LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁ. ODDECHOWEGO
Wyróżniamy tutaj
• LEKI WYKRZTUŚNE I SEKRETOLITYCZNE.
LEKI WYKRZTUŚNE:
1) O DZIAŁ. ODRUCHOWYM
2) DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO NA GRUCZOŁY OSKRZELOWE
3) ZMIENIAJĄCE ODCZYN (pH) WYDZIELINY GRUCZOŁÓW OSKRZELOWYCH.
Leki wykrztuśne poprzez swój mechanizm drażniący pobudzają gruczoły oskrzelowe do wydzielania płynnej wydzieliny, którą łatwiej usunąć w odruchu kaszlowym niż lepką wydzielinę zapalną. Ze względu na ich słabe dział, są stos. w mieszankach, które zawierają leki z różnych grup, w skład niektórych mieszanek wchodzi efedryna i wówczas ich skuteczność w dużej mierze wynika z jej działania. Efedryna jako sympatykomimetyk zmniejsza przekrwienie błony śluzowej, rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli, a działając na o.u.n. poprawia samopoczucie chorego. O obecności efedryny w preparatach wykrztuśnych należy pamiętać zwłaszcza u ludzi z chorobami serca, gdyż może dojść do zaburzeń rytmu serca.
1. L. WYKRZTUŚNE O DZIAŁ. ODRUCHOWYM:
Leki tej grupy po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową żołądka, wywołując na drodze odruchowej wzrost wydzielania wodnistego śluzu przez gruczoły oskrzelowe. Środki te nie powinny być stosowane u chorych z współistniejącą chorobą wrzodową, gdyż mogą wywołać dolegliwości bólowe.
• Korzeń wymiotnicy
• Saponiny (lukrecja, korzeń pierwiosnka)
• Benzoesan sodowy - drażni także bł. śluz. żołądka i odruchowo powoduje wzrost wydzielania gruczołów oskrzelowych. Związek ten ma też słabe dział, antyseptyczne i z tego powodu używany jest do konserwacji produktów spożywczych, gł. soków.
2. L. WYKRZ. DZIAŁAJĄCE BEZPOŚR. NA GRUCZOŁY OSKRZELOWE:
Leki te po podaniu doustnym wydzielają się przez gruczoły oskrzelowe pobudzając je do zwiększonego wydzielania płynnego śluzu, a także drażnią błonę śluz. dróg oddechowych, co dodatkowo zwiększa wydzielanie śluzu. Zwiększenie ilości płynnej wydzieliny ułatwia jej przesuwanie w świetle oskrzeli i ułatwia wykrztuszanie zwłaszcza po wykonaniu oklepywania chorego.
• Jodek potasowy, który po podaniu doustnym oprócz bezpośredniego dział, na gruczoły oskrzelowe wykazuje dział, odruchowe do emetyny. Przy jego dużej skuteczności ma też dział, niepożądane:
- bolesny obrzęk ślinianek
- wycieki z nosa
- zaburz, żołądkowo-jelitowe
- objawy uczuleniowe, najczęściej wypryski skórne
- zmniejsza czynność tarczycy
Nie wolno go stosować u chorych z gruźlicą, gdyż wywołuje zaostrzenie procesu chorobowego oraz przed badaniem laboratoryjnym tarczycy. Związki jodu są stos. także w postaci inhalacji jodowych i solankowo - jodowych w przewlekłych chorobach dróg oddech, oraz w r-rach wodnych od 3-5%.
• Zw. kreozotu - ma on podwójny mechanizm dział, wykrztuśnego, po podaniu doustnym drażni błonę śluz. żołądka i odruchowo zwiększa wydzielanie gruczołów dróg oddechowych. Po wchłonięciu wydziela się do światła oskrzeli i tam drażniąc bł. śluz., także pobudza wydzielanie gruczołów oskrzelowych. Kreozot wykazuje dużą skuteczność wykrztuśną i słabe dział, odkażające. Polecany jest w ostrych stanach zapalnych oskrzeli. Jedynym ograniczeniem jego stosowania jest niezbyt dobry smak syropów zawierających zw. kreozotu, np. gwajazyl.
• Olejki eter. - są związkami aromat., zawierają tereny. Po podaniu doustnym są częściowo wydalane przez drogi oddechowe. Drażnią błonę śluzową oskrzeli, zwiększając wydzielanie bardziej płynnej wydzieliny łatwiejszej do wyksztuszenia. Mają także słabe dział, odkażające i odwadniające. Stosowane są w postaci syropów, cukierków, pastylek, jednak najskuteczniejsze są w postaci inhalacji.
- olejek sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy, miętowy, terpentynowy.
3. L. WYKRZTUŚNE ZMIENIAJĄCE ODCZYN WYDZIELINY GRUCZ. OSKRZELOWYCH:
Zmiana pH wydzieliny grucz. oskrzelowych powoduje upłynnienie tej wydzieliny i łatwość wykrztuszania.
• Wodorowęglan sodowy -powoduje po podaniu doustnym alkalizację wydzieliny oskrzeli (także alkalizuje mocz i sok żołądkowy). Występuje w naturalnych i sztucznych wodach mineralnych.
• Chlorek amonowy - po pod. Doustnym wchłania się szybko i powoduje zakwaszenie. Wydala się przez gruczoły oskrzelowe, upłynnia wydzielinę poprzez zakwaszenie i pobudza ośr. oddechowy.
Obie subst. są stos. w postaci mieszanek z innymi lekami.
LEKI SEKRETOLITYCZNE:
1) MUKOLITYCZNE
2) DETERGENTY
Leki sekretolityczne upłynniają wydzielinę oskrzeli podobnie jak leki wykrztuśne, ale nie poprzez zwiększenie ilości płynnej wydzieliny (zwiększenie zawartości wody) ale poprzez zmianę jej składu.
Leki mukolityczne obecnie ze względu na swą większą skuteczność i nieznaczne dział, niepożądane mają większe zastosowanie niż leki wykrztuśne.
Mech ich dział, polega na zmniejszeniu zawartości mukoprotein w wydzielinie dróg oddechowych, a mech dział. detergentów polega na zwiększeniu napięcia powierzchniowego w pęcherzykach płucnych.
Do detergentów należy SURFAKTANT - to subst. powierzchniowo - czynna zawierająca naturalne lipidy i białka wytwarzana w drogach oddechowych. Jego obecność jest niezbędna do utrzymania stabilności pęcherzyków płucnych oraz zapewnienia prawidłowej ich wentylacji. Niedobór surfaktantu jest czynnikiem patogennym wielu chorób płuc w okresie noworodkowym. Jest stosowany profilaktycznie bezpośrednio po porodzie u noworodków niedojrzałych, w których stwierdza się duże prawdopodobieństwo rozwoju zespołu zaburzeń oddychania, podaje się go bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę inkubacyjną w powolnym wlewie kroplowym. Może być podawany łącznie z ambroksolem. Prep. Beraktant.
Leki mukolityczne wykazująnajsilniejsze dział, przy stosowaniu miejscowym do drzewa oskrzelowego lub pozajelitowo a ich skuteczność zależy od dawki leku i podaży wody.
1. poch. cysteiny: acetylocysteina ( ACC) i karbocysteina (Mukolina).Leki te zmniejszają lepkość wydzieliny dróg oddechowych poprzezrozrywanie wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu.WSKAZANIA: drogą inhalacyjną - stany chorobowe z obecnością wydzielinyo dużej lepkości.
D.N.: - nieprzyjemny smak (zaleca się płukanie jamy ustnej po inhalacji)
- podrażnienie błony śluzowej nosa, gardła
- nudności i wymioty
Leki te szybko wchłaniają się z pp. a ich max stężenie w surowicy krwi jest po 2-3 h od ich podania, max stęż. w tkance płucnej jest po 5h, dlatego też tych leków nie należy podawać wieczorem.
2. mesna - ma dział, podobne j/w, ale mniej działań niepożądanych.Podawana miejscowo w postaci aerozolu za pomocą inhalatora lubbezpośrednio we wlewce. Nie należy podawać jej równocześnie zantybiotykami aminoglikozydowymi, gdyż osłabia ich dział, p/bakteryjne.
3 bromheksyna - ma złożony mech. dział.: działa wykrztuśnie w mechanizmie odruchowym i poprzez dział, bezpośrednie na gruczoły oskrzelowe. Wykazuje dział, mukolityczne, zmniejszając zawartość
mukopolisacharydów i albumin w śluzie oraz zwiększa wytwarzanie substancji powierzchniowo-czynnej (surfaktant).
4. ambroksol - jest czynnym metabolitem bromheksyny, działającym silniej niż związek macierzysty, ale tak samo ma podwójny mech. działania.
LEKI P/KASZLOWE
A) o działaniu ośrodkowym
B) o działaniu obwodowym
Kaszel jest złożonym odruchem obronnym mającym na celu usunięcie ciała obcego lub zalegającej wydzieliny z dróg oddech. Leki p/kaszlowe hamują odruch kaszlu, ale nie likwidującego przyczyny - np. stanu zapalnego. W obecnej zapalnej wydzielinie w drogach oddechowych zahamowanie kaszlu może spowodować przejście zapalenia na tkankę płucną. W tej sytuacji jedyne racjonalne postępowanie to podanie środków wykrztuśnych lub sekretolitycznych, a nie p/kaszlowych. Oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny i dostateczne ich nawilżenie znosi kaszel, dlatego też zabiegi tj. oklepywanie, przewracanie na boki i odpowiednie ułożenie zwłaszcza maluchów i ludzi w podeszłym wieku z chorobami zapal. dr. oddechowych, mają ogromne znaczenie w terapii. Kaszel może być szkodliwy ze względu na ogólny stan chorego, np. po operacji w obrębie klatki piersiowej, po zranieniu płuc i opłucnej, a także towarzyszy zawsze nowotworom i gruźlicy płuc. Ze względu na te sytuacje jest on niepożądany, grozi niebezpiecznym krwotokiem i musi być hamowany. Kaszel jest także jednym z gł. objaw, astmy, mogącym występować sam, bez objawów duszności, ale wówczas jest leczony lekami p/astmatycznymi, a nie p/kaszlowymi.
LEKI P/KASZLOWE O DZIAŁANIU OŚRODKOWYM;
Leki z tej grupy działają hamująco na ośrodek kaszlu, który jest związany z ośrodkiem oddechowym, znajdującym się w rdzeniu przedłużonym, a więc hamują one ośr. oddechowy w stopniu zależnym od dawki leku. Leki z tej grupy charakteryzują się ogromną skutecznością, a najsilniej hamującymi odruch kaszlu są opioidy. Przy ich stos. niebezpieczeństwo wywołania zależności jest różne i zależy od leku, dawki i czasu stosowania. Nieopioidowe leki p/kaszlowe o działaniu ośrodkowym są znacznie mniej skuteczne, ale wykazują mniej dział, niepożądanych.
MORFINA - może być stosowana wyłącznie w sytuacji zagrażaj, życiu np. zranienie klatki piersiowej lub zagrażający krwotok z płuc. Zaletą morfiny w takiej sytuacji jest nie tylko dział, p/kaszlowe, p/ bólowe ale też silne dział, uspokajające.
KODEINA - ma słabsze dział, od morfiny p/bólowe, hamujące ośrodek oddechowy i uzależniające.
Jej D.N: zaparcia, nudności, wymioty, zmniejszenie częstości oddechu, senność, zawroty głowy. Jest często składnikiem prep. złożonych, gdzie oprócz niej dodatkowo jest lek p/bólowy i p/gorączkowy i wówczas taki prep. stosowany jest jako lek p/bólowy, a zawartość kodeiny wynosi ok. 8mg.
DEKSTROMETARFAN - nie wykazuje dział, p/bólowego, nie wywołuje uzależnienia, nie hamuje ośrodka oddechowego, może on uwalniać histaminę. Wchodzi w skład prep. złożonych podawanych w infekcjach dr. oddech. Prep. Acodin, Gripex.
OKSELADYNA - pr. Oxeladin, jest nieopioidowym 1. p/kaszlowym o słabszym dział, niż opioidy. Ma też słabe dział, wykrztuśne, nie hamuje ośrodka oddechowego i nie wywołuje zależności.
PENTOKSYWERYNA - pr. Toklase, oprócz dział, p/kaszlowego, wykazuje dział, miejscowo znieczulające i cholinolityczne. Dział, p/kaszlowe pojawia się po 30 min. od podania i utrzymuje się do ok. l,5h.
LEKI P/KASZLOWE O DZIAŁ. OBWODOWYM;
BENZONATAT - pr. Tessalon, wpływa na zakończenia czuciowe, wykazuje dział, miejscowo znieczulające. Dział, p/kaszlowe pojawia się po ok. 30 min od podania i utrzymuje się do 8h.
D.N: zaparcia, z powodu zahamowania perystaltyki jelit, skórne odczyny alergiczne. Zastosowanie wyłącznie w anestezjologii w premedykacji.
r r
ŚLUZY ROŚLINNE - np. korzeń prawoślazu, liść podbiału, kwiat dziewanny, malwy; ich dział, p/kaszlowe polega na dział, osłaniającym błony śluz. Stosowane doustnie łagodzą uczucie dyskomfortu (drapanie, pieczenie w obrębie gardła), działanie osłaniające na błonę śluz. żołądka. Ich skuteczność oceniana jest w granicach placebo. Stosowana w mieszankach, lub jako dodatek do syropów.
LEKI P/ASTMATYCZNE
1. L. ROZKURCZAJĄCE MIĘŚNIE GŁADKIEOSKRZELI:
a) 1. pobudzające receptory β-adrenergiczne
b) l. cholinolityczne
c) metyloksantyny
2. L. ZAPOBIEGAJĄCE REAKCJI ALERGICZNEJ IHAMUJĄCE ALERGICZNE ZAPALENIE:
a) kromony
b) glikokortykosteroidy
c) L p/leukotrienowe
3. INNE LEKI WSPOMAGAJĄCE W LECZ. STANÓW SKURCZOWYCH OSKRZELI.
4. POSTĘPOWANIE W UTRZYMUJĄCYM SIĘ OSTRYM NAPADZIE DUSZNOŚCI I W STANIE ASTMATYCZNYM.
Astmę oskrzelową charakteryzuje nagłe zwężenie dróg oddechowych, czego przyczyną jest skurcz mięśni gładkich oskrzeli, do których dołącza się nadmierną ilość wydzieliny i obrzęk błony śluzowej. Charakterystyczną cechą tych stanów patologicznych jest zwiększona reaktywność oskrzeli, objawiająca się skłonnością do skurczu pod wpływem różnych bodźców, np. alergenów wziewnych lub pokarmowych, czynników fiz. np. zimno, zakażeń głównie wirusowych oraz czynników psychicznych. Obecnie astma uważana jest jako choroba zapalna, która nawet w okresie bezobjawowym choroby w błonie śluz. dróg oddech, uwidacznia zmiany patologiczne charakterystyczne dla stanu alergicznego zapalenia w postaci nacieków komórek zapalnych. Leczenie astmy jest lecz. wielokierunkowym uwzględniającym farmakoterapię , swoistą immunoterapię (odczulanie), zmianę środowiska oraz oddziaływanie psychoterapeutyczne. Cele leczenia astmy:
• Opanowanie objawów choroby
• Zapobieganie zaostrzeniom
• Utrzymanie wydolności układu oddechowego na poziomie zbliżonym do prawidłowego
• Utrzymanie pełnej aktywności życiowej - w tym tolerancji na wysiłek fiz.
• Unikanie skutków niepożądanych działań leków stos. w terapii astmy
• Niedopuszczenie do rozwoju nieodwracalnego zwężenia oskrzeli
• Zapobieganie nagłym zgonom z powodu astmy
LEKI POBUDZ, RECEPT, β-ADRENERGICZNE
Różnią się między sobą wybiórczością w stosunku do receptorów (3 początkiem i czasem działania oraz stopniem nasilenia dział, niepożądanych. Dzielimy je:
• Pobudzające recept, p i a np. epinefryna czy efedryna
• Pobudź, recept. (β2 i β2 (nieselektywne) np. izoprenalina
• Pobudź, tylko recept. (β2 (selektywne) np. terbutalina, salbutamol. Należy pamiętać, że różnice pomiędzy selektywnymi i nieselektywnymi β-adrenomimetykami dotyczą gł. ich działań niepożądanych. Obecnie w lecz. astmy stosowane są głównie selektywne (β2 - adrenomimetyki, które w dawkach terapeutycznych w zasadzie nie wykazują działania pobudzającego na serce.
SALMETEROL - lek o przedłużonym działaniu, posiada zdolność wielokrotnego odwracalnego pobudzania receptora β2 a jego mech. dział, umożliwia długie działanie rozkurczające oskrzela i ogranicza możliwość szybkiego r-ju tolerancji charakterystycznej dla β-adrenomimetyków krótkodziałających. Jego działanie występuje po 30-60min. po podaniu drogą wziewną, pozostaje b. długo w tkance płucnej i w b.małych ilościach przechodzi do krwi. Prep. Serevent.
BAMBUTEROL - prep. Bambec, to prekursor terbutaliny podawany doustnie, a w tkance płucnej osiąga duże stężenie razem ze swoimi metabolitami. Czas dział. 13-17h.
FORMOTEROL - prep. Foradil, jest środkiem pośrednim między grupą krótko-i długodziałającąp-adrenomimetyków. Stosowany jest w terapii zapobiegawczej drogą inhalacyjną, ale może też zostać użyty do przerywania napadów duszności lub do stosowania przed wysiłkiem, który może ją wywołać. β-adrenomimetyki podawane są w każdej fazie zaawansowania astmy oskrzelowej: w astmie epizodycznej, lekkiej, umiarkowanej i o ciężkim przebiegu. Leki te mogą być podawane drogą dożylną, domięśniową, podskórnie, wziewnie i doustnie. Najbardziej zaś skutecznym i polecanym sposobem podawania jest droga wziewna.
Obecnie najczęściej podawane są indywidualne inhalatory ciśnieniowe, lecz przy takim sposobie wziewania leku tylko ok. 20% dochodzi do płuc, zaś pozostała część pozostaje w górnych drogach oddechowych i jest połykana. Dzieci i osoby w podeszłym wieku mają duże trudności ze zgraniem wykonania wdechu i ruchu uwalniającego. Oprócz indywidualnych inhal. ciśnieniowych do leczenia zostały wprowadzone prep. aerozolowe metodą przez dodatkowy przedłużacz i komorę inhalacyjną, co zwiększa efektywność podawanych leków, umożliwia stosowanie tej drogi nawet u dzieci poniżej l r.ż. Zaletą tych urządzeń jest możliwość pobierania leku w postaci aerozolu przez kolejne spokojne wdechy oraz co ważne - został ograniczony drażniący wpływ aerozolu uderzającego z dużą szybkością w tylną ścianę gardła co często wywołuje kaszel i odruchowy skurcz oskrzeli.
W leczeniu astmy stos. jest także podawanie leków do drzewa oskrzelowego w postaci proszków, które podawane są za pomocą specjalnych urządzeń zaopatrzonych w wiatraczki rozpylające. Chory za pośrednictwem własnego wdechu uwalnia tę dawkę leku.
Dożylne stos. β-adrenomimetyków zarezerwowane jest dla stanów zagrożenia życia, gdyż może wystąpić groźna reakcja ze strony serca. Dlatego też w ...
gabi2204