Komórka:elementarna jednostka życia,najmniejsza jednostka struktury i funkcji żywej materii.Wielkość:kom.ludzka śr:10-20mikrom.Kształt:zróżnicowany:kulisty,pałeczkowaty,prostopadłościenny,gwieździsty,wrzecionowaty.Cytologia:nauka o strukturze, funckji i reprodukcji kom rośl i zwierz, dziedzina histologii
Organizmy:jednokom,wielkokom.
Podział org.ze względu na postać genomu:eukarionty(obecne jądro kom)Prokariota(brak jądra)
Wspólne cech kom:funkcje życiowe,skład chemiczny,plan budowy strukturalnej,zapis inf genetycznej i realizacja programu genetycznego,mechanizm rozmnażania,powstawanie nowych kom wyłącznie przez podział kom już istniejących.
Przejawy życia kom.: zdolnośc do wymiany skł ze środowiskiem:pobieranie i wydalanie,wytwarzanie i zużytkowanie energii,wzrost i rozmnażanie,wrażliwość na bodźce, zdolnośc do ruchu(wewnątrzkom poruszania się organelli), ruch:makrofagi,pełzanie:plemniki
Skład chem kom:substancje nieorganiczne:woda,biopierwiastki,sole mineralne), subst organiczne(białak,lipidy,węglowodany,kwasy nukleinowe)
Woda:najważniejszy i najobfitszy ilościowo skł kom:rola budulcowa,stanowi środ w którym mogą przebiegać różnorodne reakcje, jest substratem lub produktem reakcji biochem., jest rozpuszczalnikiem dla wielu związków,umożłiwia transport wewnątrzkom oraz między kom
Sole mineralne: są związkami nieorganicznymi często rozpuszczalnymi w wodzie,występująw postaci jonów lub soli,utrzymują właściwe warunki fizykochemiczne wewn organizmu
Biopierwiastki: są materiałem budulcowym(skła związków),wpływają ma zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej,wchodzą w skł enzymów,regulują przebieg procesów biochem.
Makroelementy f.budulcowa, ultraelementy f. regulacyjna, mikroelementy: f. budulcowa i regulacyjna
Makroelementy: stanowią 0,01% surowej masy org. Są to pierwiastki biogenne , tj. C,O,N,H,P,S oraz Ca,Mg,K,Na,Cl,pełną głównie f.budulcową
Mikroelementy: stanowią 0,01-0,00001% such m org, sąto:Fe,Mn,Mo,J,Cu,B,Zn,Co,Si, pełnią funkcję budulcową i regulacyjną
Ultraelementy: poniżej 0,00001% s m org, są to:Pb,Au,ag,Se, pełnią f. regulacyjną
Kw.nukleinowe: stanowią ok. 1%m kom: kw dezoksyrybonukleinowy DNA, kw. Rybonukleinowy RNA
Białka: stanowią 10-20%s.m, białka proste(proteiny np. histony,albuminy) i złożone(proteidy: lipoproteidy,glikoproteidy), wchodzą w skł błon i receptorów kom, pełnią f.hormonów,subst grupowych krwi,enzymów,mogą być źródłem energii,mogą pełnićrolętransportową:hemoglobina,rolę odpornościową:immunoglobuliny
Lipidy:stanowią 3-6% s.m, proste lub złożone(fosfolipidy,glikolipidy,cholesterol,sterydy),biorą udział w budowie błon kom, stanowią źródło energii,pełnią f.ochronną,izolacyjną,wchodzą w skł osłonki mielinowej
Węglowodany(cukrowce) stanowią1-2% s.m, monosacharydy(glukoza,galaktoza),dwucukry(laktoza),polisacharydy(skrobia,glikogen), f:źródło energii (glikogen w kom mięśn i wątrob., f. receptorów kom, skł subst grupowych krwi.
Podstawoe składniki kom zwierzęcej:bł kom,cytoplazma,struktury cytoplazmatyczne
Błona kom cechy: elastyczna i półpłynna, dynamiczna,selektywna,spolaryzowana,grubość7-10nm,biosynteza błony nigdy nie odbywa się Ala moro. Funkcje:otacza cytoplazmę i oddziela wnętrze kom od środ zewn,umożłiwia komunikację ze światem zewn,odpowiada za wrażliwośc na bodźce,zapewnia transport subst do kom i na zewnątrz,zwierząt umożliwia łączenie się sąsiednich kom
Cytoplazma: stanowi praktycznie całą zawartość kom z wyjątkiem jądra kom(ektoplazma:cz obwodowa bardziej zbita, endoplazma:bliżej jądra w centrum kom,bardziej płynna;półpłynna,wielofazowy ukł koloidalny złożony z wody,białek,węglowodanów,lipidów,nukleotydów,wolnych aminokwasów,zw mineralnych o ph zbliżónym do obojętnego(6,8). Funkcje:tworzy środowiko do reakcji biochemicznych,dostarcza substratów i enzymów,stanowi środowisko dla białkowych skł cytoszkieletu:mikrotubul i mikrofilamentów,posiada zdolność ruchu powodując przemieszczanie substancji organicznych wewn kom.
Cytoszkielet: sieć białkowych włókien i rurek tworząca rusztowanie kom eukariota,pozwala na utrzymanieprawidłowego kształtu kom,uczestniczy w skurczu kom,odgrywa ważną rolę w transporcie pęcherzyków w cytoplazmie.
Reticulum endoplazma tyczne(siateczka endoplazma tyczna er):złożony system cienkich błon elementarnych, twaorząkanaliki,cysterny,połączonych z jądrem i bł kom,powszechne w kom eukariotycznych,budowa białkowo-lipidowa,występuje w dwóch postaciach:s.e gładka i szorstka. Funkcje: zwiększa pow wewn kom,umożłiwia przeprowadzenie w kom różnych, czasem przeciwstawnych procesów biochemicznych,syntetyzuje białka(szorstkie er),kw tłuszczowe(głównie gładkie er),niektóre siateczki przeprowadzają unieczynnienie toksyn,w kom mięśniowych(s siarko plazmatyczna)uczestniczy w przekazywaniu bodźców do wnętrza kom, umożliwia skurcz miofibryli, występuje w kom nerwowych, tzw. Ciałka Nissla:skupienia szorstkiego er otaczające wolne rybosomy:intensywnie biosyntetyzują białko.
Aparat Golgiego:skł kom eukariotycznych, organellom złożone z błon endoplazma tycznych twaorzących system cystern leżących jedna na drugiej na których obwodzie powstają rozdęcia odrywające się w postaci kulistych pęcherzyków (tzw pęcherzyki Golgiego),wchodzi w skaład systemu błonowego pozostającego w łączności z siateczką endoplazmatyczną(GERL),dobrez rozwinięte w tych kom które wykazują dużą aktywność produkcyjną np. w kom zewnątzwydzielniczych trzustki. Funkcje:modyfikacja cząsteczek tworzonych w retikulum endoplazma tycznym i transport do miejs przeznaczenia,tworzenie pęcherzyków transportujących i lizosomów,synteza i wydzielanie cukrów,wielocukrów,śluzów,miejce przebudowy i różnicowania błon przeznaczonych do wbudowania w plazma lemmę(bł kom),glikotylacja białek błon.
Lizosomy:pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną lizosomalną,przeprowadzają wewnątrzkom trawienie materiału zewnątrz kom oraz zużytych organelli(endocytoza,pinocytoza),zawierają enzymy hydrolityczne trawiące białak,kw nukleinowe,tłuszcze,węglowodany,(fosfatazy,nukleazy,proteazy,glikozydazy,lipazy), enzymy produkowane sąw er i transportowane do aparatu Golgiego tam modyfikacje i tworzenie pęcherzyków po str trans, produkty trawienia uzuwane są do cytozo lu lub na zewn kom.
Mitochondria:organella wszystkich eukariota,tzw siłownie kom, tu zachodzą reakcje biochem dostarczają większość energii niezbędnej do przebiegu czynności życiowych kom, energia pochodząca z utleniania związków organicznych jest gromadzona w ATP: fosforylacja, oksydacja(oddychanie kom),duża liczba występuje w kom odznaczających się intensywnym metabolizmem,cechuje się pewnąneizależnością w odniesieniu do syntezy białka(posiada swój DNA,mRNA,tRNA,rybosomy i enzymy). Budowa:otoczona podwójną błoną,w bł zewn znajdują się pozyny, bł wewn silnie pofałdowana tworzy kristy,grzebienie mitochondrialne,w bł wewn systemy transportu elektronów,tu zachodzi fosforylacja oksydacyjna,przestrzeń perimitochondrialna,matrix:macierz, zawiera enzymy,DNA
Rybosomy:związane z biosyntezą białka,występują u eukariota i prokariota,kuliste struktury zbudowane z białek i rRNA – miejsce syntezy białek,rybosomy wolne – produkcja białek wędrujących do jądra,białek cytoplazmy,białek cytoszkieletu. Rybosomy związane z błoną w szorstkiej er-produkcja białek wydzielniczych,enzymów lizo somatycznych
Jądro: błona(otoczka)jądrowa zbudowana z dwóch warstw,chromatyna:kwas DNA,RNA(mRNA,tRNA,rRNA) bialka histonowe i niehistonowe,sok jądrowy:enzymy biorące udział w replikacji DNA,naprawie i transkrypcji,jąderko:drobne kuliste ciałko(jedno lub kilka) wewn jądra, miejsce syntezy rRNA
olgata