.pdf

Danuta Elsner

KONCEPCJA PRACY SZKOŁY. NOWE ROZWI Ą ZANIA

DLA STARYCH PROBLEMÓW

Wprowadzenie

Wej

dzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej o nadzorze

pedagogicznym 1 , a wraz z nim wymagania 2.1. „Szkoła ma koncepcj

cie w

ycie rozporz

pracy”

(analogicznie przedszkole i inna placówka o

wiatowa), spowodowało,

e jej posiadanie

stało si

obligatoryjne. Nie ma ju

dylematu „mieć koncepcj

czy jej nie mieć”, gdy

przepisy prawa kodyfikuj

ten problem. Pozostawiaj

natomiast otwartymi kwestie, które

ążą

z postrzeganiem

koncepcji,

jej

opracowaniem,

zatwierdzaniem,

modyfikowaniem, podawaniem do wiadomo

ci itp. Celem niniejszego wywodu jest

postawienie tych zagadnie

, a jednocze

nie zasugerowanie rozwi

ukazuj

cych je

w nowym

wietle.

Praca nad koncepcj

szkoły te

wymaga koncepcji. Tych, którzy jej jeszcze nie maj

zapraszam do lektury. Zanim cokolwiek zacznie si

robić, trzeba najpierw rozstrzygn

ć,

a przynajmniej przedyskutować i wyja

nić, pewne sprawy fundamentalne.

Dlaczego warto mieć koncepcj

pracy szkoły?

Doskonalenie szkoły nie polega na odkrywaniu wielkiego M – jedynej słusznej metody czy

modelu, który sprawdza się w każdej sytuacji. Nie oznacza więc poszukiwania odpowiedzi na

pytanie: jak robić, lecz co robić i dlaczego właśnie to. o ile pierwszemu z pytań poświęca się

wiele czasu, o tyle pozostałe najczęściej [się] ignoruje 2 .

To prawda. Zwłaszcza pytanie, dlaczego warto mieć koncepcj

, albo si

pomija – skoro

minister nakazuje j

mieć, to o czym dyskutować – albo odpowiada si

na nie w sposób

niepełny. Tymczasem za tym, aby szkoła miała koncepcj

pracy, przemawia szereg

argumentów ogólnych i szczegółowych.

Posiadanie koncepcji jest jednym z warunków skuteczno

ci działania – trzeba najpierw

wyobrazić sobie to, co zamierzamy zrobić, i uporz

dkować zadania według obranych

kryteriów (na przykład pilno

ci, posiadanych zasobów itp.),

zanim cokolwiek zaczniemy robić. Opracowanie koncepcji wi

ci, wa

ci, wykonalno

ąż

e si

z my

leniem

o przyszło

ci, czyli o tym wymiarze czasu, w którym jeszcze nic si

nie zdarzyło

i w którym wiele mo

na, oraz uruchamia my

lenie twórcze i sprawia,

e stajemy si

kreatorami jutra oraz inspiratorami rozwoju. Dotyczy to równie

szkoły. Ponadto

koncepcja:

a) odgrywa rol

drogowskazu – wszystkim członkom społeczno

ci szkolnej wytycza

ten sam kierunek działania. Bez wzgl

realizować zapisane

w niej zadania pojedynczo, parami czy w zespołach jednorodnych czy

du na to czy b

1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru

pedagogicznego (Dz. U. 09.168.1324).

2 B.-G.Freding, Kilka refleksji na temat doskonalenia szkoły, „Dyrektor Szkoły” 4/2007.

ró

norodnych; czy zaczn

wcze

niej czy pó

niej; czy b

zmierzać do celu t

, czy innymi, kierunek działania zostanie zachowany;

b) jest punktem odniesienia w procesie podejmowania decyzji. Pomaga dokonywać

wyborów mi

sam

drog

dzy ró

nymi racjami i punktami widzenia;

c) ułatwia koncentracj

na tym, co najwa

niejsze. Sprawia,

e członkowie

społeczno

ci szkolnej „nie rozmieniaj

na drobne”;

d) „rz

dzi” te

czasem tera

niejszym, ułatwia gospodarowanie nim, poniewa

„podpowiada”, na co go wydatkować;

e) umo

liwia w miar

równomierne rozło

enie zada

na osi czasu. Dzi

ki temu

ć ich nadmiernego nagromadzenia w pewnych okresach;

f) ułatwia racjonalne gospodarowanie zasobami (ludzkimi, materialnymi,

finansowymi, czasem), których zazwyczaj odczuwamy niedostatek;

g) pozwala cało

na unikn

ciowo spojrzeć na szkoł

– nie tylko na jej wewn

trzne problemy,

ale i otoczenie oraz zwi

zki mi

dzy nim a szkoł

. w otoczeniu bowiem rodz

wyzwania, wobec których przychodzi stan

ć społeczno

ci szkolnej i które dzi

dostrze

eniu ich przy opracowaniu koncepcji mog

zostać rozwi

zane.

h) jej pomy

ród nauczycieli, uczniów,

rodziców, pracowników niepedagogicznych. Wykonanie zaplanowanych zada

lna realizacja wyzwala poczucie sukcesu w

nastawia pozytywnie, co z czasem staje si

dodatkow

motywacj

podejmowania kolejnych przedsi

wzi

ć i bardziej ambitnych wyzwa

Jak wynika z powy

szych argumentów rzeczywi

cie warto mieć koncepcj

. Warto te

opracować j

starannie, poniewa

bł

d popełniony przy tworzeniu jest trudny do

naprawienia w trakcie realizacji. Je

li do niego dojdzie, trzeba wrócić do punktu wyj

cia,

przemodelować koncepcj

(a przynajmniej fragment obarczony bł

dem) i ponownie

rozpocz

ć jej realizacj

Czym jest koncepcja pracy szkoły?

To z pozoru banalne pytanie przy bli

szej analizie wcale si

takie nie wydaje.

w Słowniku j ę zyka polskiego 3 pod hasłem „koncepcja” znajduje si

wyja

nienie,

e jest

to ogólny plan działania, czyli taki, który nie zawiera szczegółów, ale okre

la kierunki

pracy lub rozwoju. z uwagi na niejednolite rozumienie tego poj

cia przez maj

cych

wdra

ać przepisy ministerialne w

ycie, prawodawca niezwłocznie po wydaniu

rozporz

dzenia o nadzorze pospieszył z wykładni

autentyczn

Wymaganie 2.1 nakazuje szkole mieć przyjętą koncepcję swojej pracy, jednocześnie nie

narzuca szkole, jaką formę ma przyjąć koncepcja – czy ma to być pięcioletni program rozwoju,

trzyletni program rozwoju, roczny plan pracy, czy zapisy zawarte w dokumentach szkoły takich

jak statut, program wychowawczy, czy inne obecne od dawna w szkole - pozostawia się tu

nauczycielom i dyrektorowi prawo do decydowania. Należy także zwrócić uwagę, że dyrektor

szkoły, przystępując do konkursu na stanowisko przedstawia koncepcję pracy. Jeśli został

3 M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, t. 1, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 921.

wybrany w drodze konkursu, oznacza to, że zaproponowana przez niego koncepcja zyskała

uznanie w oczach organów - prowadzącego i nadzorującego, nauczycieli i rodziców. Koncepcja

przedstawiona przez dyrektora podczas konkursu, uspołeczniona i przedyskutowana

w szerokim gronie, także może się stać tą, o której mowa w wymaganiu 2.1. 4

Z powy

szych stwierdze

wynika,

e pod poj

ciem koncepcji pracy mo

e kryć si

równie

kilkuletni program rozwoju szkoły, roczny plan pracy szkoły, koncepcja

funkcjonowania i rozwoju szkoły przygotowana przez dyrektora na konkurs, a nawet

zapisy w statucie, programie wychowawczym itp. w ka

dym wypadku, bez wzgl

du na

nazw

, mamy do czynienia z pewnym dokumentem, w którym w jasny sposób podane

ne dla szkoły zapisy.

Trudno si

z tym nie zgodzić. Problem w tym,

e – moim zdaniem – jest to

niewystarczaj

. Jest

w równym stopniu efektem planu, co procesem planowania prowadzacym do powstania

wymaganego dokumentu, a nast

ca interpretacja. Uwa

am,

e koncepcja ma dwoist

natur

pnie ci

głym jego weryfikowaniem i udoskonalaniem.

Dzi

ki temu koncepcja „

yje”.

Pewne wskazania do takiego rozumienia koncepcji znajduj

w zał

czniku do

rozporz

dzenia o nadzorze. Wymaganie 2.1. (szkoła ma koncepcj

pracy) jest zawarte

w pkt. 2 „Procesy zachodz

ce w szkole lub placówce”, a nie w pkt. 1 „Efekty działalno

dydaktycznej, wychowawczej i opieku

czej oraz innej działalno

ci statutowej szkoły”.

li koncepcja jest rozumiana jako proces, a nie tylko efekt, nie powinien pisać jej

dyrektor czy powołany w tym celu zespół nauczycieli, a nast

pnie, jak wymagaj

przepisy prawa, nie nale

y jej poddać do zatwierdzenia radzie pedagogicznej, przekazać

do wiadomo

ci innym i... uznać spraw

za załatwion

. Do opracowania koncepcji, oceny

jej realizacji, modyfikowania nale

y wł

czyć cał

społeczno

ć szkoln

, a przynajmniej jej

reprezentacj

, natomiast prac

nad koncepcj

postrzegać jako zadanie ci

głe.

Powy

sze stwierdzenie nieuchronnie nasuwa pytanie, jak wdro

yć praktycznie tak

rozumian

koncepcj

. Mo

e warto skorzystać z cudzych rozwi

? Oto jedno z nich,

wypracowane w pewnej belgijskiej szkole.

Okrągły stół, za którym siedzą różni partnerzy – rodzice, nauczyciele, wychowawcy, kadra

kierownicza, pracownicy administracji – rozmawiający o wielorakich aspektach życia szkoły,

słuchający się nawzajem, zadający pytania, wyrażający opinie i przedstawiający własne

poglądy, był rozwiązaniem, którego zalety szybko stały się dla nas oczywiste. [...]

Zauważyliśmy, że samoocena pracy szkoły, do jakiej dochodzi dzięki organizowaniu debat,

stymuluje refleksję, wewnątrzszkolny dialog, motywuje nauczycieli do różnych przedsięwzięć.

Ponadto, likwiduje podział na „my” i „oni” pomi

dzy rodzicami i pracownikami szkoły oraz

wspomaga wzajemne zrozumienie. Nauczyciele czuj

e rodzice autentycznie pragn

brać

udział w

yciu szkoły i to w sposób pozytywny oraz konstruktywny, a nie tylko po to, aby

krytykować. Dostrzega si

obecnie – w przeciwie

stwie do pocz

tkowych debat –

e rodzice

stali si

bardziej wyrozumiali i subtelni. Krytykuj

c i stawiaj

c pytania nie s

agresywni, wprost

przeciwnie, wykazuj

w stosunku do nauczycieli wiele empatii. Rodzice zorientowali si

4 www.nadzorpedagogiczny.edu.pl.

(zwłaszcza ci, którzy brali udział w debatach i uczestniczyli w pracach rady rodziców), że

zgłaszane wnioski są traktowane poważnie i że mają oni wpływ na doskonalenie jakości pracy

szkoły. w początkowym okresie organizowania debat, rodzice i nauczyciele „stawali po

różnych stronach barykady” i byli do siebie wrogo nastawieni. Obecnie debaty są traktowane

jako normalne wydarzenie w życiu szkoły i już nikogo nie przerażają 5 .

Pomy

lny rozwój regularnych debat z rodzicami w tej szkole sprawił,

e po paru latach

wprowadzono w niej debaty z uczniami 6 .

Efektem ubocznym debat jest rodz

ce si

poczucie władztwa. Osoby, które miały okazj

wypowiedzieć si

na temat funkcjonowania i rozwoju szkoły, a ponadto dostrzegły,

ich zdanie jest brane pod uwag

, s

zwykle bardziej ch

tne do realizacji przyj

tych

zada

, a o koncepcji zaczynaj

mówić „nasza”. z czasem zanika podział na „my” i „oni”.

Wszyscy s

jednocze

nie twórcami i realizatorami koncepcji.

Co powinna zawierać koncepcja pracy szkoły?

Kolejne z pozoru proste pytanie. Kiedy zadaj

je uczestnikom zaj

ć, zwykle uzyskuj

nast

puj

odpowied

: misj

, wizj

(lub odwrotnie) i priorytety. Zgodzić si

z tym

kolejnego pytania: z czego powinny wynikać wizja

i misja? Naprowadza ono na warto

na dopóty, dopóki nie zada si

ci w ogóle, a w szczególno

ci na warto

edukacyjne. Rysunek 1 porz

dkuje przyj

ty tok rozwa

ania.

Warto

Misja

Wizja

Priorytety

Kierunki

działania/rozw

oju

Rysunek 1. Elementy koncepcji pracy szkoły

Dla przytłoczonych codziennymi sprawami dyrektorów szkół temat warto

ci wydaje si

–

przynajmniej takie odczucie wynosz

z zaj

ć – zbyt daleki od praktyki. Tymczasem to

5 J. Denis, Doskonalenie jakości pracy szkoły poprzez dialog z rodzicami, [w:] D. Elsner (red.), Szkoła jako

ucz

organizacja. Szansa dla ambitnych, Wydawnictwo Mentor, Chorzów 2003, s. 116–125.

6 J. Denis, Twórzmy szkołę razem z uczniami, „Dyrektor Szkoły” 6/2007.

ca si

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: