Urzędowa kontrola żywności
• Jeden z trzech głównych zakresów przedmiotowego prawa żywnościowego (dwa pozostałe to higiena żywności i jakość żywności).
• Nadzór jest niezbędny, aby przedsiębiorcy spełniali wymagania zawarte w przepisach prawa.
• Rozporządzenie 182/2002 – w art. 17 nakłada na wszystkie państwa członkowskie obowiązek przestrzegania prawa żywnościowego przez wszystkie podmioty działające na rynku spożywczym.
Akty prawne
• Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dział V – Urzędowe kontrole żywności).
• Rozporządzenie 854/2004 ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi
• Rozporządzenie 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt
Polskie akty uzupełniające
• Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
• Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej
• Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej
• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.
Ważne pojęcia
• Kontrola – w polskim prawie administracyjnym pojęcie to oznacza badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym, ustalenia zasięgu i przyczyn rozbieżności oraz przekazanie tego ustalenia, czyli są to czynności sprawdzające.
• Nadzór – w zakres pojęcia nadzoru poza czynnościami kontrolnymi wchodzi możliwość ingerencji w działalność podmiotu nadzorowanego przez organ nadzorujący, czyli jest to kontrola i wymuszanie określonego działania.
• Inspekcja – przegląd, sprawdzenie funkcjonowania organizacji, zazwyczaj władz niższych przez wyższe.
• Sprawdzanie (weryfikacja) – sprawdzenie, poprzez badanie i rozważenie stosownych dowodów, czy określone wymagania zostały spełnione (882/2004).
• Audyt – systematyczne i niezależne badanie, które ma na celu ustalenie, czy działania i związane z nimi wyniki są zgodne z zaplanowanymi rozwiązaniami i czy te rozwiązania są skutecznie stosowane oraz czy są odpowiednie do osiągnięcia celów (882/2004)
Organy urzędowej kontroli żywności
• Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia wyznacza dwa organy do nadzoru nad bezpieczeństwem żywności:
– Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) – nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia
– Inspekcja Weterynaryjna (IW) – nadzorowana przez ministra właściwego do spraw rolnictwa
Definicja wspólnotowa
• Urzędowa kontrola żywności – każda forma kontroli, którą właściwy organ lub wspólnota wykonuje, aby sprawdzić zgodność z prawem żywnościowym lub paszowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu (882/2004).
Państwowa Inspekcja Sanitarna
Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS, zwyczajowa nazwa: Sanepid) – wyspecjalizowana instytucja wykonująca zadania z zakresu zdrowia publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również dane epidemiologiczne dotyczące niektórych chorób.
Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.
Zajmuje się nadzorem nad warunkami:
Ø higieny środowiska,
Ø higieny pracy w zakładach pracy,
Ø higieny radiacyjnej,
Ø higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
Ø zdrowotnymi żywności i żywienia,
Ø higieny wypoczynku i rekreacji.
Organy wykonujące zadania Inspekcji
Ø Główny Inspektor Sanitarny
Ø Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny
Ø Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
Ø Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny
• Państwową Inspekcją Sanitarną kieruje Główny Inspektor Sanitarny – obecnie dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI
• Głównego Inspektora Sanitarnego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Zdrowia.
• Główny Inspektor Sanitarny wyznacza kierunki działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
• Organem doradczym i opiniodawczym Głównego Inspektora Sanitarnego jest Rada Sanitarno-Epidemiologiczna.
• Państwowy Wojewódzki, Państwowy Powiatowy i Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny kierują działalnością odpowiednio wojewódzkiej, powiatowej i granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej, będących zakładami opieki zdrowotnej.
• W każdym z 16 województw znajduje się 1 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (WSSE).
• Wojewódzkim Stacjom Sanitarno-Epidemiologicznym podlega w sumie 318 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (PSSE).
• W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego Państwowa Inspekcja Sanitarna wykonuje kontrolę przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności warunki produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunki żywienia zbiorowego.
• Zadania, zakres działania, organizację oraz uprawnienia organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej określa ustawa z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (z 1998r. Dz.U. Nr 90, poz. 575 z późn. zm.).
Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (1)
Ø Sprawowanie nadzoru, nad jakością zdrowotną środków spożywczych pochodzenia roślinnego w produkcji oraz nadzoru, nad jakością zdrowotną środków spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w obrocie
Ø Nadzór bieżący nad stanem sanitarnym obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz nad jakością zdrowotną żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością produkowanych w Polsce oraz wprowadzonych do obrotu handlowego
Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (2)
Ø planowanie i organizowanie działań koordynujących realizację zadań wynikających z krajowego bezpieczeństwa żywności
Ø koordynowanie i uczestniczenie pod względem merytorycznym w tworzeniu krajowych aktów prawnych z obszaru bezpieczeństwa żywności
Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (3)
Ø koordynowanie zagadnień związanych z opracowaniem, wdrożeniem i funkcjonowaniem krajowego planu pobierania próbek w zakresie urzędowej kontroli żywności i monitoringu
Ø prowadzenie i koordynowanie Systemu Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia
• Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadza kontrole z różną częstotliwością w zakładach przemysłowych oraz zbiorowego żywienia w celu oceny realizacji wdrażania zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP) oraz systemu HACCP.
• Wyróżnia się cztery rodzaje kontroli:
– Kompleksowe
– Tematyczne
– Sprawdzające
– Interwencyjne (ad-hoc)
Kontrole kompleksowe
• Obejmują najszerszy zakres działalności zakładu w celu wszechstronnej, całościowej oceny.
• Są zaplanowane.
• Częstotliwość zależy od rodzaju zakładu i skali ewentualnego zagrożenia (np. zakład produkcji garmażeryjnej – corocznie, sklepy spożywcze – co 2 lata)
• Ocenie podlegać mogą: stan sanitarno techniczny pomieszczeń i urządzeń, środków transportu i otoczenia zakładu; sposób przyjmowania surowców i in., warunki przechowywania, prawidłowość procesów technologicznych, jakość zdrowotna surowców, dodatków, półproduktów, wyrobów gotowych itp.; prawidłowość i skuteczność procesów mycia i dezynfekcji naczyń, sprzętu, rąk personelu, stosowane materiały i wyroby do kontaktu z żywnością, znakowanie, stan higieny i zdrowotności pracowników, funkcjonowanie i dokumentacja systemów kontroli wewnętrznej, w tym systemu HACCP; inne np.. Higiena produktów sprzedawanych luzem.
Kontrole tematyczne
• Kontrole planowane.
• Częstotliwość wynika z planów sporządzanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, zgodnie z wytycznymi inspektorów wojewódzkich.
• Ich zakres ogranicza się do wytypowanego obszaru działalności zakładu np. stan sanitarny obiektów zlokalizowanych w miejscowościach turystycznych, znakowanie produktów itp.
Kontrole sprawdzające
• Przeprowadzane z urzędu lub na wniosek kontrolowanego zakładu w celu wykonania zaleceń pokontrolnych wynikających z przeprowadzonej wcześniej kontroli (kontrola wtórna).
Kontrole interwencyjne (ad hoc)
• Przeprowadzane w każdym wypadku uzasadnionego podejrzenia naruszenia prawa żywnościowego zagrażającego życiu człowieka.
• Informacje od konsumentów, firm konkurencyjnych, stan jakości pochodzącej z zakładu żywnosci, znajdujących się w hurcie lub detalu.
Ciekawostka - dwa ministerstwa MON oraz MSWiA mają własne inspekcje sanitarne:
Ø Wojskowa Inspekcja Sanitarna (na terenach jednostek organizacyjnych podległych MON – miejsca zakwaterowania jednostek wojskowych krajowych, obcych).
Ø Państwowa Inspekcja Sanitarna MSWiA (zadania PIS w Policji, PSP, Straży Granicznej, BOR, zakładach opieki zdrowotnej podległej MSWiA).
Inspekcja weterynaryjna
• Inspekcja Weterynaryjna została powołana w celu realizacji zadań administracji publicznej z zakresu weterynarii.
• Zadania te określone zostały w art. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. 2007 r. Nr 121 poz. 842) i obejmują ochronę zdrowia zwierząt oraz weterynaryjną ochronę zdrowia publicznego, a w szczególności:
1. Badania kontrolne zakażeń zwierząt;
2. Monitorowanie chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych oraz związanej z nimi oporności na środki przeciw drobnoustrojowe u zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego i paszach;
3. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych;
4. Badanie zwierząt rzeźnych oraz produktów pochodzenia zwierzęcego;
5. Przeprowadzanie:
· weterynaryjnej kontroli granicznej,
· kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu przepisów kontroli weterynaryjnej w handlu;
6. Sprawowanie nadzoru nad:
1. bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami weterynaryjnymi przy ich produkcji, umieszczaniu na rynku oraz sprzedaży bezpośredniej,
2. wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego,
3. wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem pasz, dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt, organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego i pasz genetycznie zmodyfikowanych oraz nad transgenicznym przemieszczaniem organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego,
4. zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału biologicznego i jaj wylęgowych drobiu,
5. obrotem i ilością stosowanych produktów leczniczych weterynaryjnych,
6. wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,
7. przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,
8. przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt
9. przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta gospodarskie,
10. utrzymywaniem, hodowlą, prowadzeniem ewidencji zwierząt doświadczalnych w jednostkach doświadczalnych, hodowlanych i u dostawców;
...
misiek.b