Małopomoc domowa.pdf

Arthur C. Clarke

Małpomoc domowa

Babunię pomysł wprawił w osłupienie; trudno jej się dziwić, wszak pamiętała czasy, gdy

służącymi byli ludzie.

- Jeśli sobie myślisz - mówiła z oburzeniem - że będę mieszkała pod jednym dachem z małpą,

to się grubo mylisz. - Nie bądź taka staroświecka - odparłam. - A poza tym Dorcas wcale nie jest

małpą.

- No to czym ona... jest?

Przekartkowałam pospiesznie instrukcję wydaną przez Instytut Inżynierii Biologicznej. -

Posłuchaj, Babuniu. "Szympansuper (znak firmowy zastrzeżony) Pan Sapiens jest inteligentnym

antropoidem otrzymanym w wyniku selekcyjnej hodowli i zmian genetycznych ze zwyczajnego

szympansa..." - A nie mówiłam? Małpa!

- "... i posiada wystarczający zasób słów, by zrozumieć proste polecenie. Łatwo da się

przysposobić do wykonywania wszelkich prac domowych oraz innych nieskomplikowanych

robót manualnych, jest układna, troskliwa, kocha dom i świetnie nadaje się na opiekunkę do

dzieci..."

- Dzieci! Nie masz chyba zamiaru zostawić Johnny'ego i Susan sam na sam z... z gorylem !

Z westchnieniem odłożyłam instrukcję.

- No właśnie. Dorcas nie jest tanią zabawką, i niech tylko zobaczę, że te rozwydrzone bachory

znęcają się nad nią...

Na szczęście w tym momencie zadzwonił dzwonek do drzwi. - Proszę tu podpisać - powiedział

doręczyciel. Podpisałam się i w ten sposób Dorcas weszła w nasze życie.

- Witamy, Dorcas. Mam nadzieję, że będzie ci z nami dobrze.

Jej wielkie smutne oczy spoglądały na mnie spod ciężkich powiek. Widywałam wprawdzie

znacznie szpetniejsze okazy ludzkiego gatunku, jednak nie da się ukryć, że Dorcas prezentowała

się osobliwie: miała tylko cztery stopy wzrostu i niemal identyczną szerokość. W schludnym,

skromnym fartuszku przypominała do złudzenia służącą z filmu z wczesnych lat dwudziestego

wieku; jednakowoż stopy jej nie były obute i zajmowały wręcz niewiarygodną powierzchnię

podłogi.

- Dzień dobry pani - odpowiedziała zniekształconym, ale łatwo zrozumiałym akcentem.

- Ona umie mówić! - zawyła Babunia.

- Oczywiście - odparłam. - Potrafi wypowiedzieć przeszło pięćdziesiąt słów, a zrozumieć

dwieście. Nauczy się jeszcze więcej, jak się do nas przyzwyczai, ale na razie musimy trzymać się

słowniczka na czterdziestej drugiej i trzeciej stronie instrukcji.

Podałam książkę Babuni. Tym razem to jej brakowało słów, by wyrazić zdumienie.

Dorcas zadomowiła się u nas bardzo szybko. Jej elementarne wykształcenie - podstawowy

kurs gospodarstwa domowego i opieki nad dzieckiem - okazało się bez zarzutu, toteż pod koniec

pierwszego miesiąca niewiele zostało takich prac w domu, z którymi sobie nie radziła, od

nakrywania do stołu po przebieranie dzieci. Z początku miała odrażający zwyczaj chwytania

rzeczy nogami, co zdawało się dla niej tak naturalne jak posługiwanie się rękami, i sporo czasu

minęło, nim zdołaliśmy ją od tego odzwyczaić. Wreszcie jeden z babcinych niedopałków

papierosa okazał się skuteczny.

Była sympatyczna, sumienna i bez humorów. Jasne, że nie grzeszyła błyskotliwością i trzeba

było nie lada cierpliwości, by wytłumaczyć jej dokładnie, na czym polegają jej obowiązki. Po

kilku tygodniach udało mi się poznać jej ograniczenia i pogodzić z nimi; zrazu trudno było wciąż

pamiętać, że nie mamy do czynienia z człowiekiem i nie można wdawać się z nią w typowe

babskie pogawędki. A jeśli już, to nie na wiele tematów; owszem, interesowała się ciuchami i

uwielbiała kolory. Gdybym pozwoliła jej ubierać się wedle jej własnego gustu, wyglądałaby,

jakby się urwała z choinki.

Z ulgą spostrzegłam, że dzieci za nią przepadają. Dobrze wiem, co ludzie mówią o Johnnym i

Sue; trzeba przyznać, że opinie te nie są całkowicie bezpodstawne. Naprawdę ciężko jest

wychowywać dzieci, gdy większość czasu ojca nie ma w domu, a na domiar złego Babunia

rozpieszcza je przy każdej okazji. To samo zresztą Eric, kiedy tylko jego statek wyląduje na

Ziemi, a potem ja muszę użerać się z rozkapryszonymi pieszczochami. Za żadne skarby nie

wychodźcie za mąż za kosmonautów; zarobki owszem, całkiem niezłe, ale blask szybko

przygasa.

Gdy Eric wreszcie wrócił z kursu na Wenus z trzema tygodniami zaległego urlopu, nasza nowa

gosposia zdążyła zżyć się z nami jak członek rodziny. Erica wcale nie zaskoczył nasz nowy

domownik. Trudno mu się dziwić, w końcu widywał znacznie bardziej niesamowite stwory na

odwiedzanych planetach. Narzekał, rzecz jasna, na cenę, ale przekonałam go, że teraz, kiedy

Dorcas wyręczała mnie w tylu obowiązkach domowych, będziemy mogli wreszcie poświęcić

więcej czasu dla siebie i wychodzić częściej do znajomych, co przedtem nie wchodziło w

rachubę. Cieszyłam się, że nadrobię towarzyskie zaległości, skoro Dorcas można spokojnie

zostawić z dzieciakami.

Bo życie towarzyskie kwitło w Port Goddard, mimo że tkwiliśmy pośrodku Pacyfiku. (Od tego,

co przytrafiło się Miami, wszystkie wyrzutnie położone były oczywiście z dala od wszelkiej

cywilizacji.) Naszą wysepkę tłumnie odwiedzały ważne osobistości i podróżnicy ze wszystkich

zakątków Ziemi, nie wspominając jeszcze odleglejszych miejsc.

Każda społeczność ma swą wyrocznię w dziedzinie mody i kultury, swą grande dame,

znienawidzoną i jednocześnie małpowaną przez wszystkie mniej udaczne rywalki. W Port

Goddard rolę tę spełniała Christine Swanson; jej mąż był Komandorem Służb Kosmicznych, o

czym nie omieszkała nam przypominać przy każdej sposobności. Ilekroć wylądował byle

liniowiec, zapraszała wszystkich oficerów z Bazy na przyjęcie do swej stylizowanej na

dziewiętnasty wiek posiadłości. Wypadało przyjąć zaproszenie (chyba że się miało bardzo dobrą

wymówkę), choć oznaczało to oglądanie obrazów pędzla Christine. Uważała się za artystkę i

wszystkie ściany obwiesiła wielobarwnymi bohomazami. Wymyślanie taktownych uwag na ich

temat stanowiło jedną z najbardziej ryzykownych atrakcji przyjęć u Christine; drugą była jej

metrowej długości cygarniczka.

Od wyjazdu Erica powstała nowa seria dzieł; Christine weszła w okres "kwadratowy". -

Rozumiecie, moi kochani wyjaśniała nam - staroświeckie prostokątne obrazy to okropny

przeżytek, który w Erze Kosmicznej stracił rację bytu. Tam przecież nic nie znaczą takie pojęcia,

jak góra i dół, poziom i pion, a wobec tego żaden na wskroś nowoczesny obraz nie powinien

mieć jednego boku dłuższego niż drugi. Ideałem będzie taki obraz, który wygląda dokładnie tak

samo, bez względu na to, jak się go powiesi - właśnie nad tym pracuję.

- Bardzo logiczne podejście - rzekł taktownie Eric. (Wszak Komandor był jego szefem.) Lecz

gdy tylko nasza gospodyni oddaliła się na bezpieczną odległość, dodał: - Wszystko mi jedno, czy

obrazy Christine wiszą do góry nogami, czy nie, ale jestem pewien, że wiszą odwrotną stroną do

ściany.

Przyznałam mu rację; przed zamążpójściem studiowałam parę lat sztukę i sądziłam, że trochę

się znam na malarstwie. Z takim tupetem, jak Christine, mogłabym śmiało pokazać światu swoje

własne płótna, które pokrywały się kurzem w garażu.

- Wiesz co, Eric? - zagadnęłam nieco zgryźliwie. - Mogę nauczyć lepiej malować Dorcas.

Zaśmiał się i odpowiedział: - Trzeba rzeczywiście spróbować, jeśli Christine nie da się inaczej

poskromić. Przypomniałam sobie o tym pomyśle dopiero miesiąc później, gdy Eric znów poleciał

w kosmos.

Zasadnicza przyczyna konfliktu nie jest istotna; poróżniłyśmy się w sprawie pewnej akcji

społecznej, przedstawiając całkowicie przeciwstawne wnioski. Christine zwyciężyła, jak zwykle,

a ja wróciłam z zebrania ziejąc ogniem i siarką. Ledwie weszłam do domu, ujrzałam Dorcas,

która wpatrywała się w kolorowe zdjęcia w magazynie ilustrowanym - i przypomniały mi się

słowa Erica.

Położyłam torebkę, zdjęłam płaszcz i powiedziałam stanowczo: - Dorcas, idziemy do garażu.

Spod stosów porzuconych zabawek, starych ozdób choinkowych, sprzętu do nurkowania,

pustych pudeł i połamanych narzędzi (Ericowi nigdy nie starczało czasu na posprzątanie garażu

przed kolejnymi lotami w kosmos) udało mi się wreszcie wygrzebać moje farby i sztalugi. W

rupieciach walało się też kilka nie dokończonych płócien, które na początek w zupełności

wystarczały. Umieściłam na sztalugach pejzaż, który na razie nie wychodził poza jedno cherlawe

drzewko, i rzekłam: - A teraz, Dorcas, nauczę cię malować.

Mój plan był prosty i nie całkiem uczciwy. Wprawdzie małpy, jak wiadomo, już wcześniej

bazgrały po płótnie, jednak żadnej nie udało się stworzyć autentycznego, przemyślanego dzieła

sztuki. Nie miałam złudzeń, że Dorcas będzie tu wyjątkiem, ale nikt przecież nie musiał się

dowiedzieć, że prowadziłam jej rękę. Autorstwo zostanie przypisane wyłącznie jej.

Nie zamierzałam wszakże nikogo okłamywać. Chociaż postanowiłam sama zrobić szkic,

wymieszać farby i dokonać prawie całej reszty dzieła, chciałam jednak wykrzesać z Dorcas tyle,

na ile ją będzie stać. Liczyłam na to, że zdoła w odpowiednich miejscach nanieść obszerne plamy

koloru i przy okazji wykształci swój własny styl pracy pędzlem. Miałam nadzieję, że w

najlepszym razie uda jej się samodzielnie wykonać ćwierć całego obrazu. Mogłabym wówczas

twierdzić ze względnie czystym sumieniem, że całość jest jej oryginalnym dziełem czyż bowiem

Michał Anioł lub Leonardo nie podpisywali się pod obrazami, które niemal w całości namalowali

ich pomocnicy? Ja też będę "pomocnikiem" Dorcas.

Przyznać muszę, że się nieco rozczarowałam. Choć Dorcas szybko zrozumiała, o co mniej

więcej chodzi, i pojęła w lot, jak posługiwać się pędzlem i paletą, wyniki były zrazu żałosne. Nie

mogła się zdecydować, którą ręką malować, i przekładała bez końca pędzel z jednej do drugiej.

Skończyło się na tym, że sama namalowałam bez mała cały obraz, gdy spod jej pędzla wyszło

ledwie kilka marnych placków.

Zresztą nie miałam prawa się spodziewać, że po dwóch lekcjach stanie się mistrzem, i nie o to

wszak chodziło. Jeśli nawet Dorcas miałaby okazać się artystycznym beztalenciem, trzeba będzie

tylko trochę bardziej naciągnąć prawdę, utrzymując, że to ona jest wyłącznym autorem dzieła.

Nie spieszyłam się; w tego rodzaju przedsięwzięciach niecierpliwość jest złym doradcą. Po

niespełna dwóch miesiącach ze Szkoły Dorcas wyszedł tuzin obrazów, a każdy z nich

przedstawiał sceny, które nasz Szympansuper znał z własnego doświadczenia w Port Goddard:

widok na lagunę, nasz dom, impresje z nocnego startu rakiety (porażający blask i eksplozja

światła), połów ryb, palmowy zagajnik - oczywiste banały, ale inne tematy zaraz wzbudziłyby

podejrzenia. Mam wrażenie, że zanim Dorcas z nami zamieszkała, nie widziała wiele świata poza

laboratorium, gdzie ją wychowano i tresowano.

Najlepsze obrazy (a było kilka naprawdę udanych - sama przecież wiem najlepiej) powiesiłam

w domu, w takich miejscach, żeby rzucały się w oczy moim przyjaciołom. Wszystko szło jak z

płatka; po wyrazach niekłamanego podziwu następowały okrzyki zdumienia: "Coś podobnego!",

gdy ze skromnością zrzekałam się przypisywanych mi zasług. Z wyrażanym raz po raz

powątpiewaniem rozprawiałam się skutecznie, pozwalając wybranym gościom oglądać Dorcas

przy pracy . Na widzów dobierałam sobie artystycznych ignorantów, a pokazowym obrazem była

abstrakcja w czerwieni, złocie i czerni, której nikt nie ośmielił się krytykować. Do tego czasu

Dorcas już zdążyła świetnie wczuć się w swoją rolę, jak aktor filmowy, który udaje, że gra na

instrumencie muzycznym.

By nadać sprawie większy rozgłos, podarowałam kilka najlepszych obrazów gościom, udając,

że widzę w nich tylko zabawną ciekawostkę - równocześnie jednak zdradzając nader dyskretne

objawy zazdrości. - Wzięłam Dorcas - mawiałam z irytacją - po to, żeby pracowała dla mnie, a

nie dla Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Nade wszystko miałam się na baczności, żeby

przypadkiem nie porównywać jej dzieł z obrazami Christine; w tym wypadku można było zdać

się na naszych wspólnych przyjaciół.

Kiedy Christine odwiedziła mnie pod pretekstem przedyskutowania naszego sporu "jak dwie

rozsądne osoby", wiedziałam, że ziemia pali jej się pod stopami. Toteż ustąpiłam jej wytwornie,

gdy popijałyśmy herbatkę w salonie, pod jednym z najwspanialszych płócien Dorcas. (Wschód

księżyca w pełni nad laguną - bardzo chłodny, melancholijny i tajemniczy. Byłam z niego

naprawdę dumna.) Nie padło bodaj słowo ani o obrazie, ani o Dorcas; ale z oczu Christine

wyczytałam wszystko, co chciałam wiedzieć. Planowana przez nią na następny tydzień wystawa

została po cichu odwołana.

Hazardziści mawiają, że trzeba się wycofać z gry, póki się ma przewagę. Gdybym się dobrze

zastanowiła, wiedziałabym w porę, że Christine nie da za wygraną i wcześniej czy później

przejdzie do kontrataku.

Czas wybrała sobie bez pudła: poczekała, aż dzieci będą w szkole, Babcia pójdzie w gości, a ja

pojadę na zakupy na drugi koniec wyspy. Przypuszczam, że najpierw zadzwoniła, żeby upewnić

się, czy nikogo nie ma w domu, to znaczy nikogo ludzkiego gatunku. Nie pozwoliliśmy Dorcas

odbierać telefonów; choć na początku robiła to chętnie, nie mieliśmy powodu do radości. Przez

telefon Szympansuper sprawia wrażenie pijaczyny, co może być przyczyną różnorakich

nieporozumień.

Domyślam się całego przebiegu wydarzeń: Christine zapewne podjechała pod nasz dom,

wyraziła ogromne zaskoczenie moją nieobecnością i wprosiła się do mieszkania. Bez ceregieli

próbowała wydusić coś z Dorcas, ale na szczęście przygotowałam mą antropoidalną artystkę na

tę okoliczność. "Dorcas namalować" - wbijałam jej wielokroć do głowy po każdej naszej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: