Walka o kształt granic II RP
Państwo Polskie zniknęło z map Europy na ponad 120 la. Liczne powstania nie doprowadziły do zmiany sytuacji. Dopiero zakończenie I wojny światowej otworzyło drogę do odzyskania niepodległości.
W październiku 1918 roku rozpoczął się proces wyzwalania ziem ojczystych spod obcej p[przemocy, a zarazem odbudowy państwa polskiego. Ukształtowało się kilka ośrodków władzy. 28 października w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, na terenach Królestwa Polskiego działała Rada Regencyjna, a w nocy z 6 na 7 listopada w Lublinie utworzono Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. W tej sytuacji potrzebny był kompromis i człowiek, który potrafiłby zjednoczyć istniejące ośrodki władzy i stworzyć rząd centralny. Postacią tą okazał się zwolniony z niemieckiego więzienia w Magdeburgu Józef Piłsudski. Przybył on do Warszawy 10 listopada. Ustępująca Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu 11 listopada 1918 roku władzę nad wojskiem. Trzy dni później rozwiązała się, oddając mu resztę uprawnień. Utworzenie rządu powierzono Ignacemu Daszyńskiemu, któremu jednak nie udało się zrealizować tego zadania. Ustąpił, a wkrótce funkcję premiera objął Jędrzej Moraczewski. Jego rząd powstał 18 listopada. Pod koniec miesiąca ogłoszono dekret dotyczący zasad ustrojowych naszego państwa, które oficjalnie nazwano Republiką Polską.
Jej granice nie były jeszcze w pełni ukształtowane. Nie usunięto z nich jeszcze np. Niemców z zaboru pruskiego. Odpowiednia chwila ku temu nadeszła w grudniu 1918 roku po przybyciu do Poznania Ignacego Paderewskiego. Doszło wówczas do wystąpień ludności, które przerodziły się w powstanie wielkopolskie. Walki trwały do 18 lutego 1919 roku. Naczelnym dowódcą był od 28 grudnia 1918 do 15 stycznia 1919 roku major Stanisław Taczak, a później generał Józef Dowbor – Muśnicki. Ostatecznie na mocy traktatu pokojowego zawartego z Niemcami 28 czerwca 1919 roku, przyznano Polsce całą Wielkopolskę.
Niejasna była także sytuacja na Śląsku. W myśl postanowień traktatu wersalskiego o przynależności Górnego Śląska zadecydować miał plebiscyt. Wywołało to sprzeciw ludności polskiej jak i niemieckiej. Odbyło się wiele demonstracji i akcji protestacyjnych. Przerodziły się one w strajk, który rozpoczął się 11 sierpnia 1919 roku. Bezpośrednią przyczyna jego ogłoszenia było zastrzelenie siedmiu górników w kopalni „Mysłowice”. Poprzedzone tymi krwawymi wydarzeniami, a następnie strajkiem powszechnym, w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku wybuchło I powstanie śląskie. Trwało 10 dni i zakończyło się zwycięstwem Niemców. Wielu powstańców przeszło granicę polską, ratując się w ten sposób przed represjami ze strony wroga. Aby zapobiec rozruchom, przybyły na Śląsk wojska francuskie, włoskie i angielskie. Rozpoczęła swoją działalność Komisja Plebiscytowa mająca czuwać nad prawidłowym przebiegiem głosowania.
Na początku lutego 1920 roku utworzono Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Duże trudności sprawiały Polakom policja bezpieczeństwa (Sipo) oraz bojówki niemieckie. Stosowany przez nich terror doprowadził w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku do wybuchu II Powstania Śląskiego. Po sześciu dniach walk Wojciech Korfanty wezwał do ich zakończenia. Osiągnięciem powstańców było zorganizowanie wspólnej policji polsko – niemieckiej.
20 marca 1921 roku miał miejsce kolejny plebiscyt. I tym razem nie udało się rozstrzygnąć sprawy Śląska. Strona niemiecka zadała sobie wiele trudu, aby wygrać plebiscyt. W związku z plebiscytem na Śląsku jego tereny odwiedziły tłumy Niemców, którzy przyjechali z głębi Rzeszy, by oddać swój głos za przynależnością spornych terenów do Niemiec. Plebiscyt zakończył się przegraną Polaków, którzy jednak nie pogodzili się z tym faktem. Wkrótce doszło do wybuchu ostatniego II Powstania Śląskiego. Rozpoczęło się ono strajkiem 2 maja 1921 roku. W nocy z 2 na 3 maja zaatakowane zostały ośrodki komunikacyjne i łącznościowe. Przywódcą powstania, a później jego dyktatorem, został ponownie Wojciech Korfanty. Był to największy ze śląskich zrywów powstańczych. Walki stoczono pod Górą Świętej Anny, w Gliwicach i Kędzierzynie. Przerwano je pod koniec czerwca. Na początku lipca Śląsk został poddany kontroli wojsk Komisji Międzysojuszniczej w skład której wchodzili przedstawiciele wojsk francuskich, brytyjskich i włoskich. W październiku 1921 roku Liga Narodów ustanowiła granicę dzielącą Śląsk na części należące do Polski i Niemiec. Strona Polska otrzymała ok. 30% terenów plebiscytowych z połową ich ludności. Na obszarze Niemiec znalazły się takie miasta jak Gliwice, Zabrze, Bytom oraz 500 tysięcy mieszkających tam Polaków. Podział ostateczny, regulujący stosunki na Śląsku, miał miejsce dopiero w połowie 1922 roku.
Wiele emocji budziła także przynależność Śląska Cieszyńskiego. W listopadzie 1918 roku lokalne władze na tym obszarze zawarły układ, dotyczący podziału spornego terytorium. Po stronie polskiej znalazło się Zaolzie, Czesi natomiast otrzymali powiaty frydecki i frysztacki. Rząd w Pradze nie uznał tych postanowień. Doszło do zbrojnego natarcia oddziałów czeskich na polską część Śląska Cieszyńskiego. Po tygodniu walk zawarto rozejm, na mocy którego Zaolzie pozostało po stronie czeskiej. Sprawa przynależności tego terenu rzucała cień na stosunki między sąsiadami. W granicach Czechosłowacji znalazło się 1218 km2 i 293 tysiące mieszkańców. Obszar przyznany Polsce liczył 1002 km2 ze 142 tysiącami ludności.
Uregulowania wymagały również kwestie Wolnego Miasta Gdańska. Miało ono wejść w skład polskiego obszaru celnego. Polska otrzymała prawo korzystania z portu, prowadzenia poczty i sprawowania nadzoru nad koleją. Traktat wersalski gwarantował równe prawa wszystkim obywatelom Wolnego Miasta niezależnie od ich narodowości.
O przynależności Warmii, Mazur i Powiśla zdecydować miał jak na Śląsku plebiscyt. Odbył się on 11 lipca 1920 roku. Bojówki niemieckie i administracja nakłaniały ludność, aby głosowała za przyłączeniem do Rzeszy, skąd sprowadzono tysiące Niemców mających oddać swój głos. Ostatecznie Polsce przyznano trzy gminy na Mazurach i pięć na Warmii. Większą część spornego obszaru otrzymali Niemcy.
Wielkie zagrożenie dla odradzającego się państwa polskiego istniało na granicy wschodniej. Dlatego Piłsudski dążył do stworzenia federacji Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy, celem przeciwstawienia jej mocarstwowym zapędom Rosji Radzieckiej. Realizacja tych planów na drodze pokojowej nie powiodła się. Wówczas Polacy sami rozpoczęli walkę o wschodnią granicę.
W drugiej połowie kwietnia 1919 roku nasze wojska zdobyły Wilno, skąd wyparły Armię Czerwoną. Piłsudski nie przyjął radzieckich propozycji pokojowych. Również w kwietniu rozpoczęła się ofensywa na Ukrainie. Z początkiem maja nasi żołnierze wkroczyli do Kijowa. Ludność miasta nie udzieliła wojsku polskiemu poparcia. Armia radziecka, wzmocniwszy swoje siły, przeszła do kontrnatarcia. Polacy musieli się wycofać, a Rosjanie zajęli Kijów w czerwcu 1920 roku. Wkrótce nieprzyjaciel dotarł pod Warszawę. Sejm polski uchwalił ustawę o powołaniu Rady Obrony Państwa.
Cud nad Wisłą tak nazwano powstrzymanie wroga na przedpolach stolicy 15 sierpnia 1920 roku dał początek sukcesom Polaków. Dalsza kontrofensywa wojsk polskich pod wodzą Józefa Piłsudskiego zmusiła Armię Czerwoną do odwrotu.
Po zwycięskiej bitwie nad Niemnem rozpoczęto negocjacje, które ostatecznie zakończyły się podpisaniem traktatu pokojowego 18 marca 1921 roku w Rydze. Granica między Polską a Rosją Radziecką i Ukrainą biegła od Dźwiny ku południowi – na zachód od Mińska, na wschód od Łunińca przez Ostróg do Zbrucza i do Dniestru. Wilno pozostawiono w Polsce.
Ostatecznie kraj nasz po I wojnie światowej zajmował obszar o powierzchni około 390 tys. km2. Który w 1921 roku zamieszkiwało 27 mln osób. Polska uzyskała niewielki skrawek wybrzeża o długości zaledwie 140 km. Na początku lat dwudziestych Gdańsk był jedynym portem, dzięki któremu Polska mogła uczestniczyć w handlu morskim. W takim kształcie Państwo Polskie przetrwało, aż do wybuchu II wojny światowej.
Od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku w Poczdamie trwała konferencja szefów rządów USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. Ustalono wówczas zachodnią i północną granicę Polski. Tereny byłego Wolnego Miasta Gdańska, Warmię i Mazury oraz obszar na wschód od linii Świnoujście – Odra ze Szczecinem włączono do Polski. Na południe od Szczecina granicę wytyczono wzdłuż Nysy Łużyckiej. Sprawę granicy wschodniej rozwiązał układ podpisany 16 sierpnia 1945 roku w Moskwie przez E. Osóbkę – Morawskiego i W. Mołotowa. Nowa linia graniczna odpowiadała w zasadzie tzw. Linii Curzona. Układ z Czechosłowacją, dotyczący naszej południowej granicy, podpisano dopiero 16 czerwca 1958 roku. Potwierdzał on decyzję Józefa Stalina, pozostawiającą po czeskiej stronie Zaolzie, po polskiej zaś niewielką część Górnego Spiszu i Oraw, część Śląska Opolskiego i Kotlinę Kłodzką.
anitka83